Türkiye’de 65 Yaş Üstü Kişilerin Yaşlılık Değerlendirmeleri: Doğu Karadeniz Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 52 - 68, 30.09.2023

Semih Sütçü , Erdinç Kalaycı

Öz

Nüfus projeksiyonları Türkiye’nin önümüzdeki elli yıl içinde hızla yaşlanacağını öngörmektedir. Bu bağlamda Türkiye’de yaşlılıkla ilgili çalışmaların ivme kazanması, pasif yaşlanmadan ziyade aktif yaşlanma ilkeleri ve sürecinin toplumda kabul görmesi, yaşlılık sorunlarının belirlenmesi ve çözüme yönelik bireysel, toplumsal ve siyasal önlemlerin alınması önem taşımaktadır. Bu çalışma Türkiye’de 65 yaş üstü kişilerin yaşlılığa yükledikleri anlamlarla, yaşlılık değerlendirmelerinin ortaya çıkarılması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma deseninde planlanmış, Türkiye’nin Doğu Karadeniz illeri Artvin, Rize, Bayburt, Gümüşhane, Trabzon ve Giresun illerinde yaşayan 65 yaş ve üzerinde olan 38 gönüllü katılımcı ile derinlemesine görüşmelerle gerçekleştirilmiştir. Fenomenolojik türde olan bu araştırmada, katılımcıların kendi deneyimleri olduğu gibi aktarılmıştır. Elde edilen veri setleri bilgisayar ortamında yazıya aktarılarak, nitel veri analiz programı olan Maxqda 2018 ile kodlanmış ve analiz edilmiştir. Araştırmada, Türkiye’deki yaşlıların sağlık, ekonomik, psikolojik ve sosyal anlamda çok farklı sorunlarla karşı karşıya kaldıkları tespit edilmiştir. Bunun yanında yaşlıların neredeyse tamamının yaşlılık için daha önce bir hazırlık yapmadıkları, bunun yanında da geçmişe yönelik pişmanlıkları üzerinde durulmuştur. Araştırmaya katılan gönüllüler yaşlılığa yönelik hem olumlu hem de olumsuz tutumlar üzerinde odaklanmışlardır. Yaşlılığı olumsuz değerlendirmede en çok yaşlılığın bir dezavantaj olduğu, sağlığı kaybetmekle eşleştirildiği ve ölüme yakınlık ile ilişki kurulduğu görülmüştür. Yaşlılığa yönelik olumlu değerlendirmelerde ise yaşlılar en çok çocuk büyütme ve torun sevgisi, aktif yaşlanma ve saygınlık ile ilişki kurmuşlardır. Sonuç olarak Doğu Karadeniz özelinde Türkiye’de 65 yaş üstü yaşlıların yaşlılık algı ve tutumları karşılaştıkları sorunlara göre değişmektedir. Ayrıca yaşlılık öncesi süreçte, yaşlılık için hazırlıklı olmanın önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Yaşlı nüfusun aktif yaşlanma hedefleri doğrultusunda yerel ve politik önlemler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

algı, tutum, yaşlı, karadeniz

Aging Evaluations of People Over 65 in Turkey: The Example of the Eastern Black Sea Region

Öz

Population projections predict that Turkey will age rapidly in the next fifty years. In this context, it is important to accelerate studies on aging in Turkey, to accept the principles and process of active aging rather than passive aging, to identify aging problems and to take individual, social and political measures for solutions. This study was carried out with the aim of revealing old age assessments with the meanings attributed to old age by people over 65 years old in Turkey. The research was planned in a qualitative research design and was conducted through in-depth interviews with 38 volunteer participants aged 65 and over living in Turkey's Eastern Black Sea provinces Artvin, Rize, Bayburt, Gümüşhane, Trabzon and Giresun. In this phenomenological study, the participants' own experiences were conveyed as they were. The obtained data sets were transcribed in computer environment, coded and analyzed with Maxqda 2018, a qualitative data analysis program. In the research, it has been determined that the elderly in Turkey are faced with very different health, economic, psychological and social problems. In addition, it is emphasized that almost all of the elderly people did not make any preparations for old age before, and their regrets for the past were emphasized. Volunteers participating in the study focused on both positive and negative attitudes towards aging. It has been seen that aging is mostly a disadvantage in negative evaluation of old age, it is paired with losing health and it is associated with closeness to death. In the positive evaluations for old age, the elderly mostly associated with raising children and grandchildren, active aging and dignity. As a result, the perception and attitudes of elderly people over the age of 65 in Turkey, in particular in the Eastern Black Sea Region, change according to the problems they face. In addition, it has been revealed that it is important to be prepared for old age in the pre-aging process. Local and political measures should be taken in line with the active aging targets of the elderly population.

Anahtar Kelimeler

perception, attitude, elderly, black sea region

Kaynakça

• AARP Public Policy Institute. (2022). Social Security and retirement savings. Erişim :https://www.aarp.org/ppi/issues/economic-security/social-security/
• Alzheimer's Association. (2021). Alzheimer's disease facts and figures. Alzheimer's & Dementia, 17(3), 327-406. American Psychological Association. (2021). Aging and mental health. Erişim: https://www.apa.org/topics/aging-mental-health
• Batman, H. (2022). Yaşlı istismarı, ihmali ve çözüm önerileri. S. Sütçü (Ed.) Güncel tartışmalarla yaşlılık (s. 157-170) içinde, İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Chodzko-Zajko, W. J., Proctor, D. N., Fiatarone Singh, M. A., Minson, C. T., Nigg, C. R., Salem, G. J., & Skinner, J. S. (2009). Exercise and physical activity for older adults. Medicine & Science in Sports & Exercise, 41(7), 1510-1530. DOI: 10.1249/MSS.0b013e3181a0c95c
• Erikson, E. H. (1959). Identity and the life cycle. Psychological Issues, 1(1), 18-164.
• Husserl, E. (2012). Ideas: General introduction to pure phenommenology. New York: Routledge.
• İçli, G. (2010). Yaşlılar ve yaşlılığın değerlendirilmesi: Denizli ili üzerine niteliksel bir araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 3(1), 1-13.
• Kalınkara, V. (2014). Temel gerontoloji yaşlılık bilimi, 2. Basım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Kocabaş, F. ve Kol, E. (2020). Almanya ve Türkiye’de karşılaştırmalı olarak bakım hizmetleri: Türkiye’de bakım sigortası kurulmasına yönelik bir öneri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 283-310.
• Lang F. ve Carstensen L. (1994). Close emotional relationships in late life: Further support for proactive aging in the social domain. Psychology and Aging, 9: 315–324.
• Levy, B. R. (2019). Ageism: Stereotyping and prejudice against older persons. MIT Press.
• Levy, B. R., Slade, M. D., Kunkel, S. R., & Kasl, S. V. (2002). Longevity increased by positive self-perceptions of aging. Journal of Personality and Social Psychology, 83 (2), 261-270.
• Merriam, S.B. (2013). Nitel araştırma, desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mersin, S., Demiralp, M., Öz, F. (2018). Yaşlı bireylerin kendilerine ve yaşamlarına ilişkin öz değerlendirmeleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(40), 135-155.
• National Institute on Aging. (2020). Social isolation, loneliness in older people pose health risks. Erişim: https://www.nia.nih.gov/news/social-isolation-loneliness-older-people-pose-health-risks
• Patton, MQ. (2014). Nitel araştıma ve değerlendirme yöntemleri (3 b.). (M. BÜTÜN, S. B. DEMİR, ÇEV.) Ankara: Pegem Akademi.
• Sevil, H.T. (2005). Yaşlılığın sosyal anatomisi, Ankara: SABEV Yayınları.
• Sütçü, S. ve Demirel, A.C. (2020). Yaşlılık ve yaşlı sorunları. N. Çalış, Z. Karataş (Ed.) Kavramsal ve güncel boyutlarıyla sosyal sorunlar (s. 167-200) içinde 1. basım, İstanbul: Efe Akademi Yayınevi.
• Şentürk, M., Altan R.B. (2015). Giriş: İstanbul’da yaşlıların mevcut durum araştırması. M. Şentürk, H. Ceylan (Ed.) İstanbul’da yaşlanmak (s.13-34) içinde 1. Baskı. İstanbul: Açılım Kitap.
• Timmer, E., Westerhof, G. J., Dittmann-Kohli, F. (2005). “When looking back on my past life I regret…”. Retrospektive regret in the second half of life. Death Studies, 29(7), 625-644.
• Türkkan A. (2021). Yaşlılarda sık görülen sosyal ve ekonomik sorunlar. Ş.R. Uçku, H. Şimşek Keskin (Ed.) Yaşlı sağlığı ve sorunları (s. 6-9) içinde. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Windsor, T. D., Curtis, R. G., Luszcz, M. A. (2016). Social engagement in late life. H. Kendig, P. MCDonald, J. Piggott (Ed.), Population ageing and Australia’s future (s. 185–204) içinde. ANU Press. http://www.jstor.org/stable/j.ctt1rqc955.14
• World Health Organization. (2020). Ageing and health. Erişim: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
• World Health Organization. (2015). World report on ageing and health. Erişim: https://www.who.int/ageing/events/world-report-2015-launch/en/
• Yalınkılıç, M. (2019). Yaşlıların yaşlılık algısı ve etkileyen faktörler (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. Erişim: https://acikerisim.iuc.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12831/4306/4306.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.