BIST Perakende Ticaret Sektöründe LOPCOW-RSMVC Modeli ile Performans Ölçümü

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 57, 419 - 436, 26.07.2023

Nazlı Ersoy

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.03.20

Cited By: 3

Bu makale için 31 Ocak 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosyoekonomi/issue/82900/1426394

Öz

Bu çalışmada, BIST perakende ve ticaret endeksinde işlem gören firmaların 2017-2021 dönemi finansal performansının ÇKKV yöntemleri ile ölçülmesi amaçlanmıştır. İşletmelerin bilançolarından elde edilen yedi kriterin yer aldığı çalışmada, kriterlerin önem dereceleri LOPCOW tekniği ile alternatiflerin performans skorları ise RSMVC yöntemi ile belirlenmiştir. Son aşamada, kullanılan modelin duyarlılık analizi iki aşamada gerçekleştirilmiş, farklı ağırlıkların ve farklı ÇKKV yöntemlerinin sonuçlar üzerinde etkili olduğu saptanırken, sıralamalar arasında pozitif yönlü yüksek bir ilişki tespit edilmiştir. LOPCOW-RSMVC modeli BIST perakende ve ticaret sektöründe finansal performans ölçümü için ilk kez kullanılmıştır. Bu bakımından, çalışmanın literatüre katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

BIST Perakende Ticaret, ÇKKV, LOPCOW, RSMVC

Performance Measurement in the BIST Retail and Trade Sector with the LOPCOW-RSMVC Model

Bu makale için 31 Ocak 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosyoekonomi/issue/82900/1426394

Öz

This study aims to measure the financial performance of the companies traded in BIST retail and trade index for the period 2017-2021 using MCDM methods. In the study, seven criteria obtained from the company’s balance sheets were included, and the LOPCOW technique and the performance scores of the alternatives by the RSMVC method determined the weights of the criteria. In the final stage, the sensitivity analysis of the model used was carried out in two stages, while it was determined that different weights and different MCDM methods affected the results, a positive high correlation was detected between the rankings. The study is believed to contribute to the literature as the LOPCOW-RSMVC model is used for the first time in financial performance measurement in the BIST retail and trade sector.

Anahtar Kelimeler

BIST Retail Trade, MCDM, LOPCOW, RSMVC

Kaynakça

• Acar, M. (2003), “Tarımsal Işletmelerde Finansal Performans Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20), 21-37.
• Asgharpour, M.J. (1999), Multiple Criteria Decision Making, Tehran: Tehran University Publications.
• Aytekin, A. (2021), “Comparative Analysis of the Normalization Techniques in the Context of MCDM Problems”, Decision Making: Applications in Management and Engineering, 4(2), 1-25.
• Aytekin, S. & Ş. Sakarya (2013), “BIST’de İşlem Gören Gıda İşletmelerinin TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi”, Journal of Management and Economics Research, 11(21), 30-47.
• Batir, T.E. (2022), “COVID 19 Sürecinde Gıda Perakende Sektörünün Performans Değerlendirmesi: SWARA Temelinde TOPSIS Yöntemi ile Bir İnceleme”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(Özel Sayı), 194-210.
• Baydaş, M. & T. Eren (2021), “Finansal Performans Ölçümünde ÇKKV Yöntem Seçimi Problemine Objektif Bir Yaklaşım: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3), 664-687.
• Bektaş, S. (2022), “Türk Sigorta Sektörünün 2002-2021 Dönemi için MEREC, LOPCOW, COCOSO, EDAS ÇKKV Yöntemleri ile Performansının Değerlendrilmesi”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 16(2), 247-283.
• Biswas, S. et al. (2022a), “A Multi-Criteria Framework for Comparing Dividend Pay Capabilities: Evidence From Indian FMCG and Consumer Durable Sector”, Decision Making: Applications in Management and Engineering, 5(2), 140-175.
• Biswas, S. et al. (2022b), “A Multi-Criteria Based Analytic Framework for Exploring the Impact of Covid-19 on Firm Performance in Emerging Market”, Decision Analytics Journal, 5, 1-26.
• Biswas, S. et al. (2022c), “A Decision Making Framework for Comparing Sales and Operational Performance of Firms in Emerging Market”, International Journal of Knowledge-based and Intelligent Engineering Systems, 26(3), 229-248.
• Biswas, S. et al. (2022d), “A Spherical Fuzzy Framework for Sales Personnel Selection”, Journal of Computational and Cognitive Engineering, (Online), 1-13.
• Ceyhan, İ.F. & F. Demirci (2017), “MULTIMOORA Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü: Leasing Şirketlerinde Bir Uygulama”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 277-296.
• Ceyhan, İ.F. & Ö. Karapolat (2022), “COPRAS yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü Perakende Ticaret Firmaları Üzerine Bir Uygulama”, Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(2), 25-44.
• Coşansu, D.T. & A. Okursoy (2022), “Financial Performance Analysis of Retail Trade Firms Registered in BIST with FUCOM Based VIKOR Method”, Alphanumeric Journal, 10(2), 223-235.
• Deste, M. & M. Halifeoğlu (2019), “Perakende Ticaret Sektöründeki İşletmelerin Tedarik Zinciri Yönetimi Açısından Finansal Performans Kriterlerinin Belirlenmesi: BIST’de Bir Uygulama”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 751-774.
• Ecer, F. & D. Pamucar (2022), “A Novel LOPCOW-DOBI Multi-Criteria Sustainability Performance Assessment Methodology: An Application in Developing Country Banking Sector”, Omega, 112, 1-17.
• Erdoğan, B. (2022), “BİST’e Kayıtlı Bankaların Finansal Performansının AHP-SD Tabanlı PIV Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 93-109.
• Goodridge, W.S. (2016), “Sensitivity Analysis Using Simple Additive Weighting Method”, International Journal of Intelligent Systems and Applications, 8(5), 27-33.
• Goswami, S.S. et al. (2021), “Analysis of a Robot Selection Problem Using Two Newly Developed Hybrid MCDM Models of TOPSIS-ARAS and COPRAS-ARAS”, Symmetry, 13(8), 1-35.
• Hafezparast, M. et al. (2015), “Comparing the subjective and the Objective Criteria Weighting in Agricultural Water Resources Management”, Hydrology, 3(4), 38-46.
• İtik, Ü.M. & A. Sel (2021), “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Perakende Ticaret Sektörü Şirketlerinin Finansal Performansının CILOS Ağırlıklandırma ve TOPSIS Yöntemiyle İncelenmesi: 2013-2019”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2769-2795.
• Kablan, A. & B. Marşap (2022), “BIST Otomotiv Sektöründe Listelenen Şirketlerin Finansal Performanslarinin Endüstri 4.0 ve Covid 19 Kapsaminda COPRAS Yöntemi ile Analizi”, Muhasebe ve Denetime Bakış, 22(67), 41-56.
• KAP (2023), <https://www.kap.org.tr/tr/>, 29.03.2023.
• Kara, B. & C.Y. Özbek (2020), “Borsa İstanbul’da Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performansının TOPSIS Yöntemiyle Analizi”, Muhasebe ve Denetime Bakış, 20(61), 125-146.
• Karande, P. et al. (2016), “A Study on the Ranking Performance of Some MCDM Methods for Industrial Robot Selection Problems”, International Journal of Industrial Engineering Computations, 7(3), 399-422.
• Karaoğlan, S. & S. Şahin (2018), “BİST XKMYA işletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 18(1), 63-80.
• Koca, G. & M.S. Bingöl (2022), “Hayat Dışı Sigorta Şirketlerinin Performanslarının CRITIC Tabanlı MARCOS Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 70-83.
• Kondak, G.N. & N. Ergül (2022), “Perakende Şirketlerinin Mali Performansının Değerlendirilmesi”, Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 6(2), 153-166.
• Mathew, M. & S. Sahu (2018), “Comparison of New Multi-Criteria Decision Making Methods for Material Handling Equipment Selection”, Management Science Letters, 8(3), 139-150.
• Milani, A.S. et al. (2005), “The Effect of Normalization Norms in Multiple Attribute Decision Making Models: A Case Study in Gear Material Selection”, Struct Multidiscip Optimization, 29, 312-3188.
• Nguyen, H.Q. et al. (2022), “A Comparative Study on Multi-Criteria Decision-Making in Dressing Process for Internal Grinding”, Machines, 10(5), 1-14.
• Niu, W. et al. (2022), “A Novel Hybrid Group Decision Making Approach Based on EDAS and Regret Theory under a Fermatean Cubic Fuzzy Environment”, Mathematics, 10(17), 1-30.
• Özbek, A. (2016), “BİM Mağazalar Zincirinin 2008-2015 Dönemi Finansal Performansının Electre III Yöntemi ile Ölçümü”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 273-290.
• Özçelik, H. & B. Kandemir (2015), “BIST’de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114.
• Özdemir, O. & S. Parmaksız (2022), “BIST Enerji Işletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Karşılaştırılması: TOPSIS ve EDAS Yöntemleri ile Analiz”, Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 34-56.
• Öztel, A. & E. Şenkal (2020), “Perakende Sektöründe Entropi Temelli COPRAS Yöntemi ile Finansal Başarı Ölçümü: CARREFOURSA Örneği”, Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(1), 8-24.
• Pala, O. (2021), “IDOCRIW ve MARCOS Temelli BIST Ulaştırma İşletmelerinin Finansal Performans Analizi”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 263-294.
• Pala, O. (2022), “BIST Perakende Ticaret Sektöründe MSY ve WSM Tabanlı Finansal Başarı Ölçümü ve Duyarlılık Analizi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 172-184.
• Sakarya, Ş. & M.Y. Budak (2022), “COVID-19 Pandemisi Sürecinde BIST Perakende Ticaret Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin Finansal Performanslarının Geliştirilmiş Entropi Temelli TOPSIS Yöntemi ile Belirlenmesi”, Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17-39.
• Sarıay, İ. & H. Bağcı (2020), “Varlık Tüketiminin İşletmelerin Finansal Performansına Etkisi: BİST’te İşlem Gören Perakende Sektörüne Yönelik Bir Uygulama”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(1), 140-157.
• Say, S. (2022), “ARAS ve COPRAS Yöntemleri ile BIST Teknoloji Endeksindeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(Özel Sayı), 511-523.
• Şahin, İ.E. & K.B. Karacan (2019), “BIST’te işlem Gören Inşaat Işletmelerinin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Finansal Performans Ölçümü”, International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 3(2), 162-172.
• Temür, A.S. et al. (2017), “Finansal Performansın TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi: BIST Perakende Ticaret İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Kesit Akademi Dergisi, (11), 712-729.
• Uygurtürk, H. & T. Korkmaz (2016), “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Perakende Ticaret Sektörü Firmalarinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Belirlenmesi”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 411-427.
• Van Dua, T. & H.X. Thinh (2023), “RSMVC: A New-Simple Method to Select the Cutting Tool Base on Multi Criteria”, Journal of Applied Engineering Science, 21(1), 167-175.
• Yıldırım, B.F. & C. Meydan (2021), “Sezgisel Bulanık EDAS (SB-EDAS) Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirme: BİST Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 235-251.
• Zavadskas, E.K. & V. Podvezko (2016), “Integrated Determination of Objective Criteria Weights in MCDM”, International Journal of Information Technology & Decision Making, 15(02), 267-283.
• Zavadskas, E.K. & Z. Turskis (2008), “A New Logarithmic Normalization Method in Games Theory”, Informatica, (19), 303-314.
• Zhang, X. et al. (2014), “Assessment Model of Eco-Environmental Vulnerability based on Improved Entropy Weight Method”, The Scientific World Journal, 2014, 797814.
• Žižović, M. et al. (2020), “Objective Methods for Determining Criteria Weight Coefficients: A Modification of the CRITIC Method”, Decision Making: Applications in Management and Engineering, 3(2), 149-161.