Determination of the Relationship between Financial Ratios of Sector Indices in Borsa İstanbul

Yıl 2025, Cilt: 33 Sayı: 65, 509 - 533, 17.07.2025

Yunus Emre Kahraman , Çağatay Mirgen

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2025.03.23

Öz

This study analyses the relationships among financial ratios of sector indices in Borsa Istanbul. Panel data analyses were conducted using quarterly data from 2000 to 2023, evaluating 17 indices. Key financial ratios, including operating profit margin, net profit margin, and return on assets, were analysed in this study. The findings reveal significant relationships among the variables, with a notably positive relationship between net profit margin and return on assets. The results contribute to a better understanding of the dynamics among financial ratios and provide valuable insights for investors in making strategic decisions.

Anahtar Kelimeler

Borsa İstanbul , Financial Ratios , Financial Performance , Financial Markets and Institutions

Borsa İstanbul’da Sektör Endekslerine ait Finansal Oranlar Arasındaki İlişkinin Saptanması

Öz

Bu çalışmada, Borsa İstanbul’daki sektör endekslerine ait finansal oranlar arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. 2000-2023 yılları arasındaki çeyreklik veriler kullanılarak yapılan panel veri analizlerinde toplam 17 endeks değerlendirilmiştir. Analizde kullanılan değişkenler arasında esas faaliyet kâr marjı, net kâr marjı, aktif kârlılık gibi önemli finansal oranlar bulunmaktadır. Elde edilen sonuçlar, değişkenler arasında anlamlı ilişkilerin bulunduğunu ortaya koymuştur; özellikle net kâr marjı ile aktif kârlılık arasında pozitif bir ilişki gözlemlenmiştir. Çalışmanın bulguları, finansal oranlar arasındaki dinamiklerin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmakta ve yatırımcılar için stratejik kararlar alırken dikkate alınması gereken önemli bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Borsa İstanbul , Finansal Oranlar , Finansal Performans , Finansal Piyasa ve Kurumlar

Kaynakça

• Açıkgöz, T. (2021), “İmalat sektörü işletmelerinin nakit akış profillerinin incelenmesi ve finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile karşılaştırılması”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 127-148.
• Akbulut, O.Y. (2020), “Finansal performans ile pay senedi getirisi arasındaki ilişkinin bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV teknikleriyle ölçülmesi: borsa istanbul çimento sektörü firmaları üzerine ampirik bir uygulama”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (40), 471-488.
• Akdağ, S. & Ö. İskenderoğlu (2018), “Çeşitli finansal rasyoların karlılık üzerinde etkisi: OECD ülkelerindeki turizm şirketleri üzerine bir uygulama”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 6(4), 18-25.
• Alnıpak, S. & S. Kale (2021), “COVİD-19 sürecinin ulaştırma sektörü finansal performansına etkileri”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (IERFM Özel Sayısı), 139-156.
• Alpar, R. (2011), Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aydın, N. vd. (2021), Finansal Yönetim (6. b.), Ankara: Detay.
• Ayrıçay, Y. & V.E. Türk (2014), “Finansal oranlar ve firma değeri ı̇lişkisi: BİST’de bir uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 53-70.
• Bekhet, H. et al. (2020), “Highlighting determinants of financial performance of the Jordanian financial sector: panel data approach”, International Journal of Financial Research, (11), 237-252.
• Berk, N. (2017), Finansal Yönetim (12. b.), İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Bilen, A. & İ. Kalash (2020), “İşletmelerin sahip olduğu finansal kaldıraç ve risk düzeylerinin karlılığa etkisi: Borsa İstanbul’daki hizmet firmaları üzerine ampirik bir araştırma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(2), 258-275.
• Boy-Akdağ, L. & Ö. Tayfur-Ekmekci (2023), “İş stratejileri ve algılanan örgütsel performans arasındaki ilişkiler: Büyük ölçekli işletmeler üzerine bir araştırma”, Sosyoekonomi, 31(57), 299-329.
• Bumin, M. & A. Ertugrul (2023), “Analysis of the relationship between sustainability scores and financial performance of the companies in the BIST sustainability index”, PressAcademia Procedia (PAP), (18), 57-62.
• Cengiz, H. & A.S.Ö. Püskül (2016), “Hisse senedi getirileri ve kârlılık arasındaki ilişki: Borsa İstanbul endeksinde işlem gören işletmelerin analizi”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 295-306.
• Charles, A. et al. (2017), “Adaptive markets hypothesis for Islamic stock indices: Evidence from Dow Jones size and sector-indices”, International Economics, (151), 100-112.
• Coşkun-Erdoğan, Y. (2023), “Otomotiv sektöründe DUPONT yöntemiyle finansal performans değerlendirmesi: BIST Örneği”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 582-608.
• Çabuk, A. (2013), “Finansal Analiz Teknikleri”, içinde: S. Önce (ed.), Finansal Tablolar Analizi (Ünite 3), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Çınar, M. (2021), Panel Veri Ekonometrisi: Stata ve EViews Uygulamalı, Ekin Yayınevi.
• Damayanti, T. & S. Aslanoğlu (2023), “Financial analysis of Indonesian and Turkish tourism listed firms in COVID 19 outbreak”, Journal of Multidisciplinary Academic Tourism, 8(2), 101-108.
• Din, S. et al. (2021), “Ownership structure and corporate financial performance in an emerging market: a dynamic panel data analysis”, International Journal of Emerging Markets, 17(8), 1973-1997.
• Driscoll, J.C. & A.C. Kraay (1998), “Consistent covariance matrix estimation with spatially dependent panel data”, Review of Economics and Statistics, 80(4), 549-560.
• Durbin, J. & G.S. Watson (1950), “Testing for serial correlation in least squares regression”, I. Biometrika, 37(3-4), 409-428.
• Durbin, J. & G.S. Watson (1951), “Testing for serial correlation in least squares regression”, II. Biometrika, 38(1-2), 159-179.
• Ege, İ. vd. (2014), “Finansal performans ile kurumsal yönetim notları arasındaki ilişki: BIST Üzerine bir uygulama”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 5(9), 100-117.
• Ercan, M.K. & B. Ünsal (2018), Değere Dayalı İşletme Finansı Finansal Yönetim (10. b.), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Erdoğan, M. (2018), “Turizm işletmelerinin finansal performanslarını etkileyen firmaya özgü, sektörel ve makroekonomik belirleyiciler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 101-127.
• Field, A. (2013), Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics, Sage Publications.
• Greene, W.H. (2018), Econometric Analysis (8th ed.), Pearson.
• Gülener, N. vd. (2023), “İşletmelerde sürdürülebilir büyüme politikalarının içsel belirleyicileri: Borsa İstanbul’da bir uygulama”, Journal of Emerging Economies and Policy, 8(2), 480-497.
• Harris, R.D. & E. Tzavalis (1999), “Inference for unit roots in dynamic panels where the time dimension is fixed”, Journal of Econometrics, 91(2), 201-226.
• Hausman, J.A. (1978), “Specification tests in econometrics”, Econometrica, 46(6), 1251-1271.
• Im, K.S. et al. (2003), “Testing for unit roots in heterogeneous panels”, Journal of Econometrics, 115(1), 53-74.
• Jaba, E. et al. (2017), “Panel data analysis applied in financial performance assessment”, Romanian Statistical Review, 65(2), 3-20.
• Kadiroğlu, A. (2024), “Doğrudan yabancı yatırım ve uluslararası ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye’den ampirik kanıtlar”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 249-269.
• Kara, K. et al. (2022), “A single-valued neutrosophic CIMAS-CRITIC-RBNAR decision support model for the financial performance analysis: A study of technology companies”, Socio-Economic Planning Sciences, 92, 101851.
• Karadeniz, E. & Ö. İskenderoğlu (2011), “İstanbul menkul kıymetler borsası’nda işlem gören turizm işletmelerinin aktif karlılığını etkileyen değişkenlerin analizi”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 22(1), 65-75.
• Karadeniz, E. vd. (2016), “Sermaye yapısı kararlarının kârlılığa etkisi: Borsa İstanbul turizm şirketlerinde bir araştırma”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(3), 38-55.
• Karagöz, B.S. vd. (2024), “Borsa İstanbul konaklama işletmelerinin finansal performanslarının TOPSIS, MULTIMOORA ve PROMETHEE yöntemiyle belirlenmesi”, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(2), 401-426.
• Karapınar, A. & F. Zaif-Ayıkoğlu (2009), Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile Uyumlu Finansal Analiz, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kavas, Y.B. vd. (2023), “Finansal performans analizi: TOPSIS ve MOORA yöntemleriyle BIST elektrik gaz ve buhar sektörü üzerine bir uygulama”, EKEV Akademi Dergisi, (94), 330-344.
• Kılıçarslan, A. (2023), “Yenilenebilir enerji sektörü şirketlerinin finansal performans analizi: Borsa İstanbul’da bir uygulama”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 232-253.
• Küçükaltan, D. & M. Marangoz (2012), “Strateji Alternatifleri: Strateji Hiyerarşisinin Oluşturulması”, içinde: A. Akdemir & İ. Ulukan (eds.), Stratejik Yönetim (Ünite 4), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Levin, A. et al. (2002), “Unit root tests in panel data: asymptotic and finite-sample properties”, Journal of Econometrics, 108(1), 1-24.
• Modigliani, F. & M.H. Miller (1958), “The cost of capital, corporation finance and the theory of investment”, The American Economic Review, 48(3), 261-297.
• Ndubuisi, B. et al. (2019), “Financial leverage and firm financial performance in Nigeria: A panel data analysis approach”, Global Journal of Management and Business Research: Finance, 19(4), 12-19.
• Ohaegbulem, E.U. & O.C. Kalu (2023), “Using logistic regression to predict the direction of Nigeria stock market returns (Based on some Selected Sector Indexes, 2015-2022)”, European Journal of Theoretical and Applied Sciences, 1(4), 1180-1200.
• Özbek, A. & M. Ghouchi (2021), “Finansal oranları kullanarak havayolu şirketlerinin performans değerlendirmesi”, International Journal of Engineering Research and Development, 13(2), 583-599.
• Paça, M. & M. Tekel-Karabulut (2019), “Finansal rasyolar ile finansal performans: BIST ve turizm”, Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 53-65.
• Pesaran, M.H. (2004), “General diagnostic tests for cross section dependence in panels”, Empirical Economics, 60, 13-50.
• Pilatin, A. & O. Karamustafa (2023), “2008 Küresel finans krizinin Borsa İstanbul’da işlem gören şirket kârlılıklarına etkisi”, Journal of Economics, Finance and Sustainability, 1(1), 32-62.
• Relman, W. et al. (2013), “Intellectual capital efficiency and financial performance of Insurance sector in Pakistan: A panel data analysis”, Middle-East Journal of Scientific Research, 17, 1251-1259.
• Sardo, F. & Z. Serrasqueiro (2018), “Intellectual Capital, Growth Opportunities, And Financial Performance in European Firms: Dynamic Panel Data Analysis”, Journal of Intellectual Capital, 19(4), 747-767.
• Sardo, F. et al. (2019), “On the relationship between intellectual capital and financial performance: A panel data analysis on SME hotels”, International Journal of Hospitality Management, 75, 67-74.
• Sayılgan, G. (2017), Soru ve Yanıtlarıyla İşletme Finansmanı (7. b.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Serinoğlu, S. & F. Güçlü (2023), “Çalışma sermayesi yönetiminin firma kârlılığına etkisi: Borsa İstanbul ana metal sanayi sektörü örneği”, Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 4(2), 15-33.
• Sönmez, F. (2013), “Türk bankacılık sektörünün karlılık açısından değerlendirilmesi”, Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (31), 91-107.
• Tabachnick, B.G. & L.S. Fidell (2019), Using Multivariate Statistics (7th ed.), Pearson.
• Taşcı, M.Z. (2023), “Piyasa çarpanlarıyla performans analizi: BİST sigorta şirketleri”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), 1211-1224.
• Tunçel, M.B. (2025), “Kurumsal yönetim notlarının finansal performans üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul’da yer alan firmalar üzerine bir inceleme”, Alanya Akademik Bakış, 9(1), 243-257.
• Uyar, U. & G. Sarak (2020), “Finansal oranlar ile firma değeri ilişkisinin Borsa İstanbul ve Londra Borsası imalat sanayi sektörlerinde karşılaştırılması”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3), 537-560.
• Ülker, Y. & Ö. Arslan (2020), “Finansal oranlar aracılığıyla stok yönetimi ve karlılık ilişkisinin incelenmesi: İmalat sektöründe bir uygulama”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 1153-1163.
• Vieira, E.S. et al. (2019), “Determinants of Portuguese firms’ financial performance: panel data evidence”, International Journal of Productivity and Performance Management, 68(7), 1323-1342.
• Wald, J.K. (1999), “How firm characteristics affect capital structure: An International Comparison”, Journal of Financial Research, 22(2), 161-87.
• Yerdelen-Tatoğlu, F. (2018a), Panel Zaman Serileri Analizi: Stata Uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 2. Baskı.
• Yerdelen-Tatoğlu, F. (2018b), Panel Veri Ekonometrisi: Stata Uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 4. Baskı.
• Yücel, S. & İ. Durak (2021), “COVID-19’un BIST imalat sektörü firmalarına olan finansal etkilerinin finansal oranlar ve istatistiksel tekniklerle incelenmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 101-126.
• Zou, H. & J.Z. Xiao (2006), “The financing behaviour of listed Chinese firms”, The British Accounting Review, 38(3), 239-258.