Vladimir Nabokov’un Ada ya da Arzu romanındaki Çehov’un köksapının çevirisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 442 - 456, 28.08.2021

Nilüfer Denissova

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.949250

Öz

Vladimir Nabokov, dünya yazınından çeşitli yapıtlarla ilişkilendirilen çok sayıdaki açık ya da örtük gönderme, doğru ve çarpıtılmış alıntı, diyalog, isim ve konu içeren yazınsal oyun ve bilmece ustası olarak bilinir. Bu nedenle yapıtları metinlerarasılık açısından sıklıkla ele alınarak incelenir. Köksap kavramı, Nabokov’un romanlarının metinlerarası mimarisini betimlemek için elverişli bir çerçeve sunabilir. (Strelnikova 2018) Deleuze ve Guattari (1987) tarafından yazınsal inceleme için verilen tanımıyla köksap, yeni ve eşsiz bir anlatıyı kurmak üzere farklı yazarlara ait çok sayıdaki dalların ve çoklu merkezlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan tasarımdır. Carl Proffer’in (1974) Ada as Wonderland: A Glossary of Allusions to Russian Literature başlıklı çalışmasında, Anton Çehov’un Vişne Bahçesi, Vanya Dayı, Martı, Üç Kızkardeş oyunlarından alınan ve Ada ya da Arzu romanının anlatısıyla birlikte örülen yirmiden fazla örnek saptanmıştır. Söz konusu örnekler bu çalışmanın metinsel incelemesi için temel alınmıştır. Fatih Özgüven’in kaleminden çıkan erek metin (2002) açıklamalı çeviri olarak tanıtılmamıştır ve böylelikle metinlerarası bağlantılarını bağımsız olarak araştırmayı yeğleyen bir okur kitlesine seslenen bir çalışmadır. Bu strateji aynı zamanda Nabokov’un ‘mükemmel okur’ tanımıyla da uyumludur. Öte yandan açıklamalı çeviri, bu tür bir beklentisi ve arayışı olan bir okur kitlesi için, Nabokov’un çokdilli metinlerarası coğrafyasının keşfedilmesini sağlayan ayrıntılı bir harita sunabilir.

Anahtar Kelimeler

Nabokov, Çehov, Ada ya da Arzu, çeviri, köksap

Translation of Chekhov’s Rhizome in Vladimir Nabokov’s Ada, or Ardor

Öz

The literary works of Vladimir Nabokov are often discussed in terms of intertextuality, since the writer is a known master of literary games and puzzles with numerous allusions, direct or hidden (mis)quotations, dialogues, names, and themes, echoing with multilingual works of world literature. The concept of a rhizome appears as a productive way of interpreting the architecture of Nabokov’s works (Strelnikova 2018). As described by Deleuze and Guattari (1987), rhizome in its application to literature is a design with several cores and many intertwining branches of different authorships, forming the unique texture of a new narrative. Proffer (1974) in his Ada as Wonderland: A Glossary of Allusions to Russian Literature depicts more than twenty examples of Chekhov’s The Cherry Orchard, Uncle Vanya, The Seagull, and The Three Sisters weaved into Nabokov’s Ada, or Ardor: A Family Chronicle. These examples constitute the basis of textual analysis in this work. The Turkish translation by Fatih Özgüven (2002) is not presented as an annotated translation and appeals to a reader who would rather perform his/her own literary investigation independently. This strategy is also in line with Nabokov’s idea of an “admirable reader”. An annotated translation, on the other hand, would offer a detailed map for Nabokov’s inter- and sub textual terrain, for a readership with such expectation.

Anahtar Kelimeler

Nabokov, Chekhov, translation, rhizome, Ada or Ardor: A Family Chronicle

Kaynakça

• ADAonline, The Introduction.URL: http://www.ada.auckland.ac.nz/ (Last accessed: 28.05.2021).
• Baker, Mona (Ed.). (2005). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Routledge, 80-85.
• Benyei, Tamás (1993). The art of deception: Vladimir Nabokov's Ada. Neohelicon, 20(1), 87-96. DOI:10.1007/BF02538654
• Berk, Özlem (2005). Kuramlar Işığında Çeviribilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, p. 124.
• Boyd, Brian (1991). Vladimir Nabokov. The American Years. Princeton University Press.
• Boyd, Brian (1995a). Chronology of Nabokov’s Life and Works. In Vladimir Alexandrov (Ed.), The Garland Companion to Vladimir Nabokov (pp. xxix-2). Garland.
• Boyd, Brian (1995b). Ada. In Vladimir Alexandrov (Ed.), The Garland Companion to Vladimir Nabokov (pp. 3-17). Garland.
• Caroll, Lewis (2020). Alice. Açıklamalı Notlarıyla Alice Harikalar Diyarında ve Aynanın İçinden (Trans. Müge Sözen, Osman Çakmakçı). Everest (1865).
• Conan Doyle, Arthur (2013). Açıklamalı Notlarıyla Sherlock Holmes (Trans. Kaya Genç, Berrak Göçer). Everest.
• Deleuze, Gilles ve Félix Guattari (1987). A Thousand Plateaus. Translation and Foreword by Brian Massumi. University of Minnesota Press.
• Hutcheon, Linda (1986). Literary Borrowing ... and Stealing: Plagiarism, Sources, Influences, and Intertexts. English Studies in Canada, 12(2), 229-239. URL: http://hdl.handle.net/1807/10275
• Karlinsky, Simon (2008). Nabokov and Chekhov: Affinities, parallels, structures. Cycnos, 10(1). URL: http://revel.unice.fr/cycnos/index.html?id=1293
• Nabokov, Vladimir (1980). Lectures on Literature. Ed. by Fredson Bowers. A Harvest Book.
• Nabokov, Vladimir (1981). Lectures on Russian Literature. Ed. by Fredson Bowers. A Harvest Book.
• Nabokov, Vladimir (1990). Ada, or Ardor: A Family Chronicle. New York: Vintage International.
• Nabokov, Vladimir (2002). Ada ya da Arzu. Çev. Fatih Özgüven. İstanbul: İletişim.
• Proffer, Carl Ray (1974). Ada as Wonderland: A Glossary of Allusions to Russian Literature. In Carl R. Proffer (Ed.), A Book of Things About Vladimir Nabokov (pp. 249-279). Ann Arbor: Ardis.
• Shadursky, Viktor (2004). Intertext Russkoy Klassiki v Proze Vladimira Nabokova. Novgorod: NovGU.
• Strelnikova, Larisa (2018). Intertextualnost kak instrument modelirovania metatexta v tvorchestve V. Nabokova. Znanie, Ponimanie, Umenie: Armavirsky GPU. DOI: 10.17805/zpu.2018.1.19
• Taylor, Juliette (2005). “A distortive glass of our distorted glebe”: mistranslations in Nabokov’s Ada. Linguistica Antverpiensia, New Series–Themes in Translation Studies, 4, 265-278.