SAĞLIK STATÜSÜ, SAĞLIK HARCAMALARI VE İNSAN KAYNAKLARI AÇISINDAN SAĞLIKTA EŞİTSİZLİKLER: OECD ÜLKELERİ KIYASLAMASI

Yıl 2023, Sayı: 23, 1052 - 1074, 22.12.2023

İbrahim Gün

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1350720

Öz

Toplum sağlığının %50’sinin sosyal ve ekonomik çevreye bağlı olduğu düşünülmektedir. Dolayısı ile sağlık, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerin çok daha ötesinde bir kavramdır. Engellenebilir ve düzeltilebilir sağlık durumu arasındaki toplumsal farklılıklar eşitsizlik olarak ifade edilmektedir. Salıkta eşitsizlikler önlenebilir ve iyileştirilebilir olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada sağlık durumu, sağlık harcamaları ve sağlık kaynakları gibi sağlık göstergelerinden yararlanarak OECD ülkeleri arasındaki sağlık eşitsizliklerinin kıyaslanması ve ülkelerin sıralanması amaçlanmaktadır. Araştırmada verileri tam olan 28 OECD ülkesi analiz kapsamına alınmıştır. Verisi eksik ya da güncel olmayan ülkeler analiz kapsamından çıkartılmıştır. Araştırmada çok kriterli karar verme tekniklerinden VIKOR kullanılmıştır. Sağlıkta eşitsizliklerin VIKOR ile değerlendirilmesi literatüre yeni bir bakış getirmiş ve çalışmayı özgün kılmıştır. VIKOR analizi sonucunda sağlıkta eşitsizliğin diğer ülkelere kıyasla en az olduğu ülke Fransa olarak karşımıza çıkmaktadır. Ardından Belçika ve Avusturya en iyi değere sahip ülkeler olarak karşımıza çıkmaktadır. ABD, Birleşik Krallık, İsveç, İsviçre gibi gelişmiş ülkelerle beraber gelişmekte olan Türkiye’nin son sıralarda yer alması araştırmanın dikkat çeken bulguları arasında yer almaktadır. Sağlıkta eşitsizliği önlemek adına alınabilecek bir dizi tedbirler arasında insan kaynaklarına ve sağlık tesislerine yapılacak yatırımların değerlendirilmesi oldukça önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlıkta Eşitsizlik, Sağlık Statüsü, Sağlık Harcamaları, İnsan Kaynakları, OECD

Kaynakça

• Aba, G., & Ateş, M. (2015). Sağlıkta Eşitsizlikler. İstanbul: Beta Yayın Basım A.Ş.
• Aktepe, A., & Ersöz, S. (2014). AHP-Vikor ve Moora yöntemlerinin depo yeri seçim probleminde uygulanmasi. Endüstri Mühendisliği, 25(1), 2-15.
• Albert-Ballestar, S., & García-Altés, A. (2021). Measuring health inequalities: a systematic review of widely used indicators and topics. International journal for equity in health, 20(1), 1-15.
• Belek, İ. (1998). Sağlık sınıf eşitsizlik. İstanbul: Sorun Yayınları.
• Boz, C., & Önder, E. (2017). OECD Ülkelerinin Sağlik Sistemi Performanslarının Değerlendirilmesi. Sosyal Güvence, 6(11), 24-61.
• Boz, C., Yılmaz, S., & Özsarı, H. (2022). Gelişmekte Olan Ülkelerin Sağlık Sistemi Göstergelerinin Karşılaştırmalı Analizi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 9(4), 336-343.
• De Looper, M., & Lafortune, G. (2009). Measuring Disparities in Health Status and in Access and Use of Health Care in OECD Countries (Vol. OECD Health Working Papers, No. 43). Paris: OECD Publishing.
• Dover, D. C., & Belon, A. P. (2019). The health equity measurement framework: a comprehensive model to measure social inequities in health. International journal for equity in health, 18(1), 1-12.
• Frank, J. W., & Matsunaga, E. (2022). National monitoring systems for health inequalities by socioeconomic status–an OECD snapshot. Critical Public Health, 32(4), 580-587.
• Gavurova, B., Rigelsky, M., & Ivankova, V. (2020). Perceived health status and economic growth in terms of gender-oriented inequalities in the OECD countries. Economics & Sociology, 13(2), 245-257.
• Hatem, G., & Goossens, M. (2022). Health care system in Lebanon: a review addressing health inequalities and ethical dilemmas of frontline workers during COVID-19 pandemic. BAU Journal-Health and Wellbeing, 5(1), 4.
• Hübelová, D., Kuncová, M., Vojáčková, H., Coufalová, J., Kozumplíková, A., Lategan, F. S., & Chromková Manea, B.-E. (2021). Inequalities in health: Methodological approaches to spatial differentiation. International journal of environmental research and public health, 18(23), 12275.
• Kocabaş, A. (2014). Küresel ve Ulusal Akciğer Sağlığına En Büyük Tehdit Sağlıkta Eşitsizlik. Toraks Bülteni, Haziran: 9, 14.
• Koçoğlu, D., & Akın, B. (2009). Sosyoekonomik eşitsizliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(4), 145-154.
• Kuzu, S. (2015). Vikor. In E. Ö. B. F. Yıldırım (Ed.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (s. 115-132). Bursa: Dora.
• McCartney, G., Popham, F., McMaster, R., & Cumbers, A. (2019). Defining health and health inequalities. Public health, 172, 22-30.
• OECD. (2023). OECD Health Statistics. https://www.oecd.org/health/health-data.htm adresinden ulaşılmıştır.
• Opricovic, S., & Tzeng, G.-H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European journal of operational research, 156(2), 445-455.
• Reibling, N., Ariaans, M., & Wendt, C. (2019). Worlds of healthcare: a healthcare system typology of OECD countries. Health Policy, 123(7), 611-620.
• Sağlık Bakanlığı. (2023). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021. Ankara: Sağlık Bakanlığı. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/45316,siy2021-turkcepdf.pdf?0. Adresinden ulaşılmıştır.
• Sarıyıldız, A. Y., Paşaoğlu, M. T., & Yılmaz, M. E. (2021). Türkiye, Çin, ABD, Fransa Sağlık Sistemleri ve COVID-19 Politikaları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 314-327.
• Şahinbaş, F., Konca, M., & Yetim, B. (2019). OECD ülkelerinde sağlık hizmetleri etkinliğinin değerlendirilmesi. Paper presented at the 3. Uluslararası 13. ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, Sakarya.
• Şenol, O., Kişi, M., & Eroymak, S. (2019). OECD Sağlık Sistemiyle Türk Sağlık Sistemi'nin veri zarflama analiziyle değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 277-293.
• Şimşek, H., & Kılıç, B. (2012). Sağlıkta eşitsizliklerle ilgili temel kavramlar. Turkish Journal of Public Health, 10(2), 116-127.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Işık Erer, T. (2016). Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik ve etik. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 8(4), 32-43.
• Uğurlu, H., & Arslan, H. (2020). ABD sağlık sistemi ve Türkiye sağlık sistemi ile karşılaştırılması. Ahi Evran Akademi, 1(2), 15-31.
• Uğurluoğlu, Ö., & Çelik, Y. (2005). Sağlık sistemleri performans ölçümü, önemi ve dünya sağlık örgütü yaklaşımı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(1), 3-29.
• Wagstaff, A. (2002). Inequality aversion, health inequalities and health achievement. Journal of health economics, 21(4), 627-641.
• Wagstaff, A., Paci, P., & Van Doorslaer, E. (1991). On the measurement of inequalities in health. Social science & medicine, 33(5), 545-557.
• Whitehead, M. (1991). The concepts and principles of equity and health. Health promotion international, 6(3), 217-228.
• Xu, K., Evans, D. B., Carrin, G., Aguilar-Rivera, A. M., Musgrove, P., & Evans, T. (2007). Protecting households from catastrophic health spending. Health affairs, 26(4), 972-983.
• Yıldırım Öztürk, E. N., & Uyar, M. (2020). Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 90-96.
• Yoloğlu, A. C., Kurt, A. Ö., Levent, Y. S., Levent, T., Burat, S., Karaca, S., & Gökalp, S. (2020). Sağlık Eşitsizlikleri, DSÖ Yaşam Kalitesi Ölçeği Üzerinden Bir Değerlendirme: Mersin İli Mezitli İlçesi Örneği Health Inequalities, an Evaluation through WHO Quality of Life Scale: the case of Mersin Province Mezitli District. Planlama, 30(1), 66-88.