Vergi Okuryazarlığı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 33 Sayı: 63, 411 - 427

Mehmet Öksüz , İbrahim Ali Cem Doğan

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2025.01.19

Öz

Vergi okuryazarlığı olgusu temelde bireylerin verginin temel özelliklerini bilmesine, vergi kanunlarını anlamasına ve vergi risklerini bağımsız olarak değerlendirebilmesine dayanmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, vergi okuryazarlığı olgusunun yalnızca temel özelliklerini içeren, uygulanması pratik, geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir vergi okuryazarlığı ölçeği geliştirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda uzman görüşleri alınarak ölçeğin kapsam geçerliği, Açımlayıcı Faktör Analizi kullanılarak da yapı geçerliği sağlanmıştır. Yapılan analizler sonucunda 3 faktörlü 14 maddeden oluşan bir vergi okuryazarlığı ölçeği oluşturulmuş ve bu ölçek aynı zamanda Doğrulayıcı Faktör Analizi ile de doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Okuryazarlığı, Ölçek Geliştirme, Geçerlik ve Güvenirlik

Etik Beyan

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Etik Kurulu’ndan 06.10.2023 tarih ve E-84026528-050.01.04-2300243261 sayılı yazı ile etik kurul izni alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Proje Numarası

1919B012303926

Teşekkür

Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.

Developing A Tax Literacy Scale: Validity and Reliability Study

Öz

The phenomenon of tax literacy is based on individuals knowing the basic features of tax, understanding tax laws and being able to evaluate tax risks independently. In this context, the study aims to develop a tax literacy scale that includes only the basic features of the tax literacy phenomenon, is practical to apply, and has proven validity and reliability. For this purpose, the scale's content validity was ensured by obtaining expert opinions, and the construct validity was ensured by using Exploratory Factor Analysis. As a result of the analyses, a tax literacy scale consisting of 14 items with three factors was created, and a confirmatory factor analysis was also used to confirm this scale.

Anahtar Kelimeler

Tax Literacy, Scale Development, Validity and Reliability

Etik Beyan

Ethics committee permission was obtained from Çanakkale Onsekiz Mart University Graduate Education Institute Ethics Committee with the letter dated 06.10.2023 and numbered E-84026528-050.01.04-2300243261.

Destekleyen Kurum

Scientific and Technological Research Council of Turkey (TUBITAK)

Proje Numarası

1919B012303926

Teşekkür

The authors thank to TUBITAK for their supports.

Kaynakça

• Atabay, İ. vd. (2017), “Küçük İşletme Sahiplerinin Vergi Okuryazarlık Düzeylerinin Algılanan Hizmet Kalitesi ve Müşteri Memnuniyeti Üzerindeki Etkisi: Mali Müşavirlik Hizmetlerine Yönelik Bir Araştırma”, 8. Uluslararası Girişimcilik Kongresi - ICE2017 (725-739), 14-16 Temmuz 2017, Balıkesir.
• Bahramov, F. (2023), “Elimination of Tax Complexity Issues Through Financial Literacy”, Journal of Financial Studies, 8(Special Issue), 13-22.
• Bakar-Türegün, F. vd. (2021), “Measuring and Analyzing of Tax Literacy in Turkey: An Empirical Research on University Students”, 35th International Public Finance Conference/TR (74-79), 14-17 October 2021, Antalya.
• Bakar-Türegün, F. vd. (2022), “Türkiye’de Vergi Okuryazarlığı Skorunun Ölçümü ve Demografik Değişkenlerle İlişkisinin Tespiti”, International Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends 9 (226-236), 18-20 Şubat 2022, Antalya.
• Bakırtaş, D. & A. Atılgan-Yaşa (2020), “Vergi Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Salihli Belediyesi Örneği”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 741-757.
• Balcı, A. (2013), Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler, Ankara: Pegem Yayınları.
• Bhushan, P. & Y. Medury (2013), “Determining Tax Literacy of Salaried Individuals - An Empirical Analysis”, IOSR Journal of Business and Management, 10(6), 76-80.
• Cvrlje, D. (2015), “Tax Literacy as an Instrument of Combating and Overcoming Tax System Complexity, Low Tax Morale and Tax Non-Compliance”, The Macrotheme Review, 4(3), 156-167.
• Çetin-Gerger, G. et al. (2019), “The Importance of Tax Literacy in Tax Compliance”, in: A. Gerçek & M. Taş (eds.), Critical Debates in Public Finance (57-75), Berlin: Peter Lang.
• Çınkır, Ş. vd. (2021), “Yükseköğretimde Öğrenci Bağlılığı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 273-298.
• George, D. & P. Mallery (2020), IBM SPSS Statistics 26 Step by Step: A Simple Guide and Reference, Sixteenth Edition, New York: Routledge.
• Gerçek, A. vd. (2022), “Türkiye’de Mükelleflerin Vergi Okuryazarlığını Belirleyen Faktörlerin Analizi”, International Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends 9 (216-225), 18-20 Şubat 2022, Antalya.
• Gürbüz, S. (2021), AMOS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J.F. et al. (2019), Multivariate Data Analysis, Eighth Edition, Hampshire: Cengage Learning.
• Kamaluddin, A. & N. Madi (2005), “Tax Literacy and Tax Awareness of Salaried Individuals in Sabah and Sarawak”, Journal of Financial Reporting and Accounting, 3(1), 71-89.
• Kayaoğlu, A. (2018), “Psikoterapi”, S. Ünlü (ed.), içinde: Birey ve Davranış (142-167), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kılıç, S. (2016), “Cronbach’ın Alfa Güvenirlik Katsayısı”, Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48.
• Kirchler, E. et al. (2008), “Enforced versus Voluntary Tax Compliance: The ‘Slippery Slope’ Framework”, Journal of Economic Psychology, 29(2), 210-225.
• Kurudayıoğlu, M. & S. Tüzel (2010), “21. Yüzyıl Okuryazarlık Türleri, Değişen Metin Algısı ve Türkçe Eğitimi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 28, 283-298.
• Latiff, A.R.A. et al. (2005), “Tax Literacy Rate Among Taxpayers: Evidence from Malaysia”, Jurnal Akuntansi dan Auditing Indonesia, 9(1), 1-11.
• Madi, N. et al. (2010), “Tax Literacy among Employees: Sabah and Sarawak’s Perspective”, International Journal of Economics and Finance, 2(1), 218-223.
• Naitili, S.L. et al. (2022), “Tax Incentives and Taxpayer Compliance of Micro, Small and Medium Enterprises: The Moderating Role of Tax Literacy”, Journal of Economics, Business, and Accountancy Ventura, 24(3), 420-430.
• Nichita, A. et al. (2019), “We Learn Not for School but for Life: Empirical Evidence of the Impact of Tax Literacy on Tax Compliance”, Eastern European Economics, 57(5), 397-429.
• OECD (2024), Tax Revenue, <https://data.oecd.org/tax/tax-revenue.htm>, 06.02.2024.
• Preacher, K.J. & R.C. MacCallum (2002), “Exploratory Factor Analysis in Behavior Genetics Research: Factor Recovery with Small Sample Sizes”, Behavior Genetics, 32(2), 153-161.
• Sandalcı, İ. (2022), “Vergi Okuryazarlığını Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli ile Analizi”, Mali Çözüm Dergisi, 32(174), 165-188.
• Sandalcı, U. (2020), “Vergi Derslerinin Vergi Okuryazarlığı Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik İkili Lojistik Regresyon Analizi”, Vergi Raporu, 255, 125-142.
• SBB (2023), On İkinci Kalkınma Planı, <https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf>, 23.04.2024.
• Taş, S. & S. İpek (2023), “Vergi Açığını Etkileyen Faktörler: Seçilmiş OECD Ülkelerine Yönelik Bir Analiz”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(49), 526-558.
• Teyyare, E. (2018), “Maliye Eğitiminin Vergi Okuryazarlığı Düzeyine Etkisi: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(4), 315-333.
• Yardımcıoğlu, M. vd. (2014), “Vergi Okuryazarlığı ve Vergisel Farkındalık: Kahramanmaraş Araştırması”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2), 95-122.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017), “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74-85.
• Yılar, M.B. & H. Akdağ (2017), “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Vergi Okuryazarlığı”, içinde: R. Turan & H. Akdağ (ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar III (355-399), Ankara: Pegem Akademi.