Dünya’da ve Türkiye’de Organ Tedariki ve Nakli: İktisadi Perspektifler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2016, Cilt: 24 Sayı: 28, 11 - 30, 14.04.2016

Alper Altınanahtar

https://doi.org/10.17233/se.77392

Cited By: 2

Öz

23 Aralık 1954 yılında gerçekleştirilen canlı donörden ilk başarılı organ naklinin ardından tam 61 yıl geçti. Daha önce ihtimal bile verilmeyen bir tedavi yöntemi, günümüzde on binlerce hastaya umut sağlamaya başladı. Organ nakilleri henüz arzu edilen düzeylerde değil. Sorunun hukuksal ve teknik altyapısında önemli ilerlemeler sağlanmasına karşın; bireylerin bu konudaki eksik bilgileri veya taraflı yaklaşımları, çözüm arayışlarını gittikçe zorlaştırıyor. Bu nedenle, her yıl binlerce insan umuduna ulaşmak için sıra beklerken hayatlarını kaybediyorlar. Diğer yandan her yıl talep edilenden daha fazla organ toprak altına gönderiliyor (Barnett vd., 1993: 669). İnsan hayatını kurtarmada çığır açılmasını sağlayan organ nakli teknolojisi bir anlamda kendi başarısının kurbanı haline gelmiştir (Gabel, 2003: 1245). Türk iktisat literatüründe organ bağışı ve nakli konularının yeteri kadar incelenmediği tespit edilmiştir. Makalenin temel amacı bu alandaki boşluğu gidermek ve organ tedariki ile nakli konusunda dünyada ve Türkiye’de görülen sorunları analiz edip, uygun politika önermelerinde bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

-

Dünya’da ve Türkiye’de Organ Tedariki ve Nakli: İktisadi Perspektifler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Öz

23 Aralık 1954 yılında gerçekleştirilen canlı donörden ilk başarılı organ naklinin ardından tam 61 yıl geçti. Daha önce ihtimal bile verilmeyen bir tedavi yöntemi, günümüzde on binlerce hastaya umut sağlamaya başladı. Organ nakilleri henüz arzu edilen düzeylerde değil. Sorunun hukuksal ve teknik altyapısında önemli ilerlemeler sağlanmasına karşın; bireylerin bu konudaki eksik bilgileri veya taraflı yaklaşımları, çözüm arayışlarını gittikçe zorlaştırıyor. Bu nedenle, her yıl binlerce insan umuduna ulaşmak için sıra beklerken hayatlarını kaybediyorlar. Diğer yandan her yıl talep edilenden daha fazla organ toprak altına gönderiliyor (Barnett vd., 1993: 669). İnsan hayatını kurtarmada çığır açılmasını sağlayan organ nakli teknolojisi bir anlamda kendi başarısının kurbanı haline gelmiştir (Gabel, 2003: 1245). Türk iktisat literatüründe organ bağışı ve nakli konularının yeteri kadar incelenmediği tespit edilmiştir. Makalenin temel amacı bu alandaki boşluğu gidermek ve organ tedariki ile nakli konusunda dünyada ve Türkiye’de görülen sorunları analiz edip, uygun politika önermelerinde bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Altınanahtar, A. (2013), “Human parts should be treated differently than any other commodity: An Anomaly to the Anomaly”, in: Global Issues In Health Care Systems, Ed: Ö.K. Kunday & A. Öner, Lambert Academic Publising, ISBN 978-3-659-51284-1, 19-46.
• Altınanahtar, A. & J.R. Crooker & J.B. Kruse (2008), “Valuing Human Organs: An Application of Contingent Valuation”, International Journal of Social Economics, 35(1/2), 5-14.
• Aydın, M.A. (2015), “Overview of The Living Donation Activity in Turkey”, <https://organ.saglik.gov.tr/web/Link_detay.aspx?GrupDetayId=6>, 11.11.2015.
• Barnett, A.H. & T.R. Beard & D.L. Kaserman (1993), “ The Medical Community’s Opposition to Organ Markets: Ethics or Economics?”, Review of Industrial Organization, 8, 669-678.
• Barnett, A.H. & M. Saliba & D. Walker (2001), “A Free Market In Kidneys: Efficient and Equitable”, The Independent Health Economics Review, 77(3), 251-277.
• Barney, D.L. & R.L. Reynolds (1989), “An Economic Analysis of Transplant Organs”, Atlantic Economic Journal, 12(3), 12-20.
• BBC News. (2015), Organ donation soars over past five years, says NHS Blood and Transplant, <http://www.bbc.com/news/health-22086086>, 11.07.2015.
• BBC News (2008), Q&A: Organ Donation Laws, <http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/7733190.stm>, 11.07.2015.
• Beard, T.R. & D.L. Kaserman & R. Osterkamp (2013), The Global Organ Shortage: Economic Causes, Human Consequences, Policy Responses, Stanford, California: Stanford University Press.
• Becker, G.S. & J.J. Elias (2007), “Introducing Incentives in the Market for Live and Cadaveric Organ Donations”, Journal of Economic Perspectives, 21(3), 3-24.
• Blair, R.D. & D.L. Kaserman (1991), “The Economics and Ethics of Alternative Cadaveric Organ Procurement Policies”, Yale Journal on Regulation, 8(2), 403-452.
• DoH. (2008), “The Potential Impact of an Opt Out System for Organ Donation in The UK”, <http://odt.nhs.uk/pdf/the-potential-impact-of-an-opt-out-system-for-organ-donation-in-the-UK.pdf>, 11.07.2015.
• DSÖ (2013), Data Report,.<http://www.transplant-observatory.org/Pages/home.aspx>, 01.12.2015.
• Eurobarometer. (2010), Public Health, <http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_333a_en.pdf>, 16.07.2015.
• European Commission (2014), Journalist Workshop on Organ Donation and Transplantation, <http://ec.europa.eu/health/blood_tissues_organs/docs/ev_20141126_factsfigures_en.pdf>, 05.11.2015.
• European Commission. (2012), Journalist Workshops-Organ Donation and Transplantation. <http://ec.europa.eu/health/blood_tissues_organs/docs/ev_20121009_facts_figures.pdf>, 11.07.2015.
• Eurotransplant (2010), “Organ Donation: Towards a Mutual Understanding”, <http://www.eurotransplant.org/cms/mediaobject.php?file=eutiep.pdf>, 03.12.2015.
• Gabel, H. (2003), “Is There a Future for Transplantation as We Know It Today?”, Transplantation Proceedings, 35, 1245-1247.
• Ghods, A. (2002), “Renal Transplantation in Iran”, Journal of Nephrology, Dialysis and Transplantation, 27(1), 222-228.
• Ghorbani, F. & H.R. Khoddami-Vishteh & O. Ghobadi & S. Shafaghi & A. Rostami Louyeh & K. Najafizadeh (2011), “Causes of Family Refusal for Organ Donation”, Transplant Prooceedings, 43, 405-406.
• Gürkan, A. (2011), “Organ Nakli Koordinatörlüğü”, <http://alpgurkan.com.tr/organ-nakli-koordinatorlugu/>, 05.11.2015.
• IRODAT (2013), Final Numbers 2012, <http://www.irodat.org/?p=database>, 02.08.2014.
• IRODAT (2014), Final Numbers 2013, <http://www.irodat.org/img/database/grafics/newsletter/IRODaT%20Newsletter%202013%20.pdf>, 05.11.2015.
• Jarl, J. & U. Gerdtham (2012), “Economic Evaluations of Organ Transplantations: A Systematic Literature Review”, Nordic Journal of Health Economics, 1(1), 61-82.
• Kaserman, D.L. & A.H. Barnett (2002), The U.S. organ procurement system: A prescription for reform, Washington, DC: The American Enterprise Institute Press.
• Kaushik, J. (2009), “Organ transplant and presumed consent: towards an opt-out system”, Indian Journal of Medical Ethics, 6(3), 149-152.
• Laupacis, A. & P. Keown & N. Pus & H. Kruger & B. Ferguson & C. Wong, et al. (1996), “A Study of the Quality of Life and Cost-Utility of Reneal Transplantation”, Kidney International, 50, 235-242.
• Machnicki, G. & L. Seriai & M.A. Schnitzler (2006), “Economics of transplantation: a review of the literature”, Transplantation Reviews, 20, 61-75.
• Mendcloff, J. & K. Ko & M. Roberts & M. Byrne & M. Dew & A. Dew (2004), “Procuring Organ Donors as a Health Investment: How Much Should We Be Willing to Spend?”, Transplantation, 78 (12), 1704-10.
• NHS (2015), Organ Donation and Transplantation Activity Report 2014-2015, <http://nhsbtmediaservices.blob.core.windows.net/organ-donation-assets/pdfs/activity_report_2014_15.pdf>, 02.12.2015.
• O’Grady, J.G. (1997), “Clinical economics review: liver transplantation”, Aliment, 11, 445-451.
• ONT (2005-2015), Newsletter Transplant, <http://www.ont.es/publicaciones/Paginas/Publicaciones.aspx>, 05.11.2015.
• Ratcliffe, J. & L. Longworth & T. Young, et.al. (2002), “Assessing health-related quality of life pre- and post-liver transplantation: a prospective multicenter study”, Liver Transplantation, 8, 263–270.
• Rodrigez-Arias, D. & L. Wright & D. Paredes (2010), “Success factors and ethical challenges of the Spanish Model of Organ Donation”, Lancet, 376, 1109-1112.
• Schnitzler, M.A. & J.F. Whiting & D.C. Brennan & K.L. Lentine & N.M. Desai & W. Chapman, et al. (2005), “The Life-Years Saved by a Deceased Organ Donor”, American Journal of Transplantation, 5, 2289-2296.
• Silva, S. & S. Silva & A. Nascimento & M. Parente & C. Albuquerque & A. Rodrigues, et al. (2014), “Profile of Organ Donors in Ceará, Northeastern Brazil, From 1998 to 2012”, Transplantation Proceedings, 46(6), 1692-1694.
• Singhal, A.K. & X. Sheng & S.G. Drakos & J. Stehlik (2009), “Organ Donation: Impact of Organ Donor Cause of Death on Transplant Outcomes: UNOS Registry Analysis”, Transplantation Proceedings, 41(9), 3539-3544.
• Thorne, E.D. (1996), “The Cost of Procuring Market-Inalienable Human Organs”, Journal of Regulatory Economics, 10, 191-200.
• TONV (2014), Bilgi Bankası, <https://www.tonv.org.tr/admin/pages/files/TÜRKİYE%202002-2013%20YILLARI%20ARASI%20ORGAN%20BAĞIŞI%20VE%20NAKLİNE%20İLİŞKİN%20TABLO%20VE%20GRAFİKLER.pdf>, 10.11.2015.
• Zargooshi, J. (2008), “Commercial Renal Transplantation Program: Results and Complications”, in: Organ Transplantation: Ethical, Legal and Psychosocial Aspect, Ed: W. Weimar & M.A. Bos & J.J. Busschbach, Lengerich: Pabst Science Publishers, ISBN 978-3-89967-639-6, 80-94.