ANALYSIS OF THE SOCIAL DETERMINANTS OF HEALTH USING THE MOORA METHOD: THE CASE OF OECD COUNTRIES

Yıl 2024, Sayı: 26, 1376 - 1399, 01.10.2024

Osman Şahman , İbrahim Gün

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1507454

Öz

The aim of this study is to evaluate OECD countries based on social determinants of health and to determine their ralative ranking. Accordingly, using the OECD Statistics database, a total of 31 countries which have no missing data met the study criteria were included in the study. In the OECD database, variables such as housing cost, employment rate, quality of social support networks, education participation rate, air pollution, water quality, feeling safe walking alone in the evening, Gross Domestic Product, Obesity and overweight, tobacco use and alcohol use are included based on current data. The obtained data were analyzed with the MOORA method, one of the multi-criteria decision-making methods, and the findings were presented. According to the findings, the 5 countries with the highest scores in terms of social determinants of health are Norway, Sweden, Ireland, Switzerland and Finland, respectively; Turkey, Chile, Greece, Slovak Republic and Poland were determined as the countries with the lowest scores compared to other countries in terms of social determinants of health. It is thought that addressing the social determinants of health with a multidisciplinary approach will eliminate health inequalities and make positive contributions to health outcomes.

Anahtar Kelimeler

Social determinants of health, MOORA, Multi-criteria decision making, OECD.

SAĞLIĞIN SOSYAL BELİRLEYİCİLERİNİN MOORA YÖNTEMİ İLE ANALİZİ: OECD ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, sağlığın sosyal belirleyicileri açısından OECD ülkeleri arasında bir değerlendirme ve sağlığın sosyal belirleyicileri değişkenlerine göre sıralama yapmaktır. Bu doğrultuda OECD veri tabanından literatürde kullanılan sağlığın sosyal belirleyicileri değişkenlerine dair veriler alınarak, eksik verisi olmayan toplam 31 OECD ülkesi çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada kullanılan sağlığın sosyal belirleyicileri değişkenleri yayımlanan son yıl verileri dikkate alınarak en güncel üzerinden veri ile çalışmaya dahil edilmiştir. Araştırmada kullanılan değişkenler; barınma maliyeti, istihdam oranı, sosyal destek ağlarının kalitesi, eğitime katılım oranı, hava kirliliği, su kalitesi, akşam yalnız yürürken kendini güvende hissetme, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Obezite ve aşırı kilo, tütün kullanımı ve alkol kullanımı olarak belirlenmiştir. Elde edilen veriler çok kriterli karar verme yöntemlerinden birisi olan MOORA yöntemi ile analiz edilmiş ve ülkelerin değerlendirmesi yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre sağlığın sosyal belirleyicileri açısından en yüksek puanı alan 5 ülke sırası ile Norveç, İsveç, İrlanda, İsviçre ve Finlandiya olarak tespit edilirken; Türkiye, Şili, Yunanistan, Slovak Cumhuriyeti ve Polonya sağlığın sosyal belirleyicileri açısından diğer ülkelere kıyasla en düşük puana sahip olan ülkeler olarak belirlenmiştir. Bu ülkelerin, multidisipliner bir yaklaşımla, sağlığın sosyal belirleyicileri konusuna eğilmelerinin sağlık eşitsizliklerini ortadan kaldıracağı ve sağlık çıktılarına olumlu katkılar yapacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlığın sosyal belirleyicileri, MOORA, Çok kriterli karar verme, OECD.

Etik Beyan

Araştırma kapsamında kullanılan veriler OECD tarafından herkese açık bir şekilde yayımlanan veriler üzerinden gerçekleştirildiği için derginiz kurallarına göre etik kurul onayına ihtiyaç yoktur.

Kaynakça

• Adler, N. E., & Stead, W. W. (2015). Patients in context—EHR capture of social and behavioral determinants of health. Obstetrical & Gynecological Survey, 70(6), 388-390.
• Akdemirel, E. (2024). OECD ülkelerinde sağlığın sosyal belirleyicileri üzerine bir panel veri analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 27(1), 65-90. https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1347335.
• Alpaslanapslan, M. N., & Çıraklı, Ü. (2024). Sağlıkta Dönüşüm Programının Sağlık Hizmeti Kullanımına Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 15(41), 299-311.
• Alptekin, N., & Yeşilaydın, G. (2015). OECD ülkelerinin sağlık göstergelerine göre bulanık kümeleme analizi ile sınıflandırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 137-155.
• Altunay, N. (2020). Türkiye'nin sağlık statüsünün çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile analizi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Amarasinghe, A., D’Souza, G., Brown, C., Oh, H., & Borisova, T. (2009). The influence of socioeconomic and environmental determinants on health and obesity: A West Virginia case study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 6(8), 2271-2287.
• Ataguba, J. E. O., Day, C., & McIntyre, D. (2015). Explaining the role of the social determinants of health on health inequality in South Africa. Global Health Action, 8(1), 28865. https://doi.org/10.3402/gha.v8.28865.
• Baah, F. O., Teitelman, A. M., & Riegel, B. (2019). Marginalization: Conceptualizing patient vulnerabilities in the framework of social determinants of health—An integrative review. Nursing Inquiry, 26(1), 1-9. https://doi.org/10.1111/nin.12268.
• Belloc, N. B., & Breslow, L. (1972). Relationship of physical health status and health practices. Preventive Medicine, 1(3), 409-421. https://doi.org/10.1016/0091-7435(72)90014-x.
• Braveman, P., Egerter, S., & Williams, D. R. (2011). Social determinants of health: Coming of age. Annual Review of Public Health, 32(1), 381-398. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-031210-101218.
• Boz, C., Özdemir, M., & Çalgı, B. (2020). Mental hastalıkların prevalansına göre OECD ülkelerinin çok boyutlu analizi ve MOORA yöntemi ile sıralanması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(Ek), 245-256. https://doi.org/10.36362/gumus.837924.
• Byhoff, E., Tripodis, Y., Freund, K. M., & Garg, A. (2019). Gender differences in social and behavioral determinants of health in aging adults. Journal of General Internal Medicine, 34, 2310-2312.
• Chu Ng, Y. 2008.''The Productive Efficiency of The Health Care Sector of China,'' The Review of Regional Studies, Cilt: 38/3, 381-393.
• Çilhoroz, Y. (2023). OECD ülkelerinin sağlığın yaşam biçimi belirleyicileri bakımından Topsis yöntemi ile karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(2), 229-250. https://doi.org/10.17065/huniibf.1108553.
• Dahlgren, G., & Whitehead, M. (1991). Policies and strategies to promote social equity in health. Institute of Futures Studies, Stockholm. Aktaran: OECD (2003). DAC Guidelines and Reference Series: Poverty and Health.
• Dales, R., Burnett, R.T., S-Dorion, M., Stieb, D., & Brook, J. (2004). Air pollution and sudden infant death syndrome. Pediatrics, 113(6), 628-631. https://doi.org/10.1542/peds.113.6.e628.
• Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık sistemleri, sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134.
• de Abreu, M. H. N. G., Cruz, A. J. S., Borges-Oliveira, A. C., Martins, R. D. C., & Mattos, F. D. F. (2021). Perspectives on social and environmental determinants of oral health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(24), 13429.
• Değirmenci, N., & Ayan, T. Y. (2020). OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergeleri Açısından Bulanık Kümeleme Analizi ve TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(2), 229-241.
• Demirhindi, H. (2019). Fiziksel çevrenin etkileri: Sağlık tehdidi olarak gürültü, sıcaklık ve sağlık, radyasyon, iyonizan radyasyon, noniyonizan radyasyon. Turkiye Klinikleri Public Health-Special Topic, 5(3), 50-56.
• Denton, M., & Walters, V. (1999). Gender differences in structural and behavioral determinants of health: An analysis of the social production of health. Social Science & Medicine, 48(9), 1221-1235.
• Diderichsen, F., Andersen, I., Manuel, C., Working Group of the Danish Review on Social Determinants of Health, Andersen, A. M. N., Bach, E., ... & Søgaard, J. (2012). Health inequality-determinants and policies. Scandinavian Journal of Public Health, 40(8), 12-105.
• Ersöz, F., & Atay, A. (2011),Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde MOORA Yöntemi, YAEM 2011 konferansı dahilinde Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği 31. Ulusal Kongresi.Erişim:29.05.2024,https://www.researchgate.net/publication/315834079_Cok_Kriterli_Karar_Verme_Problemlerinde_MOORA_Yontemi
• Esin, M. N., & Aktaş, E. (2012). Çalışanların sağlık davranışları ve etkileyen faktörler: Sistematik inceleme. Florence Nightingale Journal of Nursing, 20(2), 166-176.
• Ferrer, R. L. (2018). Social determinants of health. Chronic Disease Care: Principles and Practice, 435-449.
• Forchuk, C., Dickins, K., & Corring, D. J. (2016). Social determinants of health: Housing and income. Healthcare Quarterly, 18(Spesifikasyon No), 27-31.
• Friedman, C. (2024). Disparities in social determinants of health amongst people with disabilities. International Journal of Disability, Development and Education, 71(1), 101–117. https://doi.org/10.1080/1034912X.2021.200429.
• Gazzinelli, A., Correa-Oliveira, R., Yang, G. J., Boatin, B. A., & Kloos, H. (2012). A research agenda for helminth diseases of humans: Social ecology, environmental determinants, and health systems. PLoS Neglected Tropical Diseases, 6(4), e1603.
• Gibson, J. M. (2018). Environmental determinants of health. In Chronic Illness Care: Principles and Practice (pp. 451-467).
• Gottlieb, L., Fichtenberg, C., Alderwick, H., & Adler, N. (2019). Social determinants of health: What should the health system do? Journal of Health Management, 64(4), 243-257. https://doi.org/10.1097/JHM-D-18-00160.
• Gözüm, S., & Çapık, C. (2014). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık İnanç Modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 230-237.
• Gruer, L., Hart, C. L., Gordon, D. S., & Watt, G. C. (2009). Effect of tobacco smoking on survival of men and women by social position: A 28 year cohort study. BMJ: British Medical Journal (Online), 338. https://doi.org/10.1136/bmj.b480.
• Güleryüz, E. H., & Köse, T. (2017). İşsizlik ve sağlık göstergeleri: Türkiye örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 633, 27-39.
• Gün, İ., & Arlan Kurtuluş, S. (2018). Sağlık göstergeleri açısından Türkiye’de bölgeler arası eşitsizlikler. Dora Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Güneş, M., & Demir, M. (2024). Türkiye ve seçilmiş OECD ülkelerinde kamu sağlık harcamalarının gelişimi üzerine karşılaştırmalı bir değerlendirme (2010-2022). R&S-Research Studies Anatolia Journal, 7(1), 29-71. https://doi.org/10.33723/rs.1414620.
• Güney, M., & Kaya, M. (2023). UNICEF çocuk refahı göstergelerine göre OECD ülkelerinin karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 64-74. https://doi.org/10.20875/makusobed.1209799.
• Healthy People 2030. Social determinants of health. U.S. Department of Health and Human Services. Accessed May 20, 2021.https://health.gov/healthypeople/objectives-and-data/social-determinants-health
• Hermanowski, T., Bystrov, V., Staszewska-Bystrova, A., Szafraniec-Buryło, S. I., Rabczenko, D., Kolasa, K. & Orlewska, E. (2015). Analysis of Trends In Life Expectancies And Per Capita Gross Domestic Product As Well As Pharmaceutical And Non-Pharmaceutical Healthcare Expenditures, Acta Pol Pharm, 72(5),1045- 50.
• Huda, T. M., Tahsina, T., Arifeen, S. E., & Dibley, M. J. (2016). The importance of intersectoral factors in promoting equity-oriented universal health coverage: A multilevel analysis of social determinants affecting neonatal infant and under-five mortality in Bangladesh. Global Health Action, 9(1), 29741. https://doi.org/10.3402/gha.v9.29741.
• Irwin, A., & Scali, E. (2007). Action on social determinants of health: A historical perspective. Global Public Health, 2(3), 235-256. https://doi.org/10.1080/17441690601106304.
• Islam, M. M. (2019). Social determinants of health and related inequalities: Confusion and implications. Frontiers in Public Health, 7, 11. https://doi.org/10.3389/fpubh.2019.00011.
• İnce, Ö., Boz, C., Yılmaz, F., & Cengiz, E. (2020). Sağlık düzeyi göstergeleri açısından OECD ülkelerinin sıralaması ve gelir-sağlık harcamaları etkisi. Sosyal Güvence Dergisi, 17, 245-264. https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.823704
• İzgüden, D., Sezer Korucu, K., Çalışkan Söylemez, Ş., & Demir, M. (2022). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık ekipmanlarının entropi temelli ARAS ve SAW yöntemleri ile değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 731-755. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1002922
• Johnson, P. H., & Kittleson, M. J. (2003). A qualitative exploration of health behaviors and the associated factor among university students from different cultures. Int Electronic J Health Edu, 6(1), 14-25.
• Karagöz, M. B., & Karagöz, N. (2023). Sağlıkta Eşitsizlik. Socıal Mentalıty And Researcher Thınkers Jorunal (Smart Journal ), 9(74), 4358-4363.
• Kneipp, S. M., Schwartz, T. A., Drevdahl, D. J., Canales, M. K., Santacroce, S., Santos Jr, H. P., & Anderson, R. (2018). Trends in health disparities, health inequity, and social determinants of health research: A 17-year analysis of NINR, NCI, NHLBI, and NIMHD funding. Nursing Research, 67(3), 231-241.
• Kontsevaya, A., Farrington, J., Balcılar, M., & Ergüder, T. (2018). Prevention and control of noncommunicable diseases in Turkey: The case for investment (No. WHO/EURO: 2018-3291-43050-60248). World Health Organization. Regional Office for Europe.
• Li, A. M. (2017). Ecological determinants of health: Food and environment on human health. Environmental Science and Pollution Research, 24(10), 9002-9015.
• Linden, M., & Ray, D. (2017). Life expectancy effects of public and private health expenditures in OECD countries 1970–2012: Panel time series approach, Economic Analysis and Policy, 56(2017), 101-113.
• Manavgat, G. (2024). Sağlıkta eşitsizlikler ve sosyoekonomik yaklaşımlar. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 6(1), 106-118. https://doi.org/10.55050/sarad.1401337
• Marmot, M. (2005). Social determinants of health inequalities. The Lancet, 365(9464), 1099-1104. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(05)71146-6
• Marmot, M., Allen, J., Bell, R., Bloomer, E., & Goldblatt, P. (2012). WHO European review of social determinants of health and the health divide. The Lancet, 380(9846), 1011-1029. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)61228-8
• Marmot, M., Friel, S., Bell, R., Houweling, T. A. J., & Taylor, S. (2008). Closing the gap in a generation: Health equity through action on the social determinants of health. Lancet, 372, 1661-1669.
• Menawi, W. A., Tengilimoglu, D., & Dziegielewski, S. F. (2018). Health beliefs and attitudes: A comparison between Turkey and Palestine. Journal of Social Service Research, 44(1), 19–29. https://doi.org/10.1080/01488376.2017.1374316
• Minh, H. V., Giang, K. B., Hoat, L. N., Chung, L. H., Huong, T. T. G., Phuong, N. T. K., & Valentine, N. B. (2016). Analysis of selected social determinants of health and their relationships with maternal health service coverage and child mortality in Vietnam. Global Health Action, 9(1), 28836. https://doi.org/10.3402/gha.v9.28836
• Mukamal, K. J., Ding, E. L., & Djoussé, L. (2006). Alcohol consumption, physical activity, and chronic disease risk factors: A population-based cross-sectional survey. BMC Public Health, 6(1), 1-9.
• Murat, D., & Güzel, S. (2023). SAARC ve OECD ülkelerinde sağlık göstergeleri yeterliliğinin ARAS ve WASPAS ile analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 53-75.
• Ömürbek, N., & Eren, H. (2016). Promethee, Moora ve Copras yöntemleri ile oran analizi sonuçlarinin değerlendirilmesi: Bir uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 174-187. https://doi.org/10.20875/sb.69615
• Önay, O. (2015). MOORA. İçinde: B. F. Yıldırım & E. Önder (Eds.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ss. 245-257). Dora Basım-Yayın Dağıtım.
• Önder, E., Yıldırım, B.F. (2018), Sağlık Yönetiminde Karar Verme – I, 1. Baskı, Dora Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Öner, C. (2014). Sağlığın sosyal belirleyicileri ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Turkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics, 5(3), 15-18.
• Palacio, A., & Tamariz, L. (2021). Social determinants of health mediate COVID-19 disparities in South Florida. Journal of General Internal Medicine, 36(2), 472-477.
• Peluso, A., Rastogi, D., Klasky, H. B., Logan, J., Maguire, D., Grant, J., ... & Hanson, H. A. (2024). Environmental determinants of health: Measuring multiple physical environmental exposures at the United States census tract level. Health & Place, 89, 103303.
• Penman-Aguilar, A., Talih, M., Huang, D., Moonesinghe, R., Bouye, K., & Beckles, G. (2016). Measurement of health disparities, health inequities, and social determinants of health to support the advancement of health equity. Journal of Public Health Management and Practice, 22(1), 33-42. https://doi.org/10.1097/PHH.0000000000000373
• Prochaska, J. D., Nolen, A. B., Kelley, H., Sexton, K., Linder, S. H., & Sullivan, J. (2014). Social determinants of health in environmental justice communities: Examining cumulative risk in terms of environmental exposures and social determinants of health. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 20(4), 980–994. https://doi.org/10.1080/10807039.2013.805957
• Prüss-Ustün, A., Wolf, J., Corvalán, C., Neville, T., Bos, R., & Neira, M. (2017). Diseases due to unhealthy environments: An updated estimate of the global burden of disease attributable to environmental determinants of health. Journal of Public Health, 39(3), 464-475.
• Raphael, D. (2006). Social determinants of health: Present status, unanswered questions, and future directions. International Journal of Health Services, 36(4), 651-677. https://doi.org/10.2190/3MW4-1EK3-DGRQ-2CRF
• Rehimli, S., Ocakoğlu, G., Sığırlı, D., & Büyükuysal, M. Ç. (2008). Türkiye ve OECD’ye üye ülkelerin kadın sağlığı göstergeleri bakımından değerlendirilmesi. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 15(4), 261-266.
• Retzlaff-Roberts, D., Chang, C. F., & Rubin, R. M. (2004). Technical efficiency in the use of health care resources: a comparison of OECD countries. Health policy, 69(1), 55-72.
• Sağın, A., & Karasaç, F. (2020). Obezitenin sosyo-ekonomik belirleyicileri: OECD ülkeleri analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(21), 183-200. https://doi.org/10.26466/opus.613617
• Sağın, A., & Karasaç, F. (2020). Obezitenin sosyo-ekonomik belirleyicileri: OECD ülkeleri analizi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(21), 183-200. https://doi.org/10.26466/opus.613617
• Sağlam, Ş., & Kara, O. (2023). Sağlık statüsündeki değişimler kamu harcama bileşinini etkiler mi? Gelişmiş ülkeler üzerine bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(3), 575-596.
• Saygın, Z., & Kundakcı, N. (2020). Sağlık göstergeleri açısından OECD ülkelerinin EDAS ve ARAS yöntemleri ile değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 911-938. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.664883
• Saygın, Z. Ö. (2019). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından bütünleşik çok kriterli karar verme yaklaşımı ile analizi (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Sayılı, U., Sayman, Ö. A., Vehid, S., & Köksal, S. S. (2017). Türkiye ve OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık harcamalarının karşılaştırılması. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 1-12.
• Singh, G. K., Daus, G. P., Allender, M., Ramey, C. T., Martin, E. K., Perry, C., ... & Vedamuthu, I. P. (2017). Social determinants of health in the United States: Addressing major health inequality trends for the nation, 1935-2016. International Journal of MCH and AIDS, 6(2), 139-164. https://doi.org/10.21106/ijma.236
• Solar, O., & Irwin, A. (2010). A conceptual framework for action on the social determinants of health. WHO Document Production Services.
• Sonğur, C., Kar, A., Teleş, M., & Turaç, İ. S. (2017). OECD üye ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından etkinliklerinin değerlendirilmesi ve çoklu uyum analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 1-12.
• Taylor, L. A., Tan, A. X., Coyle, C. E., Ndumele, C., Rogan, E., Canavan, M., ... & Bradley, E. H. (2016). Leveraging the social determinants of health: What works? PLOS ONE, 11(8), 1-20. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0160217
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Işık Erer, T. (2016). Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik ve etik. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 32-43.
• Valentine, N. B., & Bonsel, G. J. (2016). Exploring models for the roles of health systems’ responsiveness and social determinants in explaining universal health coverage and health outcomes. Global Health Action, 9(1), 29329. https://doi.org/10.3402/gha.v9.29329
• Viner, R. M., Ozer, E. M., Denny, S., Marmot, M., Resnick, M., Fatusi, A., & Currie, C. (2012). Adolescence and the social determinants of health. The Lancet, 379(9826), 1641-1652. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60149-4
• Webb Hooper, M., Marshall, V., & Pérez-Stable, E. J. (2022). COVID-19 Health Disparities and Adverse Social Determinants of Health. Behavioral Medicine, 48(2), 133–140. https://doi.org/10.1080/08964289.2021.1990007