EUPHEMISTIC AND TABOO WORDS ABOUT DEATH IN KYRGYZ TURKISH

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 226 - 238, 23.06.2020

Gülsine Uzun

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.726092

Cited By: 1

Öz

The euphemism and taboo words, which are considered to be widely used in the language, have a changing use in relation to the socio-cultural structure of societies. The euphemism concepts, which are described as the prohibition of the name of a word or concept that causes fear and sadness, and the taboo that is described as the prohibition of the name of a person, or a more appropriate and polite expression, which is described as a more appropriate and polite expression. It has a different importance in terms of adding diversity and richness. In this article, it is tried to be explained within the framework of the cover words used in the Kyrgyz society in terms of cover words, which are thought to be taboo originated theoretically, in many ways or expressions that are not considered appropriate in the traditional life of society.

Anahtar Kelimeler

Euphemism, taboo, dysphemism, ethnolinguistic, Kyrgyz Turkish

Kırgız Türkçesinde Ölüm İle İlgili Örtmece ve Tabu Sözler

Öz

Dilde yaygın olarak kullanılan türlerden sayılan örtmece ve tabu sözler, toplumların sosyo-kültürel yapısıyla ilgili olarak değişim gösteren bir kullanıma sahiplerdir. Farklı sebeplere bağlı olarak kişide korku ve üzüntü uyandıran bir sözün veya kavramın adının yasaklanması olarak nitelendirilen tabu ile doğrudan söylenmesi ayıp veya uygunsuz karşılanan ve kişide utanma duygusu uyandıran bir sözün veya ifadenin daha uygun ve kibar bir ifade ile değiştirilmesi olarak nitelendirilen örtmece kavramları, dilin kullanım alanına çeşitlilik ve zenginlik katması açısından farklı bir önem arz etmektedir. Bu yazıda kuramsal açıdan tabu kaynaklı olduğu düşünülen örtmecelerin, toplumun geleneksel yaşantısı içerisinde söylenmesi uygun görülmeyen birçok söz veya ifadenin üstü örtü biçimde söyleniş biçimleri, Kırgız toplumundaki “ölüm” kavramı ile ilgili kullanılan örtmece sözler çerçevesinde izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örtmece, Tabu, Kötü Adlandırma, Etnolinguistik, Kırgız Türkçesi, söz varlığı

Kaynakça

• Abduldayev E. vd. (2015). Kırgız Tilinin Cazma Grammatikası Azırkı Kırgız Adabiy Tili, Avrasiya Press, Bişkek.
• Ahmatov, T., Mukambayev, C. (1978). Azırkı Kırgız Tili, Fonetika, Leksika, Frunze: Mektep Basması.
• Ahmatov, T. Ömüraliyeva S. (1990). Kırgız Tili, Frunze: Mektep Basması.
• Aksan, Doğan (1990). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, 3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arıkoğlu, Ekrem vd. (2017). Kırgızca-Türkçe Sözlük I-II, Kırgız-Türk Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek.
• Arslan Erol, Hülya (2012). “Eski Türkçede Ölüm İçin Kullanılan Sözler”. Defin (Editör: Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Caparov, Şerali, Sıdıkova, Tolgonay (2013). Azırkı Kırgız Tilinin Leksikologiyası cana Leksikografiyası, Bişkek: “Teknik”BB.
• Çağatay, Saadet (1974). “Türklerde Batıl İnançlar Arasında Tabu”, I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri (8-14 Ekim 1973), Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Çiftoğlu Çabuk, Arzu (2015). “Türkçedeki Örtmece Sözlerin Oluşum Yolları”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/ 5, 136-160.
• Davletov, S., Mukambayev C., Turusbekov S. (1982). Kırgız Tilinin Grammatikası, I Bölük, Frunze.
• Demirci, Kerim (2008). “Örtmece (Euphemısm) Kavramı Üzerine”. Milli Folklor, 77, 21-35.
• Dıykanov, Karboz (1971). Kırgız Tilinin Tablitsaları, Frunze: Mektep Basması.
• Ergun, Pervin (2013). “Türk Kültüründe Ölümle İlgili Bazı Terimler”. Milli Folklor, 100, 134-148.
• Güngör, Ahmet (2006). “Tabu-Örtmece (Euphemism) Sözler Üzerine”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Zeki Başar Özel Sayısı, 29, 69-93.
• Karabulut, Ferhat ve Gülmira Ospanova (2013). “Örtmece Sözlerin Mantığı: Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde Karşılaştırmalı Model Analizi”. Teke Dergisi, 2/2, 122-146.
• Killi, Gülsüm (2006). “Hakas Türkçesinde Tabu Sözler ve Örtmece”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3/3, 50-65.
• Maksutova, A.A. (2014). “Kırgız Tilindegi Ölümgö Cana Köñül Aytuuga Baylanıştuu Tergöölördün Obektileri”, İzvestia Vuzov, No 1, Bişkek.
• Mamıtov, C., Kulumbayeva Z. (1971). Azırkı Kırgız Tili, Frunze: Mektep Basması.
• Saalayeva N.A. (2013). “Mifologiya, Tabu Cana Evfemizm”, Vestnik, 4, 218-223.
• Türkmen, Seyfullah (2009). “Türkçedeki Örtmece Sözler”. Karadeniz Araştırmaları, 6/ 23, 131-140.
• Üstüner, Ahat (20- 25 Ekim 2008), “Örtmecelere Bağlı Alıntılar”, Ankara. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı.
• Üstüner, Ahat (2009). “Örtmece Sözlerle İlgili Terimler”, Turkish Studies, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4/8 Fall, 166-177.
• Vardar, Berke, (1998), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC Kitabevi.