Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Şahıs Eklerinin Şekil ve Zaman Ekleriyle Kullanımı: Çal ve Yöresi Ağızları Örneği

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 558 - 565, 30.12.2019
https://doi.org/10.29110/soylemdergi.618638

Öz

Şahıs ekleri, çekimli fiillerde
hareketi gerçekleştiren şahsı ifade eden eklerdir. Türkiye Türkçesi
gramerlerinde şahıs ekleri; şahıs zamiri kökenli, iyelik kökenli ve emir
kökenli şahıs ekleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Diğer ağızlarda olduğu gibi
Çal ve yöresi ağızlarında da bu üç tip şahıs eki tespit edilmiştir. Fakat şahıs
eklerinin şekil ve zaman ekleriyle kullanımı noktasında ağızlar ve yazı dili
farklılık göstermektedir. Yazı dilinde iyelik kökenli şahıs ekleri bilinen
geçmiş zaman ve şart; zamir kökenli şahıs ekleri
ise şimdiki zaman, öğrenilen geçmiş zaman, geniş zaman, gelecek zaman ve gereklilik
kipi ile çekimlenmektedir. Yöre ağızlarında
bilinen geçmiş zaman üzerinde yalnızca iyelik kökenli şahıs ekleri
kullanılmakta, diğer bütün şekil ve zaman ekleri hem şahıs zamiri hem de iyelik
kökenli şahıs ekleriyle kullanılmaktadır. Bu makalede söz konusu durum “Çal ve
Yöresi Ağızları” isimli yüksek lisans tezinden hareketle örneklerle
açıklanacaktır.

Destekleyen Kurum

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

17264

Kaynakça

  • Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ay, Özgür (2004). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekiminde Kullanılan Şahıs Ekleri Üzerine”. V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, ss. 319-342, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Banguoğlu, Tahsin (1977). “Anadolu (ve Rumeli) Ağızları”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. Cilt 1. İstanbul: Dergâh Yayınları. ss. 132-134.
  • Ergin, Muharrem (1983). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Gemalmaz, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler) I. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gülsevin, Gürer (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • İlker, Ayşe (2017). Manisa Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Karahan, Leyla (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Kayılan, Fatma (2018). Çal ve Yöresi Ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
  • Korkmaz, Zeynep (1964). “Eski Anadolu Türkçesindeki –van/-ven, -vuz/-vüz Kişi ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. cilt:12. ss.: 43-65.
  • Korkmaz, Zeynep (1983). “Anadolu ve Rumeli Ağızları”. Türk Ansiklopedisi. Cilt XXXII. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ss. 419-426
  • Korkmaz, Zeynep (1994). Bartın ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Korkmaz, Zeynep (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 558 - 565, 30.12.2019
https://doi.org/10.29110/soylemdergi.618638

Öz

ABSTRACT



Personel endings are suffixes that
expressing the person who performing the action in finite verbs. In Turkey Turkish
grammars; personel ending are divided into three: personel endings of personel
pronoun origin, personel endings of possessive suffix orijin and personel
endings of the imperative origin. As in other dialects, these three types of
personel endings were identified in the dialects of Cal and its districts. However,
dialects and written language differ in terms of usage of personel endings with
form and time suffixes. In the written language, personel endings of possessive
suffix orijin was conjugated with past tenses and conditional; personel endings
of personel pronoun origin was conjugated with present tense, past indefinite,
aorist future tense and necessitative. In its surrounding, only personel
endings of possessive suffix orijin are used with past tense; all other forms
and time suffixes are used with both personel endings of personel pronoun
origin and personel endings of possessive suffix orijin. In this article, the
situation will be explained with examples from the master thesis named “The
Dialects of Cal and of Its Districts”

Proje Numarası

17264

Kaynakça

  • Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ay, Özgür (2004). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekiminde Kullanılan Şahıs Ekleri Üzerine”. V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, ss. 319-342, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Banguoğlu, Tahsin (1977). “Anadolu (ve Rumeli) Ağızları”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. Cilt 1. İstanbul: Dergâh Yayınları. ss. 132-134.
  • Ergin, Muharrem (1983). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Gemalmaz, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler) I. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gülsevin, Gürer (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • İlker, Ayşe (2017). Manisa Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Karahan, Leyla (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Kayılan, Fatma (2018). Çal ve Yöresi Ağızları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
  • Korkmaz, Zeynep (1964). “Eski Anadolu Türkçesindeki –van/-ven, -vuz/-vüz Kişi ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. cilt:12. ss.: 43-65.
  • Korkmaz, Zeynep (1983). “Anadolu ve Rumeli Ağızları”. Türk Ansiklopedisi. Cilt XXXII. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ss. 419-426
  • Korkmaz, Zeynep (1994). Bartın ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Korkmaz, Zeynep (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Toplam 14 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Dilbilim
Bölüm ARAŞTIRMA MAKALELERİ (TÜRKÇE )
Yazarlar

Ali Akar 0000-0002-2950-6940

Fatma Kayılan 0000-0003-1011-942X

Proje Numarası 17264
Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2019
Gönderilme Tarihi 20 Eylül 2019
Kabul Tarihi 2 Aralık 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2019 Cilt: 4 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Akar, A., & Kayılan, F. (2019). Şahıs Eklerinin Şekil ve Zaman Ekleriyle Kullanımı: Çal ve Yöresi Ağızları Örneği. Söylem Filoloji Dergisi, 4(2), 558-565. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.618638