TRACKS OF ART AND LITERATURE OF THE PERIOD IN HALİT ZİYA UŞAKLIGİL’S STORIES “SEPETTE BULUNMUŞ” AND “RÜYA-YI MÜZEHHEB”

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 66 - 73, 22.06.2018

Onur Akbaş

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.399848

Öz

In the beginning, positivist-based
empirical and determinist approaches have analyzed the text as the elements of
sentence. The methods as semiotics and semantics stemmed from these approaches
have been effective in describing the text but inadequate in understanding and
comprehending the aesthetic spirit in the text. Social spirit has an important
role in the process of creating a text. One of the most important sources in
examining a literary text, but not being fully analyzed, is the social and
political conditions of the period. Thus, the separate evaluation of the text
from the context of the art history will undoubtedly be a serious blindness. As
seen, this era is a period in which literature and especially literary
criticism has made a serious development, aesthetic concerns have reached the
most sensitive level, art has been seen as the center. In this study, we will
scrutinize the imagery that reflects the period’s understanding of art and literature
in the two stories of Uşaklıgil, one of the most important names of “Edebiyat-ı
Cedide”, as Tanpınar said, one of the pioneers of this period and also the last
of this generation by his age.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünun, Story, Historicity, Aesthetic

Halit Ziya Uşaklıgil’in “Sepette Bulunmuş” ve “Rüya-yı Müzehheb” İsimli Hikâyelerinde Devrinin Sanat ve Edebiyatı’nın İzleri

Öz

     Başlangıçta pozitivist temelli ampirik
ve determinist yaklaşımlar metni bir cümlenin öğeleri gibi tahlil yoluna
gitseler de bu yaklaşımların doğurduğu gerek göstergebilim gerekse anlambilim
gibi yöntemler, metni betimlemede bir işe yaramış ancak onu anlamada ve
metindeki estetik ruhu kavramada eksik kalmışlardır. Bir yazarın kurgudaki
rolünü tek bir kahramana indirgememek gerektiğini toplumsal ruha dayandıran bu
ifadeler şunu anlamaktayız: Bir edebi metnin bütünüyle tahlil edilmesinde değil
fakat anlaşılmasında en önemli kaynaklardan biri devrin sosyal ve siyasi
şartları iken bu metnin sanat tarihi bağlamından ayrı değerlendirilmesi
kuşkusuz ciddi bir körlük olacaktır. Görüldüğü gibi bu dönem, edebiyat
hususiyle de edebi eleştirinin ciddi bir gelişme kaydettiği, estetik kaygıların
en hassas seviyeye ulaştığı, sanatın merkeze alındığı bir dönemdir. Biz
de“Edebiyat-ı Cedide”nin en önemli ve yine Tanpınar’ın tabiriyle: bu neslin hem
ön safta gelenlerinden hem de ömrü itibari ile neslinin sonuncusu olan Uşaklıgil’in
iki hikâyesinde devrinin sanat ve edebiyat anlayışını yansıtan metafor ve
imgelemlere bu çalışmamızda değineceğiz. 

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünun, Hikâye, Tarihsellik, Estetik

Kaynakça

• Aktaş, Şerif, (2000), Roman İncelemesine Giriş, Ankara, Akçağ Yayınları
• Aktaş, Şerif,(1998) Edebiyatta Üslup ve Problemleri, Akçağ Yayınları
• Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri(1860-1923), İstanbul, İnkilap Kitabevi
• Aristotales,, (2001), Retorik, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları
• Booth, Wayne C. (2012), Kurmacanın Retoriği, İstanbul, Metis Yayınları
• Booth, Wayne C.(2016), İroninin Retoriği, Ankara, Hece Yayınları Çetin Nurullah, (2015), Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara, Akçağ Yayınları
• Eagleton. Terry (2017) Edebiyat Kuramı Giriş, İstanbul, Ayrıntı Yayınları
• Eagleton, Terry, (2012), Edebiyat Olayı ,İstanbul, Sel Yayınları
• Enginün, İnci (2007), Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul, Dergâh Yayınları Erden, Aysu (2009) Çağdaş Türk Öykü ve Romanında Yaratıcılık, Ankara, Hayal Yayınları
• Huyugüzel, Ömer, (2004), Halit Ziya Uşaklıgil, Ankara, Akçağ Yayınları
• Jameson, Fredric, (2016), Modernizm İdeolojisi, İstanbul, Metis Yayınları
• Jung, C. Gustave, (2015), Dört Arketip, İstanbul, Metis Yayınları
• Kaplan, Mehmet, (2004), Tevfik Fikret, Devir-Şahsiyet-Eser, İstanbul, Dergâh Yayınları
• Kaplan, Mehmet, (2000), Hikâye Tahlilleri, İstanbul, Dergâh Yayınları
• Kerman, Zeynep, (1998), Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Ankara, Akçağ Yayınları
• Kefeli, Emel, (2007), Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları, İstanbul, 3F Yayınları
• Kundera ,Milan, (2016), Roman Sanatı, İstanbul, Can Yayınları
• Man, Paul, (2008), Körlük ve İçgörü, İstanbul, Metis Yayınları
• Moran, Berna, (2007), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İstanbul, İletişim Yayınları
• Okay, Orhan, (2005), Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul, Dergah yayınları
• Randall, William, (2014), Bizi “Biz” Yapan Hikâye ler, İstanbul, Ayrıntı Yayınları
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2001) 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2016) Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul, Dergâh Yayınları
• Tekin, Mehmet, (2004), Roman Sanatı I, İstanbul Ötüken Neşriyat
• Todorov, T. (2015), Edebiyat Kavramı, İstanbul, Sel Yayıncılık
• Uşaklıgil, Halit Ziya, (2010) Sepette Bulunmuş-Hepsinden Acı, İstanbul, Özgür Yayınları
• Warren , Austin-Wellék Rana., (2015), Edebiyat Teorisi, İstanbul, Dergâh Yayınları
• Yılmaz, Durali, (2011) Roman Kavramı ve Türk Romanının Doğuşu, İstanbul, Dergâh Yayınları
• Makale:Koçak, Orhan, Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir İnceleme, Toplum ve Bilim Dergisi s:94-152,1996, s:70, güz 1996, İstanbul.