Kutadgu Bilig'de Bilgi ile İlgili Kavramsal Metaforlar

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 409 - 427, 28.08.2021

Resul Özavşar

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.944160

Cited By: 1

Öz

Eserin Kutadgu Bilig olarak adlandırılması yazıldığı dönemde bilgiye verilen değeri göstermektedir ve eserde ideal birey, toplum ve devletin şekillendirilmesi açısından bilgi önemli bir kavram olarak karşımıza çıkar. Dönemin devlet yönetimine dolayısıyla toplumun hayatına yön veren bireylerin kavram dünyasında bilgi kavramının nasıl anlaşıldığının incelenmesi ve ortaya konulması dilimiz ve kültürümüz açısından önem arz etmektedir. Bu öneme binaen bilgi kavramıyla diğer kavramlar arasındaki ilişkinin ve bilgi kavram alanın boyutlarının belirlenmesi gerekir. İşte kavramlar arasındaki ilişkinin belirlenmesinde metaforlar ele alınabilecek önemli konulardan biridir. Metafor sadece bir dil meselesi değil aynı zamanda zihnimiz, kavram sistematiğimiz, kültürle yakından ilişkilidir. Bu nedenle tam olarak bilgi kavramının Kutadgu Bilig’de nasıl anlamlandırıldığı bilginin girdiği metaforik eşleştirmeler ile ortaya konur. Tespit edilen metaforlara göre bilgi; meşale, ışık, danışman, rehber, göz, mühür, kalkan, silah, köstek, mal, inci, altın, deniz, nehir, giyecek, yiyecek, su, ilaç, koku, ateş, kardeş, süzek, süs, ruh olarak karşımıza çıkar. Bilginin kendilerine göre yapılandırıldığı bu kavramlar insan zihninde bir boyut bakımından daha net ve tecrübeyle sabittir. Sahip olunan bilgi ve tecrübe bilgi kavramının bir boyutunu ön plana çıkararak belirlemektedir. Böylece dönemin insanı bilgi kavramını yeniden değerlendirerek onu daha anlamlı hâle getirmektedir. Kutadgu Bilig’de bilginin yol gösterici, koruyucu, kötülüklerden engelleyici, besleyici, tedavi edici, olgunlaştırıcı, gizlenememe, ayırt edici, canlandırıcı, dönüştürücü gibi boyutları metaforik ilişkiye girdiği kavramlar sayesinde belirlenmiştir.
Bu çalışmada Kutadgu Bilig’de kavramsal metafor teorisine göre bilginin kavramlaştırılması, diğer kavramlarla girdiği metaforik ilişkiler ve bu ilişkilerde öne çıkan boyutlar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, bilgi kavramı, kavramsal metaforlar, metaforik ilişkiler, metaforlar

Conceptual Metaphors About the Concept of Knowledge in Kutadgu Bilig

Öz

Naming the work as Kutadgu Bilig shows the value given to knowledge at the time it was written and knowledge appears as an important concept in the work in terms of shaping the ideal individual, society and state. It is important for our language and culture to examine and reveal how knowledge is understood in the concept world of the individuals who shaped the state administration of the period and thus the life of the society. Based on this importance, the relationship between the concept of knowledge and other concepts and the dimensions of the knowledge concept field should be determined. At this point, metaphors are one of the important issues that can be addressed in determining the relationship between concepts. Metaphor is not only a matter of language, it is also closely related to our mind, concept system, and culture. For this reason, exactly how the concept of knowledge is interpreted in Kutadgu Bilig is revealed by metaphorical pairing in which information is entered. According to the detected metaphors, knowledge appears as a torch, a light, a counselor, a guide, a eye, a seal, a shield, a weapon, a shackle, a goods, a pearl, a gold, a sea, a river, a clothing, a food, a water, a medicine, a fragrance, a fire, a sister, a strainer, a ornament, a spirit. These concepts, in which knowledge is structured according to them, are clearer in terms of one dimension in the human mind and are fixed by experience. The acquired knowledge and experience determine one dimension of the concept of knowledge by bringing it to the forefront. Thus, the human of the period reconstructs the concept of knowledge and makes it more meaningful. In Kutadgu Bilig, the dimensions of knowledge such as guiding, protective, preventing evil, nurturing, therapeutic, maturing, inability to hide, distinctive, refreshing, and transformative are determined by the concepts that it enters into a metaphorical relationship.
In this study, according to the conceptual metaphor theory, it will be discussed the conceptualization of knowledge, the metaphorical relationships it enters with other concepts and the prominent dimensions in these relationships in Kutadgu Bilig.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, the concept of knowledge, conceptual metaphors, metaphorical relationships., metaphor

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2009). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınları.
• Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III İndeks (K. Eraslan, O. F. Sertkaya, N. Yüce yay. haz.). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 47.
• Arat, Reşit Rahmeti (2008). Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacib. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Aydemir, Özgür Kasım (2013), “Kutadgu Bilig’in Dilinde Bilgi Kavramı ve İşlevi”, Turkish Studies, S. 8/1, s. 803-810.
• Çetinkaya, Bayram (2017). “Kutadgu Bilig’de Kavramsal Metaforlar” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 19 (2), s. 377-399.
• Eker, Özge ve Abdullah Kök (2019). “Kültürel Dil Bilim Bağlamında Kutadgu Bilig Metaforları”, Mediterranean Journal of Humanities, S. IX/2, s. 225-242.
• Kaçalin, Mustafa S. (b.t.). Kutadğu Bilig Metin. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 420.
• https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubiligmustafakacalinpdf.pdf?0 Karamanlıoğlu A. Fehmi (1970). “Kutadgu Bilig’in Diline ve Adına Dair”, Türk Kültürü Kutadgu Bilig Özel Sayısı, S. 98, s. 127-131.
• Köse, Saffet (2007). “Cihad Şiddete Referans Olabilir Mi?”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. 9, s. 37-70.
• Kövecses, Zoltan (2005). Metaphor in Culture, Cambridge: Cambridge University.
• Lakoff, George ve Mark Johnson (2015). Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil (G. Y. Demir, çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Ocak, Gürbüz ve Mevlüt Gündüz (2006). “Eğitim Fakültesini Yeni Kazanan Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleği Dersini Almadan Önce ve Aldıktan Sonra Öğretmenlik Mesleği Hakkındaki Metaforlarının Karşılaştırılması”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2(8), s. 293-310.
• Pala, İskender (2003). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık.
• Yunusoğlu, M. Kemal (2020). Budist Türk Çevresi Eserlerde Metaforlar. Ankara: Türk Dil Kurumu 1175.