Sermaye Kontrolleri: Nedenleri, Türleri ve Ülke Deneyimleri

Yıl 2009, Cilt: 9 Sayı: 9, - , 01.06.2009

Nagehan Keskin

Öz

1980’li yıllarda, kaynak sıkıntılarını giderebilmek amacıyla finansal serbestleşme politikalarını benimseyerek, sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamaları kaldıran birçok Gelişmekte Olan Ülke (GOÜ), 1990’lı yıllardan sonra, sıklaşan aralıklarla ortaya çıkan şiddetli finansal krizlerle karşılaşmıştır. GOÜ’lerde yaşanan krizler ve bu krizlerin yaratmış olduğu sorunlar, GOÜ’lere yönelik sermaye akımlarının giderek daha fazla sorgulanmasına ve bu akımların kısıtlanmasına yönelik tedbirler alınmasının gerekliliğini vurgulayan görüşlerin yaygınlık kazanmasına neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, 1990’lı yıllarda GOÜ’lerde ard arda yaşanan finansal krizler sonrasında, uluslararası sermaye hareketlerinin GOÜ ekonomileri üzerinde istikrarsızlık yaratan etkilerini önlemek amacıyla gündeme gelen sermaye kontrollerini; nedenleri, türleri ve çeşitli ülke örnekleri açısından inceleyerek genel bir değerlendirme yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Akdiş, Muhammed (2004), “Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yol Açtığı Finansal Krizler ve Bu Krizleri Önlemede Kullanılabilecek Araçlar: Tobin Vergisi”, Active Bankacılık ve Finans Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 36, Mayıs-Haziran, <http://maksis.pamukkale.edu.tr/Mak21.htm>, 21.09.2006.
• Akira, Ariyoshi, Karl Habermaier, Bernard Laurens, İnci Otker-Robe, Jorge Ivan Canales-Krilienko and Andrei Krilienko (2000), “Capital Controls: Coutry Experiences With Their Use and Liberalization”, IMF Occasional Paper, No:190, <http://www.imf.org/external/pubs/ft/op/op190/>, 25.11.2006.
• Akman, Vedat (1998), Modern Dünyadaki En Büyük Ekonomik Kriz, Asya Krizi Sonrası ve Muhtemel Etkileri, Rota Yayınları, İstanbul.
• Ankara Sanayi Odası (2001), “Malezya Sermaye Kontrolleri”, ASOMEDYA Dergisi, Ağustos, <http://www.aso.org.tr/html/TUR/asomedya/agustos2001-ft.html#buyutec>, 17.10.2006.
• Arıkboğa, Aysel (2001), “Tobin Vergisi Önerisi”, Maliye Güncesi, (İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü Bülteni), Sayı: 7, Ekim.
• Ay, Ahmet ve Fatih Mangır (2007), “Uluslararası Finansal Entegrasyon Bağlamında Sermayenin Vergilendirilmesi: Tobin Vergisi”, Maliye Dergisi, Sayı: 153, Temmuz-Aralık, 123–141.
• Balseven, Hale ve M. Mustafa Erdoğdu (2005), “Mali Krizleri Önlemede Sermaye Kontrolleri: Malezya ve Şili Deneyimlerinden Türkiye İçin Dersler”, 2004 Türkiye İktisat Kongresi Gelişme Stratejileri ve Makroekonomik Politikalar Tebliğ Metinleri I, DPT, Ankara, 207–235.
• Bedestenci, H. Çetin ve M. Akif Kara (2004), “Sermaye Hareketleri ve Kalkınma” Sami Taban ve Muhsin Kar (der.), Kalkınma Ekonomisi Seçme Konular içinde, Ekin Kitabevi, Bursa, 257–278.
• Berksoy, Taner ve Burak Saltoğlu (1998), Türkiye Ekonomisinde Sermaye Hareketleri, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 1998–58, İstanbul.
• Bird, Graham ve Ramkishen S. Rajan (2000), “Restraining International Capital Movements: What Does It Mean?”, Centre for International Economic Studies Policiy Discussion Paper, No: 0014, University of Adelaide, Australia, March.
• Blöndal, Sveinbjörn ve Hans Christiansen (1999), “The Recent Experience With Capital Flows to Emerging Market Economies”, OECD Economic Department Working Paper, No: 211, February.
• Çağlar, Ünal (2003), Döviz Kurlarının Belirlenmesi: Uluslararası Para Sistemi ve Ekonomik İstikrar, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Delice, Güven (2000), Uluslararası Finansal Entegrasyon ve Gelişmekte Olan Ülkeler: Türkiye Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Edwards, Sebastian (1999), “How Effective Are Capital Controls”, NBER Working Paper, No: 7413, National Bureau of Economic Research, November, <http://www.nber.org/papers/w7413.pdf>, 20.02.2007.
• Eroğlu, Nadir (2002), “Finansal Küreselleşme: Devletin Düzenleyici Rolü Üzerine Etkileri”, Alkan Soyak (der.), Küreselleşme İktisadi Yönelimler ve Sosyopolitik Karşıtlıklar içinde, Om Yayınevi, İstanbul.
• Esen, Oğuz (1997), “Finansal Piyasaların Küreselleşmesi ve Sermaye Kontrolleri”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 27, 31–45.
• Işık, Gözde (2003), “Finansal Krize Karşı Politika Tepkileri: IMF Programlarına Alternatif Olarak Sermaye Kontrolleri”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Yıl: 18, Sayı: 209, Ağustos, 9–20.
• Işık, Sayım (2004), Para Finans ve Kriz, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Işık, Nihat (2005), “Finansal Krizlerin Ortaya Çıkmasında Sermaye Hareketlerinin Rolü: Rusya, Türkiye ve Arjantin Krizleri”, Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, 83–97.
• İnsel, Aysu ve Nesrin Sungur (2003), “Sermaye Akımlarının Temel Makroekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği, 1989:III – 1999:IV”, TEK Tartışma Metni, No: 2003/8, Aralık , <http://www.tek.org.tr/dosyalar/serhar0303.pdf>, 30.01.2007.
• Kaplan, Ethan ve Dani Rodrik (2001), “Did The Malaysian Capital Controls Work?”, NBER Working Paper, No: 8142, National Bureau of Economic Research, February, <http://www.nber.org/papers/w8142.pdf>, 25.12.2006.
• Kara, M. Akif ve Muhsin Kar (2005), “Yabancı Sermaye Çeşitlerinin Yatırımlar ve Tasarruflar Üzerine Etkilerinin Ekonometrik Analizi”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Yıl: 20, Sayı: 228, Mart, 93–108.
• Mıhçı, Sevinç (2000), “Finansal Serbestleşme Sonrası Türkiye Ekonomisi”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, 83–107.
• Neely, Christopher J. (1999), “An Introduction To Capital Controls”, Review, November-December, 13–30, <http://research.stlouisfed.org/publications/review/99/11/9911cn.pdf>, 06.10.2006.
• Ökten, Zeynep ve Mehmet Yıldırım (2006), “Sermaye Hareketleri ve Tobin Vergisi”, TEK Uluslararası Ekonomi Konferansı, Ankara, 11–13 Eylül, 1–26.
• Rodrik, Dani ve Andres Velasco (1999), “Short-Term Capital Flows”, NBER Working Paper, No: 7364, National Bureau of Economic Research, September, <http://www.nber.org/papers/w7364.pdf>, 12.05.2007.
• Öztürk, Salih (2001), Kısa Süreli Sermaye Hareketleri ve Para Politikasına Etkileri: 1980 Sonrası Türkiye Uygulaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sabır, Hasan (2002), “Küreselleşme Sürecinde Ekonomik Kriz ve Tobin Vergisi”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 170.
• Saraçoğlu, Fatih ve Özgür Şahan (2004), “Tobin Vergisi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Sayıştay Dergisi, Sayı:55, Ekim-Aralık, 71–82.
• Somçağ, Selim (2001–2002), “Küreselleşmenin Ekonomik Anlamı”, Doğu-Batı Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 17, Kasım-Aralık-Ocak.
• Suvanto, Antti, Seppo Honkapohja, Tom Berlund ve Anne Mikkola (2000), “Promoting The Stability of International Capital Movements”, Ministry of Finance Finland Research Report, No:1/2001, Helsinki, November, <http://www.vm.fi/vm/en/04_publications_and_documents/01_publications/07_financial_market/20010131Promot/3505.pdf> , 10.01.2007.
• Şengönül, Ahmet, Metin Altıok ve Rana Gürbüz (2007), “Finansal Serbestleşme Sürecinde Türkiye’de Kısa Vadeli Sermaye Akımlarının Makroekonomik Etkileri”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Yıl: 22, Sayı: 252, Mart, 26–48.
• Uzunoğlu, Sadi, Kerem Alkin ve Can Fuat Gürlesel (1995), Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Gelişmekte Olan Ülkelerde Makroekonomik Etkileri ve Türkiye, İMKB Araştırma Yayınları, No: 6, İstanbul.
• Vergil, Hasan (2002), “Sermaye Hareketlerinin Kontrolü ve Özel Yatırımlar Üzerine Etkileri”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1.
• Yay, Turan (2003), “Gelişmekte Olan Ülkelerin Finansal Entegrasyonu Üzerine Bir Değerlendirme, İktisat Dergisi, Sayı: 438, Haziran.
• Yılmaz, Celali (2004), “Döviz Kuru İstikrarının Sağlanmasında Vergi Politikasından Yararlanılması: Tobin Vergisi”, Geleneksel Finans Sempozyumu 2004 Bildirileri CD’si, Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü & Bankacılık ve Sigortacılık Yüksekokulu, 27–28 Mayıs, İstanbul, 182–201.