Göstergebilimsel Açıdan Bir Uzamın Anlamyükü

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 137 - 156, 29.04.2022

Kaan Tanyeri

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1052298

Öz

Türk edebiyatının önemli yazar ve şairlerinden Melih Cevdet Anday’ın Aylaklar romanına değinen pek çok çalışma olsa da bu çalışmaların uzamın anlamyükünü ayrıntılı olarak sunmadığı görülür. Ek olarak alanyazını taramamız sonucunda yapılan çalışmaların daha çok betimsel düzeyde kaldığı, göstergebilim ya da anlambilim gibi yöntemlere dayanmadığı söylenebilir. Ancak yalnızca fiziki bir ortam ya da dekor olmanın ötesinde anlamlar yüklenen uzamın, göstergebilimsel çözümlemede ne tür sonuçlar sunacağını keşfetmek önemlidir. Çalışmamızı bu önemden devinimle gerçekleştirdik. Aylaklar romanındaki Şükrü Paşa Konağı’nın anlatıdaki işlevini, anlamını ve değerinin ne olduğunu/olabileceğini araştırdık. Bu araştırmamızı ise temelde göstergebilim yöntemiyle sürdürdük. Göstergebilimsel çözümlememizi gerçekleştirirken anlambilimin tekniklerinden de yararlandık. Çalışmamızın sonucunda uzamın Leman Hanım’la özdeşleştiği; bu uzamın Leman Hanım için öncelikle yaşamda kalmasını sağlayan barınma yönüyle belirdiği, öte yandan uzamın anlam alanını genişleterek varsıllık, iktidar ve soyluluk anlamlarını da yüklendiği önermelerine ulaştık. Böylece bir uzamın anlamlamasını yaparak anlatıdaki konumunu belirginleştirdik. Çalışmamızın, anlatı yerlemlerinden olan uzama ilişkin yapılacak diğer çalışmalara esin kaynağı olmasını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Melih Cevdet Anday, Aylaklar, Göstergebilim, Anlambilim, Uzam, Anlamyükü

THE SEMANTICISM OF A SPACE IN TERMS OF SEMIOTICS

Öz

Although there are many studies referring to the novel Aylaklar by Melih Cevdet Anday, one of the important writers and poets of Turkish literature, it is seen that these studies do not present the semanticism of space in detail. In addition, as a result of our literature review, it can be said that the studies are mostly descriptive and not based on methods such as semiotics or semantics. However, it is important to discover what kind of results the space, which is loaded with meanings beyond just being a physical environment or decor, will offer in semiotic analysis. Based on this importance, we carried out our study. We investigated the function, meaning and value of Şükrü Paşa Konağı in the novel Aylaklar. We continued this research with the method of semiotics. While performing our semiotic analysis, we also benefited from the techniques of semantics. As a result of our study, we have reached the propositions that space is identified with Leman Hanım, that this space appears primarily with the aspect of shelter that allows her to survive, and on the other hand, space expands its semantic field and assumes the meanings of wealth, power and nobility. Thus, by making a meaning of a space, we clarified its position in the narrative. We hope that our study will be a source of inspiration for other studies on space, which is one of the narrative coordinates.

Anahtar Kelimeler

Melih Cevdet Anday, Aylaklar, Semiotics, Semantics, Space, Semanticism

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk, vd. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Anday, Melih Cevdet (2018). Aylaklar. İstanbul: Everest Yayınları.
• Bachelard, Gaston (1996). Mekânın Poetikası. A. Derman. (Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bertrand, Denis (1985). L'espace et Le Sense, Germinal d'Émile Zola. Paris-Amsterdam: Hadès-Benjamins .
• Dere, Mustafa (2014). Türk Romanında Konak ve Yalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Dere, Mustafa (2015). “Aylaklar Romanında Aile ve Ev”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 45-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16979/177477 adresinden alındı. (erişim 05.12.2021)
• Doğan, Mehmet Can (2012). Melih Cevdet Anday'ın Romancılığı. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Ducrot, Oswald, & Todorov, Tzevatan. (1972). Dictionnaire encyclopédique des sciences du langage. Paris: Seuil.
• Esen, Nüket (1989). Türk Romanında Aile Kurumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Eziler Kıran, Ayşe & Kıran, Zeynel (2011). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Greimas, Algirdas-Julien (1983). Structural Semantics. D. McDowell, R. Schleifer, & A. Velie (Çev.). Lincoln: University of Nebraska Press.
• Greimas, Agirdas-Julien (1987). On Meaning: Selected Writings in Semiotic Theory. P. J. Collins (Çev.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Greimas, Algirdas-Julien, & Courtés, Joseph (1982). Semiotics and Language: An Analytical Dictionary. L. Crist, D. Patte, J. Lee, E. McMahon II, G. Phillips, & M. Rengstorf (Çev.). Bloomington: Indiana University Press.
• Guiraud, Pierre (1999). Anlambilim. B. Vardar (Çev.). İstanbul: Multilingual.
• Günay, V. Doğan (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Hébert, Louis. (2020). An Introduction to Applied Semiotics, Tools for Text and Image Analysis. J. Tabler (Çev.). New York: Routledge.
• Hjelmslev, Louis. (1969). Prolegomena to a Theory of Language. F. J. Whitfield (Çev.). Madison: The University of Wisconsin Press.
• Kılıç, Melike (2017). Türk Romanında Flanör Düşüncenin Eleştirel İki Yorumu: Aylak Adam ve Aylaklar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Kıran, Ayşe (2017). “Tutkular ve Yerdeşlikler”. Cogito(86), 317-329.
• Liddell, Robert (1947). A Treatise on the Novel. Londra: Lowe and Brydone.
• Martin, Bronwen, & Ringham, Felizitas (2000). Dictionary of Semiotics. London and Newyork: Cassell.
• Mel'čuk, Igor (2004). “Actants in Semantics and Syntax. I. Actants in Semantics.” Linguistics(42), 1-66.
• Özen, İbrahim (2013, 12 1). “Konak Hayatının Mirasyedi Sakinleri ve Varoluşçu Bir Aylak: Melih Cevdet Anday'ın Aylaklar Romanı.” academia.edu: https://www.academia.edu/16334570/Konak_Hayat%C4%B1n%C4%B1n_Mirasyedi_Sakinleri_ve_Varolu%C5%9F%C3%A7u_Bir_Aylak_Melih_Cevdet_Anday_%C4%B1n_Aylaklar_Roman%C4%B1 adresinden alındı (erişim 13.12.2021)
• Pulat, Ali, & Tanyeri, Kaan (2021). “Göstergebilim ve Söylemsel Yapı”. Frankofoni(38), 207-222.
• Rastier, François (2012). Sémantique Interprétative. Paris: Presses Universitaires de France.
• Rifat, Mehmet (2018). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Rifat, Mehmet vd. (2021). Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Sözen, Metin, & Tanyeli, Uğur (1992). Sanat, Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tanyolaç Öztokat, Nedret (2005). Yazınsal Metin Çözümlemesinde Kuramsal Yaklaşımlar. İstanbul: Multilingual.
• Tesnière, Lucien (1959). Éléments de Syntaxe Structurale. Paris: Klincksieck.
• Uzdu Yıldız, Funda (2011). Göstergebilim Kiplikleri Açısından Anlatı Kişilerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Vardar, Berke, vd. (2007). Açıklamalı Dilbilimleri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.