An Analysis of the Factors Affecting Real Estate Taxes Literacy in Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 62, 205 - 220, 28.10.2024

Canatay Hacıköylü , Zeynep Karal Önder

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2024.04.11

Öz

This research aims to determine taxpayers’ literacy level about the financial obligations related to real estate, an important investment instrument in Türkiye, and the factors determining literacy. In this context, primary data were collected through surveys administered to 500 people who resided in Istanbul, Ankara, and Izmir. Primary data analysis was carried out using two methods. First, the real estate tax (RET) literacy was calculated through percentage analysis. Second, using discrete selection models, variables likely to affect the literacy of real estate taxes collected could be estimated. As a result, the primary data show that RET in Türkiye is 30%. According to the estimation results, the gender, age, and income variables are effective regarding fiscal rights related to property in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Real Estate Taxes, Tax Literacy, Discrete Selection Model, Türkiye

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2212E193

Türkiye’de Emlâk / Gayrimenkul Vergileri Okuryazarlığını Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Analiz

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de önemli bir yatırım aracı olan gayrimenkullere ilişkin mali yükümlülükler konusunda mükelleflerin okur-yazarlık düzeyi ve okuryazarlığını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda İstanbul, Ankara ve İzmir’de ikamet eden 500 kişi ile saha çalışması yapılarak birincil veriler toplanmıştır. Birincil veri analizi iki yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İlk olarak, gayrimenkul vergileri okuryazarlığı (RET) yüzde analizi ile hesaplanmıştır. İkinci olarak, kesikli seçim modelleri (probit ve/veya logit) kullanılarak, emlak vergilerine ilişkin okuryazarlığı etkilemesi muhtemel değişkenler tahmin edilebilmiştir. Sonuç olarak, birincil veriler Türkiye’de RET okuryazarlığının %30 olduğunu göstermektedir. Tahmin sonuçlarına göre, cinsiyet, yaş ve gelir değişkenleri Türkiye’de mülkiyetle ilgili mali haklar açısından etkilidir.

Anahtar Kelimeler

Gayrimenkul Vergileri, Vergi Okuryazarlığı, Kesikli Seçim Modeli

Proje Numarası

2212E193

Kaynakça

• Agusti, R.R. & A.F. Rahman (2023), “Determinants of Tax Attitude in Small and Medium Enterprises: Evidence from Indonesia”, Cogent Business & Management, 10(1), 1-15.
• Aşçı-Akıncı, N. (2022), Teoride ve Uygulamada Emlak Vergisi, On İki Levha Yayınları, İstanbul.
• Aslan, M. & G. Öz-Yalaman (2009), “Mükelleflerin ve Vergi Dairesi Personelinin Vergi Bilinç Düzeyleri Üzerine Bir Uygulama Çalışması”, Vergi Sorunları, 32(253), 120-129.
• Bakırtaş, D. & A. Atılgan-Yaşa (2020), “Vergi Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Salihli Belediyesi Örneği”, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 741-757.
• Bay, H. (2019), “Gayrimenkul Alım Satım ve Kira Gelirlerinin Vergilendirilmesi”, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(46), 4100-4111.
• Bhushan, P. & Y. Medury (2013), “Determining Tax Literacy of Salaried Individuals - An Empirical Analysis”, IOSR Journal of Business and Management, 10(6), 76-80.
• Bornman, M. & M. Wassermann (2018), “Tax literacy in the digital economy”, 13th International Tax Administration Conference, <https://core.ac.uk/download/185315465.pdf>, 23.12.2023.
• Bulu, J. (2018), “Vergi Farkındalığı ve Vergi Bilincinin Vergiye Gönüllü Uyum Üzerindeki Etkisi (Gaziantep Üniversitesi Öğrencileri Özelinde Değerlendirme)”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonomi Hukuku Ana Bilim Dalı.
• Bunn, D. & C.P. Weigel (2023), Sources of Government Revenue in OECD, <https://taxfoundation.org/data/all/global/oecd-tax-revenue-by-country-2024/#:~:text=In%20general%2C%20OECD%20countries%20lean,11.8%20percent)%20and%20property%20tax>, 21.02.2023.
• Çelik, B. & Ü. Güllü (2015), “Gerçek Kişiler Tarafından Gerçekleştirilen Gayrimenkul Satışlarının Mükellefiyet Açısından Ticari Kazanç ve Değer Artış Kazancı Yönünden Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası, 35(409), 69-83.
• Cenkeri, E. (2012), “Meskenlerden Elde Edilen Kira Gelirlerinin Vergilendirilmesi”, TBB Dergisi, 98, 155-164.
• Chardon, T. et al. (2016), “Are Australians Under or Overconfident When It Comes to Tax Literacy, and Why Does It Matter?”, eJournal of Tax Research, 14, 650-682.
• Chardon, T. et al. (2016), “University Students and Tax Literacy: Opportunities and Lessons for Tax Teaching”, Journal of the Australasian Tax Teachers Association, 11, 85-102.
• Clercq, B. De (2023), “Tax Literacy: What Does It Mean?”, Meditari Accountancy Research, 31(3), 501-523.
• Cummins, J.G. et al. (1995), “Have Tax Reforms Affected Investment?”, Tax Policy and the Economy, 9, 131-149.
• Cvrlje, D. (2015), “Tax Literacy as An Instrument of Combating and Overcoming Tax System Complexity, Low Tax Morale and Tax Non-Compliance”, The Macrotheme Review, 4(3), 156-167.
• Day, M.K. (1992), “Interprovincial Migration and Local Public Goods”, Canadian Journal of Economics, 25(1), 123-144.
• Doğrul, A.R. (2011), “Gayrimenkul Alım Satımlarında Vergi Kayıp Kaçağı ve Bunun Önlenmesinde Bilgi Teknolojilerinin Rolü? Konya Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı.
• Doğrusöz, A.B. (2010), “Kira Gelirinde İstisna”, Referans Gazetesi, 11 Mart, <https://www.bumindogrusoz.com/article/kira-gelirlerinde-istisna>, 30.08.2024.
• Fallan, L. (1999), “Gender, Exposure to Tax Knowledge, and Attitudes Towards Taxation; An Experimental Approach”, Journal of Business Ethics, 18(2), 173-184.
• Freudenberg, B. et al. (2017), “Tax Literacy of Australian Small Businesses”, Journal of Australian Taxation, 1, 21-62.
• GİB (2023), G.M.S.İ Faal Mükellef Sayılarının İllere göre Dağılımı, <https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/AIGMS/2023/TABLO_6.xls.htm>, 30.08.2024.
• Greene, W.H. (2012), Econometric Analysis International Edition, Essex: Pearson Education Limited.
• Haryani, R. & F. Sofiani, (2021), “Implementation of Bloom’s Taxonomy in Understanding Taxation Documents Towards Learning Outcomes: Learning Motivation as Moderation”, Journal of Research in Business, Economics, and Education, 3(2), 1734-1741.
• Hatuti, R. (2014), “Tax Awareness and Tax Education: A Perception of Potential Taxpayers”, International Journal of Business, Economics and Law, 5(1), 83-91.
• Hayat, N. et al. (2022), “Tax Compliance Behavior Among Malaysian Taxpayers: A Dual-stage PLS-SEM and ANN Analysis”, SAGE Open, 12(3), 1-14.
• Holland, K.M. et al. (2009), The Management of Tax Knowledge, London: ACCA Research Report, No. 112.
• Isle, M.B. et al. (2022), “The Business Tax Literacy of Australian Small Businesses”, Australian Tax Forum, 37(1), 65-103.
• Kamaluddin, A. & N. Madi, (2005), “Tax Literacy and Tax Awareness of Salaried Individuals in Sabah and Sarawak”, National Accounting Research Journal, 3(1), 71-89.
• Kelly, R. et al. (2020), Property Tax Diagnostic Manual, World Bank, Washington DC, <http://hdl.handle.net/10986/34793>, 30.08.2024.
• Kıldiş, Y. (2009), “Gelir Vergisi Kanunu’nda Yer Alan Gayrimenkul Kavramı ve Gayrimenkul Sermaye İratlarının Vergilendirilmesi İle İlgili Özellikli Durumlar”, Vergi Dünyası, 4(332), 179-184.
• Kızılot, Ş. et al. (2011), Gayrimenkul Rehberi, Ankara: Yaklaşım Yayınları.
• Koban, E. & J. Bulu (2017), “Yükseköğretim Öğrencilerinin Vergi Farkındalığı ve Vergiye Gönüllü Uyuma Yönelik Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi (Gaziantep Üniversitesi Özelinde Bir Değerlendirme)”, Sosyal Bilimler Dergisi, 4(12), 118-139.
• Kuhuparuw, V.J. et al. (2022), “The Effect of Tax Literacy, Taxpayer Awareness, and Tax Sanctions on Compliance with OP Annual SPT Submission”, Budapest International Research and Critics Institute Journal, 5(4), 30534-30537.
• Kumar, M. & N. Tanwar (2020), “Study of Factors Affecting Tax Literacy of Individual Investors”, UGC Care Journal, 43(4), 85-95.
• Latiff, A.R. et al. (2005), “Tax Literacy Rate Among Taxpayers: Evidence from Malaysia”, JAAI, 9(1), 1-11.
• Lyon, E. & J.R. Catlin, (2020), “Consumer Misconceptions about Tax Laws: Results from a Survey in the United States”, Journal of Consumer Policy, 43, 807-828.
• Madi, N. et al. (2010), “Tax Literacy among Employees: Sabah and Sarawak’s Perspective”, International Journal of Economics and Finance, 2(1), 218-223.
• McCaffery, E.J. (1994), “Cognitive Theory and Tax”, UCLA Law Review, 41, 1861-1947.
• MHUV (2002), Türk Vergi Sistemi, Sorunlar-Çözüm Önerileri, Ankara: TOBB Publications.
• Moučková, M. & L. Vítek (2018), “Tax Literacy”, Aacta Universitatis Agriculturae Et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 66(2), 553-559.
• Nichita, A. et al. (2019), “We Learn not for School but for Life: Empirical Evidence of the Impact of Tax Literacy on Tax Compliance”, Eastern European Economics, 57(5), 397-429.
• OECD (2021), Building Tax Culture, Compliance and Citizenship, Paris: OECD Publishing.
• OECD (2021), Revenue Statistics - Interpretative Guide, Paris: Revenue Statistics.
• OECD (2023), Revenue Statistics - OECD Comparative Tables, <https://www.oecd.org/en/data/datasets/global-revenue-statistics-database.html>, 30.08.2024.
• Ogorodnikova, I.I. et al. (2020), “Tax Culture and Trust”, Comparative Sociology, 19(3), 363-387.
• Ökmen, M. & H. Yurtseven (2010), “Kentsel Planlama Sürecinde Oluşan Kamusal Rantın Vergilendirilmesi”, Maliye Dergisi, 158, 58-74.
• Pınar, A. (2017), “Maliye Politikasının Sektörel ve Bölgesel Etkileri”, in: A. Taraktaş (ed.), Maliye Politikası II (124-141), Eskisehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Saraçoğlu, F. et al. (2015), “Rant Vergisi ve Ülkemizdeki Tartışmalar”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 83-99.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi (2023), Türkiye Hanehalkı Finansal Algı ve Tutum Araştırması, Ankara.
• Teyyare, E. (2018), “Maliye Eğitiminin Vergi Okuryazarlığı Düzeyine Etkisi: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Örneği”, Journal of Management and Economics Research, 16(4), 315-333.
• Torgler, B. (2006), “The Importance of Faith: Tax Morale and Religiosity”, Journal of Economic Behavior & Organization, 61(1), 81-109.
• Türegün, F.B. et al. (2021), “Türkiye’de Üniversite Öğrencilerinin Vergi Okuryazarlığını Belirleyen Etkenlerin Faktör Analizi ile İncelenmesi”, in: B. Bozdoğanoğlu (ed.), Maliye Araştırmaları - 4 (61-83), Bursa: Ekin Yayınevi.
• Yardımcıoğlu, M. et al. (2011), “Gayri Menkul Alım Satım İşlemlerinde Vergi Kayıp ve Kaçağı”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 27-56.
• Yardımcıoğlu, M. et al. (2014), “Vergi Okuryazarlığı ve Vergisel Farkındalık: Kahramanmaraş Araştırması”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 95-119.
• Yayğır, T. & C. Hacıköylü (2018), “Arsa ve Arazilere Yönelik Mali Yükümlülükler Çerçevesinde Kentsel Rantların Vergilendirilmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 77-100.
• Yelman, E. (2021), “Vergi Okuryazarlığı Üzerine Yazılan Bilimsel Çalışmaların Bibliyometrik Analizi”, Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 289-310.
• Yıldız, F. et al. (2016), “Türkiye’de Gayrimenkul Sermaye İradi (GMSİ) Kazançlarında Vergi Tabanındaki Genişleme Üzerine Bir İnceleme (2000-2014)”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 30-42.
• Yıllar, B.M. & H. Akdağ (2017), “Tax Literacy in Social Studies Teaching”, in: R. Turan & H. Akdağ (eds.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar (355-399), Ankara: Pegem Akademi.
• Yücel, S. (2022), Kentsel Rantları ve Gayrimenkullerin Vergilendirilmesi Teorisi, <https://www.selcukyucel.com/tr/content/kentsel-rantlari-ve-gayrimenkullerin-vergilendirilmesi-teorisi>, 13.08.2024.