Türkiye’nin İmzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmaları: İki YanlıSektörel Bir Analiz ve Dış Ticaret Politikası Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2019, , 255 - 282, 31.10.2019

Erdem Ateş , Ayşe Dilek Seymen

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2019.04.14

Cited By: 4

Öz

Özellikle İkinci Dünya Savaşından sonra dış ticaretin serbestleşmesi çabaları artmıştır. Bu çabalar küresel ve bölgesel çabalar olarak ikiye ayrılabilir. Küresel çabalar, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması (GATT) ve ardından kurulan Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ile verilmektedir. Bölgesel çabaları ise, Tercihli Ticaret Anlaşmaları (TTA), Gümrük Birlikleri (GB) ve özellikle son dönemde yaygın olan Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) temsil etmektedir. Türkiye 1980’li yıllardan itibaren benimsediği “ihracata dayalı büyüme modeli” kapsamında hem küresel hem de bölgesel çabaların içinde yer almıştır. Bölgesel çabalar özelinde bakıldığında Türkiye’nin temelde iki amaçla STA imzaladığı görülmektedir. Birincisi; ürünlerini satacak yeni pazarlar bulmak ve dış ticarette ülke çeşitlendirmesine gitmek; ikincisi ve asıl neden ise, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB)’nin GB’ne dâhil olması nedeniyle, AB’nin dış ticaret politikasını uygulama yükümlülüğüdür. Türkiye 2018 yılına kadar otuz yedi adet STA imzalamıştır. Bu anlaşmalardan yirmi adedi yürürlükte bulunmaktadır. İmzalanan STA’ların on bir tanesi, imzacı ülkelerin AB üyesi olmaları nedeniyle feshedilmiştir. Müzakereleri tamamlanmış ancak ülkelerin iç onay süreçlerinde bulunan beş adet STA bulunmaktadır. Bu çalışmada; Türkiye’nin imzaladığı STA’ların taraf ülkelerle olan ticareti üzerine etkileri, 1980-2017 dönemi için iki yanlı dış ticaret verileri, ihracat ve ithalat büyüme hızları, bilateral yoğunlaşma endeksi, sektörel-bilatarel ticaret yoğunlaşma endeksi (SBT) ve açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük endeksi (RCA) kullanılarak analiz edilmiş ve bulgular dış ticaret politikası açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Serbest Ticaret Antlaşmaları, Dış Ticarette Ülke Çeşitlemesi, Dış Ticaret, Ekonomik Bütünleşmeler

Free Trade Agreements Signed By Turkey: Two-Sided-Sectoral Analysis and Assessment of Foreign Trade Policy

Öz

Especially after the Second World War, efforts to liberalize foreign trade has been accelerated amongst countries. These efforts can be divided into two as global and regional efforts. Global efforts have been exerted by various rounds of the General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) and by the World Trade Organization (WTO). Regional efforts, on the other hand, are represented by Preferential Trade Agreements (PTA), Customs Unions (CUs) and Free Trade Agreements (FTAs), which have been prevailed particularly in recent years. By adopting an “export-led growth model”, Turkey has been involved in both the global and the regional efforts towards trade liberalization since the 1980s. When viewed from a regional perspective, Turkey has signed FTAs for two main reasons. The first reason has been to find new markets to sell its products and services and to diversify its partnership with different countries in foreign trade. The second and primary reason is Turkey’s obligation to conform with the European Union (EU)’s trade policy under the Customs Union. Furthermore, Turkey has signed 37 FTAs until 2018, among which 20 of them are in effect now. 11 of the signed FTAs have been dissolved due to the partnering countries’ ascension to EU membership. Although the negotiations are complete, five of these signed FTAs are at the stage of internal approval by the partnering countries. In this study, effects of FTAs on Turkey’s foreign trade with its counterparties has been investigated for the 1980-2017 period using bilateral foreign trade data, growth rates of export and import, bilateral concentration index, sector-bilatarel trade concentration index (SBT) and revealed comparative advantage index (RCA). The findings have been evaluated in terms of Turkish foreign trade policy.

Anahtar Kelimeler

Free Trade Agreements, Foreign Trade Diversification, Foreign Trade, Economic Integration

Kaynakça

• Atalay, I. (2011). Türkiye'nin Dış Ticaretinde Serbest Ticaret Anlaşmaları Hakkında Bilgi ve Değerlendirme Notu. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Ateş, E. (2017). Türkiye’nin İmzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmaları(STA): Dış Ticaret Etkileri İki Yanlı Sektörel Bir Analiz. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Atılgan, T. & S. Kanat (2006), “The Effects of The EU Customs Union with Turkey on the Turkish Textile and Clothing Sector”, Fibers and Textile in Eastern Europe, October/December, 14(58), 11-15.
• Aynacı, T. (2015, Haziran). Gümrük Birliği'nin Türkiye-Avrupa Birliği Dış Ticaretine Etkisi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Balassa, B. (1977). "Revealed' Comparative Advantage Revisited: An Analysis of Relative Export Shares. The Manchester School, V.45, 327-344.
• Balkır, C. (2010). Uluslararası Ekonomik Bütünleşme: Kuram,Politika ve Uygulama AB ve Dünya Örnekleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Berk, A. & T. Bal & İ. Uçum (2016), “Yaş Meyve Ve Sebze Dış Ticaretinde Türkiye’nin Rekabet Durumu”, 12. Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs.
• Çınar, S. & M. Özçalık (2013), “İmalat Sanayi Sektörünün Rekabetçilik Analizi: Türkiye ve G8 Ülkeleri Panel Veri Analizi”, Paper presented at EconAnadolu 2013: Anadolu International Conference in Economics III, 1-15.
• Doğan, A. & A. Uzun (2014), “Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türkiye’nin Dış Ticaretine Etkileri”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 325-344.
• Ekonomi Bakanlığı. (2019, Şubat 25). Ekonomi Bakanlığı Web Sitesi: https://www.ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari/muzakere-sureci-tamamlanan-stalar adresinden alındı
• Ekonomi Bakanlığı. (2019, Mart 11). Ekonomi Bakanlığı. Mart 11, 2018 tarihinde Ekonomi Bakanlığı Web Sitesi: http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/disIliskiler/SerbestTic/SerbestTic-YururlukteBulunanSTA;jsessionid=PFC535HUKJMWvQmSDRvrOy3_O4g2mHUN0GU5RGDhmPk9lmLUKKnr!-736178907?_afrLoop=858153955575412&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3F_afrWindow adresinden alındı
• Eren, T. (2013). Türkiye'nin Serbest Ticaret Antlaşmaları'nın Dış Ticaretine Etkileri ve Sorunlar. Maliye Finans Yazıları, 28-47.
• Erlat, G. & H. Erlat (2005), “Do Turkish Exports Have Comparative Advantage with Respect to the European Union Market, 1990-2000”, Proceedings of the Middle East Economic Association, 7.
• Erlat, G. & O. Akyüz (2001), “Country Concentration of Turkish Export and Imports Over Time”, Economics Web Institutes.
• Foxley, A. (2010). Regional Trade Blocks The Way To The Future. Washington: Carnegie Endowment for International Peace.
• Frankel, J., & Wei, S.-J. (1998). Open Regionalism in a World of Continental Trade Blocs. IMF Working Paper.
• Kalaycı, C . (2017), “Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türkiye’nin Dış Ticaretine Etkileri: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi Uygulaması”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3(2), 133-147.
• Koçtürk, O, & A. Kocaefe (2014), “Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türk Dış Ticareti Üzerine Etkileri”, Tarım Ekonomisi Dergisi, 20, 65-77.
• Krugman, P. (1991). The Move Toward Free Trade Zones. Economic Review - Federal Reserve Bank of Kansas City, 9-41.
• Küçüksakarya, S. (2014). Serbest Ticaret Anlaşmaları ve Endüstri-İçi Ticaret. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Pınar, Ö., Boran, Ş., & Sevilmiş, G. (2013). Küreselleşme Sürecinde Yükselen Aktör: Serbest Ticaret Anlaşmaları ve Türkiye. İzmir: AR&GE Bülten.
• Seymen, D. A. (2009). Türkiye'nin Dış Ticaret Yapısı ve Rekabet Gücü. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Seymen, D. A. (2009). Türkiye'nin Dış Ticaret Yapısı ve Rekabet Gücü. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Seymen, D., Bilici, Ö., & Şanlısoy, S. (2009). Türk Dış Ticareti’nin Yönü, Dış Ticaret Politikası Perspektifinden Bir Değerlendirme. EconAnadolu 2009 Konferansı (s. 1-17). Eskişehir: EconAnadolu 2009.
• Şahinli, M. A. (2011). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi: Türkiye Pamuk Endüstrisi Üzerine Bir Uygulama. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 227-239.
• Urata, S. (2002). Globalization and the Growth in Free Trade Agreements. Asia-Pacific Review, Vol. 9, No. 1, 20-32.
• WTO. (2017). WTO Web Sitesi. Retrieved Mart 14, 2017, from Bölgesel Ticaret Anlaşmaları hakkında GATT / DTÖ'ye bildirilen ve yürürlükte olan bazı rakamlar: http://rtais.wto.org/UI/publicsummarytable.aspx