Türkiye’de Mali Müşavirlerin Mükellef Haklarına ve Gelir İdaresine Bakışını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2016, , 45 - 71, 29.10.2016

Güneş Çetin Gerger , Feride Bakar , Adnan Gerçek

https://doi.org/10.17233/se.2016.06.002

Cited By: 2

Öz

Vergi uyumunun sağlanmasında mükelleflerin idareye karşı algısı önemli bir konudur. Gelişmiş ülkeler daha iyi bir vergi sistemi tesis edilmesine katkıda bulunmak ve mükelleflerin bakış açılarını tespit etmek için çeşitli ampirik araştırmalar yapmaktadırlar. Fakat ülkemizdeki çalışmaların genelde teorik düzeyde kaldığı görülmüştür. Söz konusu boşluğu doldurmak için, bu çalışmada vergilendirme süreçlerinde mükelleflerden daha fazla bilgi sahibi olan ve onların şekli yükümlülüklerini yerine getiren mali müşavirlerin mükellef hakları algısı ve gelir idaresine bakışını belirleyen faktörler tespit edilerek, yapısal eşitlik modeli yardımıyla analiz edilmiştir. Geliştirilen ve Gelir İdaresine Direnç Modeli (GİDiM) olarak adlandırılan model, mükellef haklarının gelir idaresine güveni ve idare tarafından alınan kararların etkileyen faktörler olduğunu göstermiştir.

Kaynakça

• Altuğ, F. & M. Çak & M. Şeker & Ö. Bingöl (2010), Türkiye’de Vergi Bilinci - İstanbul Araştırması, İstanbul: İSMMMO Yayınları.
• Bakar, F. (2011), “Mükellef Hakları ve Türkiye’de Mükellef Haklarının Korunmasına Yönelik Öneriler”, Uludağ Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Baloğlu, B. & F. Baloğlu & B.E. Yılmaz & M. Şeker (2010), Sosyolojik Açıdan Türkiye’de Halkın Vergiye Bakışı, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Bentley, D. (1998), “Classifying Taxpayers’ Rights”, Duncan Bentley (Ed.), Taxpayers’ Rights: An International Perspective, Hyde Park Press, 16-34.
• Bentley, D. (2002), “The Signifance of Declarations of Taxpayers’ Rights and Global Standards for the Delivery of Tax Services by Revenue Authorities”, Law Papers, Bond University, <http://epublications.bond.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1034& context=law_pubs>, 20.09.2015.
• Brzezinski, B. (2009), “Taxpayer’ Rights: Some Theoretical Issues”, Protection of Taxpayer’s Rights European, International and Domestic Tax Law Perspective, Ed. Wlodzimiers Nykiel – Malgorzata Sek, Warszawa: Wolters Kluwer Business Publications.
• Çelikkaya, A. (2002), “Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörler”, e-Akademi, <http://www.e-akademi.org/makaleler/acelikkaya-1.htm>, 13.08.2015.
• Çetin Gerger, G. & A. Gerçek & Ç. Taşkın & F. Bakar & S. Güzel (2013), “Determining The Factors That Affect Taxpayers’ Perspective On Tax Administration: Research In Turkey”, International Journal Of Economics And Finance Studies, 6(1), 18-28.
• Çetin Gerger, G. & P. Yücedoğru (2012), “Taxpayer Rights In Turkey: A Survey on Income Taxpayers in Manisa”, Proceedings of the 12th European Conference on e-Government, 1, 142-148.
• Çetin Gerger, G. (2011), Mükellef Hakları ve Vergiye Gönüllü Uyum, İstanbul: Legal Kitabevi.
• Çiçek, H. (2006), “Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri”, İstanbul SMMM Odası Dergisi, Yayın No: 65.
• Demirbaş, T. & A. Gerçek & F. Giray & M. Yüce & A. Oğuzlar (2012), “Mükelleflerin e-Vergileme Sistemini Benimsemelerini Etkileyen Faktörlerin Analizi”, Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 31(1), 59-84.
• Dönmez, R. (2004), “Yükümlü Hakları: Ortaya Çıkış Nedenleri ve Bir Kavramlaştırma Denemesi”, Yaklaşım, 136, 53-58.
• Erol, A. (2011), “Mükellef Hakları ve Evrensel Değerler”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Mayıs.
• Feld, L.P. & B.S. Frey (2002), “Trust Breeds Trust: How Taxpayers are Treated”, Economics of Governance, 3, 87-99.
• Gerçek, A. & F. Giray & T. Demirbaş & A. Oğuzlar & M. Yüce (2015a), “The Factors Influencing Taxpayers’ Acceptance of e-Taxation System”, Handbook of Research on Strategic Developments and Regulatory Practice in Global Finance, Ed. Özlem Olgu, Hasan Dinçer, Ümit Hacıoğlu, USA: IGI Global, 105-121.
• Gerçek, A. & G. Çetin Gerger & Ç. Taşkın & F. Bakar & S. Güzel (2015b), Mükellef Hakları: Türkiye Perspektifi ve Geliştirilmesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gerçek, A. & M. Yüce (1998), Mükelleflerin Vergiye Yaklaşımı Açısından Türk Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi, Bursa: Ticaret ve Sanayi Odası Yayını.
• Gerçek, A. (2006), “Vergilemede Mükellef Hakları ve Türkiye’deki Durumun Değerlendirilmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 209, 121-149.
• GİB (2007b), Mükellef Hizmetleri Temel Teknikleri, GİB Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Ankara, <http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/yayinlar/mukhiz temtekkatderkit.pdf>, 05.07.2015.
• Gök, K. (2007), “Vergi Direncinin Gelişimi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(1), 143-163.
• Gökgöz, A. & M. Zeytin (2012), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri: Bilecik ve Yalova İlleri Uygulaması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(1), 477-493.
• Hung, S. & C. Chang & T. Yu (2006), “Determinants of User Acceptance of the e-Government Services: The Case of Online Tax Filing and Payment System”, Government Information Quarterly, 23(1), 97-122.
• James, S. & K. Murphy & M. Rehinhart (2005a), “The Taxpayer’s Charter: A Case Study in Tax Administration”, Working Paper 62, The Australian National University.
• James, S. & K. Murphy & M. Rehinhart (2005b), Taxpayer Beliefs and Views: Two New Surveys, <http://www98.griffith.edu.au/dspace/bitstream/handle/10072/51066/69570_1. pdf?sequence=1>, 20.09.2015.
• Kline, R.B. (2010), Principles and Practice of Structural Equation Modeling, New York: The Guilford Press.
• Marti, L.O. & M.S. Wanjohi & P.O. Magutu (2010), “Taxpayers’ Attitudes and Tax Compliance Behaviour in Kenya”, African Journal of Business & Management, 112-122.
• Murphy, B. & K. Murphy (2010), “The Australian Survey of Tax Scheme Investors’: Survey Methodology and Preliminary Findings for the Second Stage Follow-Up Survey”, Alfred Deakin Research Institute, Deakin University, Working Paper No. 4.
• Murphy, K. & K. Byng (2002), “Preliminary Findings from ‘The Australian Tax System Survey of Tax Scheme Investors’”, Working Paper 40, Centre for Tax System Integrity, The Australian National University, Canberra.
• Murphy, K. (2004), “The Role of Trust in Nurturing Compliance: A Study of Accused Tax Avoiders”, Law and Human Behavior, 28 (2), 187-209.
• Murphy, K. (2005), “Turning Resistance into Compliance: Evidence From a Longitudinal Study of Tax Scheme Investors”, Working Paper 77, Centre for Tax System Integrity, The Australian National University, Canberra.
• Muter, N.B. & S. Sakınç & A.K. Çelebi (1993), Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması, <http://kutuphane.cbu.edu.tr/db_images/site_407/file/ mukelleflerin_vergi.pdf>, 12.08.2015.
• OECD (2003), “Taxpayers’ Rights and Obligations”, Practice Note, <http://www.oecd.org/ dataoecd/24/52/17851176.pdf>, 18.09.2015.
• OECD (2004), Compliance Risk Management: Managing and Improving Tax Compliance, <http://www.oecd.org/site/ctpfta/37212610.pdf>, 02.09.2015.
• OECD (2010), “Conference on Influencing Taxpayers’ Compliance Behaviour, Conference Report”, Forum on Tax Administration Information Note, CTPA, <http://www.oecd.org/tax/administration/46274793.pdf>, 25.08.2015.
• OECD, (2013), Tax Administration 2013: Comparative Information on OECD and Other Advanced and Emerging Economies, OECD Publishing, <http://www.oecd-ilibrary.org/taxation/ tax-administration-2013_9789264200814-en>, 26.09.2015.
• Pugesek, B.H. & A. Tomer & A. Von Eye (2003), Structural Equation Modeling, Cambridge University Press.
• Schaupp, L.C. & L. Carter & M.E. Mcbride (2010), “e-File Adoption: A study of U.S. Taxpayers’ Intentions”, Computers in Human Behavior, 26(4), 636-644.
• Sönmez, A.H. (2014), “Vergilemede Meslek Mensuplarının Rolü, Sorunları ve Öneriler”, 1. Ulusal Mükellef Hakları Sempozyumu, 13 Aralık, Bursa.
• Taşkın, Ç. & Ö. Akat (2010), Araştırma Yöntemlerinde Yapısal Eşitlik Modelleme, Bursa: Ekin Kitabevi.
• TCIT (The Chartered Institute of Taxation) (2008), A Taxpayers’ Charter for the United Kingdom, <http://www.tax.org.uk/Resources/CIOT/Migrated%20Resources/a-c/anne xe-1-the- taxpayers-charter_1.pdf>, 03.09.2015.
• Tuay, E. & İ. Güvenç (2007), Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Ankara: GİB Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı.
• Tunçer, M. (2002), “Hükümet – Birey İlişkilerinin Vergi Uyumuna Etkisi ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(3), 107-128.
• Tyler, T.R. (1997), “The Psychology of Legitimacy: A Relational Perspective on Voluntary Deference to Authorities”, Personality and Social Psychology Review, 1(4), 323-345.
• Walsh, K. (2012), Understanding Taxpayer Behaviour – New Opportunities for Tax Administration, <http://www.esrc.ac.uk/hmrc/images/Understanding%20Taxpayer%20 Behaviour_tcm19-20102.pdf>, 20.09.2015.
• Yaltı, B. (2006), Vergi Yükümlüsünü Hakları, İstanbul: Beta Basım Dağıtım Yayın.
• Yüce, M. (1999), “Vergileme İlkeleri ve Ekonomik Konjonktür Açısından Deprem Vergilerinin Genel Bir Değerlendirilmesi”, Mevzuat Dergisi, Y.2, S.21, Eylül, <http://www.mevzuatdergisi.com/1999/09a/03.htm>, 20.09.2015.