Avrasya Ekonomik Birliğine Üye Ülkeler ve Türkiye’de CO2 Emisyonu Belirleyicilerinin İncelenmesi: 2000-2018

Yıl 2022, , 491 - 504, 28.04.2022

Türker Batmaz , Burcu Yürük

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2022.02.25

Öz

Bu çalışmada Avrasya Ekonomik Birliğine üye ülkeler (Rusya Federasyonu, Kazakistan, Belarus, Kırgızistan ve Ermenistan) ile Türkiye’nin 2000-2018 yılları arasındaki verileri dikkate alınarak; karbondioksit emisyonu, kişi başına düşen milli gelir ve elektrik enerjisi tüketimi arasındaki ilişki panel veri yöntemlerinden olan tesadüfi etkiler, sabit etkiler ve genelleştirilmiş momentler ile analiz edilmiştir. Avrasya Ekonomik Birliği ve gelecekte üyesi olması beklenen Türkiye’nin birlikte incelendiği bu çalışma seçili ülke grubunun enerji politikalarına yön vermesi noktasında ampirik sonuçlarıyla yol gösterici niteliktedir. Analizden elde edilen ampirik bulgulara göre; elektrik enerjisi tüketimindeki artış karbondioksit emisyonunu artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

CO2 Emisyonu, Elektrik Enerjisi Tüketimi, Panel Veri Yöntemi

Investigation of CO2 Emission Determinants in the Member Countries of the Eurasian Economic Union and Turkey: 2000 2018

Öz

In this study, taking into account the data of the Eurasian Economic Union member countries (Russian Federation, Kazakhstan, Belarus, Kyrgyzstan, and Armenia) and Turkey between the years 2000-2018, the relationship between carbon dioxide emissions, per capita income, and electrical energy consumption has been analysed by applying a random effect, fixed effect and generalised method of moments, which are the panel data methods. This study, which examines the Eurasian Economic Union and Turkey, which is expected to be a member in the future, is guided by its empirical results in terms of directing the energy policies of the selected country group. According to the empirical findings obtained from the analysis, the increase in electrical energy consumption increases carbon dioxide emissions.

Anahtar Kelimeler

CO2 Emission, Electric Energy Consumption, Panel Data Method

Kaynakça

• Alper, F.Ö. & A.E. Alper (2017), “Karbondioksit Emisyonu, Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi İlişkisi: Türkiye için Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Sosyoekonomi, 25(33), 145-56.
• Altıntaş, H. (2013), “Türkiye’de Birincil Enerji Tüketimi, Karbondioksit Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eş-Bütünleşme ve Nedensellik Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 263-94.
• Anderson, T.W. & C. Hsiao (1982), “Formulation and Estimation of Dynamic Models Using Panel Data”, Journal of Econometrics, 18(1), 47-82.
• Arellano, M. & O. Bover (1995), “Another Look at the Instru¬mental Variable Estimation of Error-Components Mo¬dels”, Journal of Econometrics, 68(1), 29-51.
• Arellano, M. & S. Bond (1991), “Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations”, Review of Economic Studies, 58(2), 277-97.
• Arellano, M. (2003), Panel Data Econometrics, New York: Oxford University Press.
• Arı, A. & F. Zeren (2011), “CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Analizi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 37-47.
• Atgür, M. (2021),“Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi ve Karbon Emisyonları İlişkisi: Çin Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 172-86.
• Baltagi, B.H. (2005), Econometric Analysis of Panel Data, Wiltshire: John Wiley&Sons.
• Bayramoğlu, A.T. & A.K. Yurtkur (2016), “Türkiye’de Karbon Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(4), 31-46.
• Blundell, R. & S. Bond (1998), “Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Model”, Journal of Econometrics, 87(1), 115-43.
• Boamah, K. et al. (2017), “Carbon Dioxide Emission and Economic Growth of China-The Role of International Trade”, Environmental Science & Pollution Research, 24(14), 13049-67.
• Bond, S. (2002), “Dynamic Panel Data Models: A Guide to Micro Data Methods and Practice”, (CEMMAP Working Paper 09/02), 6.5.2021.
• Burnett, J.W. et al. (2013), “Carbon Dioxide Emissions and Economic Growth in the US”, Journal of Policy Modeling, 35(6), 1014-28.
• Chen, J.H. & Y.F. Huang (2013), “The Study of the Relationship Between Carbon Dioxide (CO2) Emission and Economic Growth”, Journal of International and Global Economic Studies, 6(2), 45-61.
• Çağlayan, E. & S. Güriş (2005), Ekonometri Temel Kavramlar, (2.bs.). İstanbul: Der Yayınları.
• Çetintaş, H. vd. (2016), “Türkiye’de CO2 Salınımları Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (619), 57-67.
• Ergün, S. & M.A. Polat (2017), “G7 Ülkelerinde CO2 Emisyonu, Elektrik Tüketimi ve Büyüme İlişkisi”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 257-72.
• Greene, W.H. (2000), Econometric Analysis, New Jersey: Prentice-Hall.
• Greene, W.H. (2003), Econometric Analysis, New Jersey: Pearson Education.
• Güllü, M. & H. Yakışık (2017), “Karbon Emisyonu ve Enerji Tüketiminin Büyüme Üzerindeki Etkileri: MIST Ülkeleri Karşılaştırması”, Sosyoekonomi, 25(32), 239-53.
• Hansen, L.P. (1982), “Large Sample Properties of Generalized Method of Moments Estimators”, Econometrica, 50(4), 1029-54.
• Holtz-Eakin, D. et al. (1988), “Estimating Vector Autoregressions with Panel Data”, Econometrica, 56(6), 1371-95.
• Hossain, M.S. (2011), “Panel Estimation for CO2 Emissions, Energy Consumption, Economic Growth, Trade Openness and Urbanization of Newly Industrialized Countries”, Energy Policy, 39(11), 6991-99.
• Hsiao, C. (2007), “Panel Data Analysis-Advantages and Challenges”, Test, 16(1), 1-22.
• International Energy Agency (2015), Annual Energy Outlook 2015: With Projections on 2040, U.S. Energy Information Administration, <http://www.eia.gov/forecasts/aeo/pdf/0383(2015).pdf>, 16.06.2021.
• International Energy Agency (N/A), <https://www.iea.org/data-and-statistics>, 15.03.2021.
• Karış, Ç. (2017), “Türkiye’de Eneri Tüketimi, CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: 1960-2013 Dönemi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (34), 169-97.
• Kesgingöz, H. & H. Karamelikli (2015), “Dış Ticaret-Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyümenin CO2 Emisyonu Üzerine Etkisi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 7-17.
• Khan, M.K. et al. (2020), “The Relationship Between Energy Consumption, Economic Growth and Carbon Dioxide Emissions in Pakistan”, Financial Innovation, 6(1), 1-13.
• Khobai, H. & P. Le Roux (2017), “The Relationship Between Energy Consumption, Economic Growth and Carbon Dioxide Emission: The Case of South Africa”, International Journal of Energy Economics and Policy, 7(3), 102-09.
• Külünk, İ. (2018), “Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Karbon Salınımı İlişkisi: Engle-Granger Eşbütünleşme Analizi (1960-2013)”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 193-205.
• Li, F. et al. (2011), “Energy Consumption-Economic Growth Relationship and Carbon Dioxide Emissions in China”, Energy Policy, 39(2), 568-74.
• Long, X. et al. (2015), “Nonrenewable Energy, Renewable Energy, Carbon Dioxide Emissions and Economic Growth in China From 1952 to 2012”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 52, 680-88.
• Öncü, E. & Ö. Özdemir (2004), “Ekonomik Büyüme ve Ulaştırma Altyapı Kalitesinin CO2 Emisyonuna Etkisinin İncelenmesi”, Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 45-54.
• Öztürk, S. & Ö. Yüksel (2019), “Karbondioksit Salınımı ile Büyüme Arasındaki İlişki: 1960-2014 Türkiye Örneği”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 63-72.
• Roodman, D. (2006), How to Do xtabond2: An Introduction to Difference and System GMM in Stata, <https://www.cgdev.org/files/11619_file_HowtoDoxtabond6_12_1_06.pdf>, 5.5.2021.
• Salahuddin, M. et al. (2015), “Is The Long-Run Relationship Between Economic Growth, Electricity Consumption, Carbon Dioxide Emissions and Financial Development in Gulf Cooperation Council Countries robust?”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 51, 317-26.
• Sarısoy, S. & F. Yıldız (2013), “Karbondioksit (CO2) Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Panel Veri Analizi”, Sosyal Bilimler Metinleri, (1), 1-19.
• Selici, A.T. (2006), “Enerji Kullanımının Çevresel Etkileri Ve Sürdürülebilir Gelişme: Balıkesir Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Sencar, P. (2007), “Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Sharma, S.S. (2011), “Determinants of Carbon Dioxide Emissions: Empirical Evidence From 69 Countries”, Applied Energy, 88(1), 376-82.
• Stock, J.H. & M.W. Watson (2011), Introduction to Econometrics, Boston: Pearson.
• Şahin, D. (2018), “Asya Ülkelerinde CO2 Emisyonu, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Ekonomik Büyüme ve Enerji Tüketimi İlişkisi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(3), 210-18.
• Topallı, N. (2016), “CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney Afrika İçin Panel Veri Analizi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 427-47.
• Ulucak, R. & E. Erdem (2012), “Çevre-İktisat İlişkisi ve Türkiye’de Çevre Politikalarının Etkinliği”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 4(6), 78-98.
• Wang, P. (2009), Financial Econometrics, New York: Routledge.
• World Bank (2021), <https://data.worldbank.org/>, 15.03.2021.
• Yaman, K. & G. Muşmul (2018). “Çevre ve Ekonomi İlişkisi Üzerine Genel bir Değerlendirme”, Ekonomi İşletme ve Yönetim Dergisi, 2(1), 66-86.
• Yavuz, N.C. & V. Yılancı (2013), “Convergence in Per Capita Carbon Dioxide Emissions Among G7 Countries: a TAR Panel Unit Root Approach”, Environmental and Resource Economics, 54(2), 283-91.
• Yılmaz, M. & İ. Dilber (2020), “Elektrik Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret Açıklığının CO2 Emisyonu Üzerine Etkisi: ARDL Sınır Testi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 459-75.
• Yücesan, M. et al. (2019), “Ekonomik Büyüme ve Enerji Tüketiminin CO2 Emisyonu Üzerindeki Etkileri: Seçilmiş Mena Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 351-68.