Türkiye'de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 4, - , 01.12.2006

Sami Taban

Öz

Beşeri sermayenin asıl kaynağını eğitim oluşturmakla birlikte, toplumun sağlık düzeyi de beşeri sermayeyi besleyen ve gelişmesine önemli katkıda bulunan diğer bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumun sağlık düzeyi ile ekonomik gelişmişlik arasında yakın bir ilişki söz konusudur. Ekonomik gelişmesini belli bir düzeye getirebilmiş toplumlarda sağlık için ayrılan kaynaklar arttığı gibi, bireylerin sağlık bilinci de yükselmektedir. Bununla birlikte, sağlık düzeyinin gelişimi de artan verimlilik yoluyla ekonomik büyümeyi hızlandırmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de seçilmiş sağlık göstergeleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki nedensellik bağlamında incelenmiştir. Sağlık göstergeleri olarak, doğuşta yaşam beklentisi, sağlık kurumlarının yatak sayıları, sağlık kurumlarının sayısı ve sağlık personeli başına düşen kişi sayıları kullanılmıştır. Nedensellik test sonuçlarına göre, sağlık kurumlarının sayısı ile reel GSYİH arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi görülmemesine karşın, diğer sağlık göstergeleri ile reel GSYİH arasında ise çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Antonio, J.ve Zamora. C. (2000); “Investment in Health and Economic Growth: a perspective from Latin America and the Caribbean”, XXXV Meeting of the Advisory Committe on Health Research, Havana, Cuba.
• Barro, R. (1991); “Economic Growth in a Cross Section of Countries”, The Quarterly Journal of Economics, 106(2), 403–443.
• Bhargava, A.,. Jamison, D.T, Lau, L.J. ve Murray, C.J.L (2001); “Modeling the effects of health on economic growth”, Journal of Health Economics, 20, 423–440.
• Bloom, D.E ve Canning, D. (2003); “The Health and Poverty of Nations: from theory to practice”, Journal of Human Development, 4(1), 47–71.
• Bloom, D.E., Canning, D. ve Sevilla, J. (2001); “The Effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence”, NBER Working Paper Series, 8587.
• Bloom, D.E. ve Sachs, D. (1998); “Geography, demography and economic growh in Africa, Brookings Papers on Economic Activity, 2.
• Brempong, K.G. ve Wilson, M. (2003); “Health human capital and economic growth in Sub-Saharan African and OECD Countries”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 1–25.
• Brenner, H.M. (2005); “Commentary: Economic growth is the basis of mortality rate decline in the 20th century- Experience of the United States 1901–2000”, International Journal of Epidemiology, 34(6), 1214–1121.
• Chakraborty, S. (2003); “Endegoneous lifetime and economic growth”, Journal of Economic Theory, 1–18.
• Charemza, W.W. ve Deadman, D.F. (1997); New Directions in Econometric Practise, Cheltenham: Edvard Elgar.
• Demetriades, P. ve Hussein, K. (1996); “Does Financial Development Cause Economic Growth? Time Series Evidence From 16 Countries, Journal of Development Economics, 51, 387–411.
• Engle, R.F, ve C.W.J. Granger. (1987); “Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing”, Econometrica, 55, 251–276.
• Glomm, G. ve Ravıkumar, B. (1997); “Productive Government Expenditures and Long-run Growth”, Journal of Economic Dynamics and Control, 21, 183–204.
• Granger, C.W.J. (1969); “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37, 24–36.
• Granger, C.W.J. (1986); “Developments in the Study of Cointegrated Economic Variables”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 48, 213–228.
• Granger, C.W.J. (1988); “Some Recent Developments in a Concept of Causality”, Journal of Econometrics, 39, 199–211.
• Human Development Report Turkey 2001; http://www.un.org.tr/undp (08.12.2003).
• Islam , M.N. (1998); “Export Expansion and Economic Growth: Testing for Cointegration and Causality, Applied Economics, 30, 415–425.
• Johansen, S. (1988); “ Statistical Analysis of Cointegration Vectors”, Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231–254.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990); “Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration –with Application to The Demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169–210.
• Kar, M. ve Ağır, H. (2003); “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, (Derbent-İzmir), 181–190.
• Karagül, M. (2002); Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye Boyutu, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No. 37.
• Kelly, T. (1997); “Public Expenditures and Growth”, Journal of Development Studies, 34(1), 60–84.
• MacKinnon, J.G. (1991); Critical Values for Cointegration Tests, in R.F. Engle and C.W.J. Granger (eds), Long-run Economic Relationships, Oxford: Oxford University Press.
• Masih A.M.M ve Masih, R. (1998); “A Multy Cointegrated Modelling Approach Intesting Temporal Causality Between Energy Consumption, Real Income And Prices with an Appliccation to Two Asian LDCs”, Applied Economics, 30, 1287–1298.
• Masih A.M.M. ve Masih, R. (1995); “Temporal Ccausality And The Dynamic Interactions Among Macroeconomic Activity Within A Multivariate Cointegrated System: Evidence From Singapore And Korea”, Weltwirtschaftliches Archiv, 131(2), 265–285.
• Mayer, D. (2001); “The Long-Term Impact of Health on Economic Growth in Latin America”, World Development, 29(6), 1025–1033.
• Mazgit, İ. (2002); “Bilgi Toplumu ve Sağlığın Artan Önemi”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, (Hereke-Kocaeli), 405–415.
• McDonald, S. ve Roberts, R. (2002); “Growth and multiple forms of human capital in an augmented Solow model: a panel data investigation”, Economic Letters, 74, 271–276.
• Mushkin, S. (1962); “Health as an Investment”, Journal of Political Economy, 70, 129–157.
• Ranis, G., F. Stewart, F ve Ramirez, A. (2000); “Economic Growth and Human Development”, World Development, 28(2), 197-219.
• Rivera, B. ve Currais, L. (1998); “Economic growth and health: direct impact or reverse causation?”, Applied Economic Letters, 6, 761–764.
• Taban, S ve Kar, M. (2006); “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi, 1969–2001”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 159–181.
• Öksüzler, O. ve Turhan A. (2005); “Does Beter Health Promote Economic Growth in Turkey?”, International Journal of Business, Management and Economics, 1(4), 5–15.
• TCMB Veri Dağıtım Sistemi; http://www.tcmb.gov.tr (29.05.2006).
• TÜİK İstatistik Göstergeler (1923–2004); http://www.die.gov.tr/Ist_gostergeler.pdf (29.05.2006).
• UNDP (2001); Human Development Reports, http://hdr.undp.org/reports/global/2001/en/pdf/back.pdf (10.12.2003).
• Wang, E.C. (2002); “Public Infrastructure and Economic Growth: A New Approach Applied to East Asian Economies, “Journal of Policy Modeling, 24, 411–435.
• Webber, D.J. (2002); “Policies to Stimulate Growth: Should We Invest in Health or Education”, Applied Economies, 34/13, 1633–1643.