Dede Korkut Hikâyeleri ve İngilizce Çevirisi Üzerine Cinsiyet Söylem Analizi

Yıl 2023, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 317 - 331, 25.02.2023

Esra Ünsal Ocak

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1187191

Öz

Dede Korkut Kitabı, Türk tarihi, edebiyatı ve kültüründe önemli bir Türk destanıdır. Oğuz Türklerinin yaşam tarzlarını, gelenek ve göreneklerini anlatan bir önsöz ve on iki destansı öyküden oluşur. Dede Korkut Kitabı günümüze kadar önce Sümer, Uysal ve Walker (1972), ikinci olarak Lewis (1974) ve son olarak da Mirable (1990) tarafından üç kez İngilizce'ye çevrilmiştir. Kahramanlık, yiğitlik, erkeklik, kadınlık, doğurganlık, annelik içgüdüsü gibi cinsiyet rolleri açısından zengin bir eserdir. Bu nedenle, bu çalışma, cinsiyet söylemini içeren seçilmiş alıntıların tercümesindeki sapmaları vurgulamak için Norman Fairclough'un üç boyutlu Eleştirel Söylem Analizi (CDA) modelini kullanmaktadır. Derlem Orhan Şaik Gökyay'ın (1938) Dede Korkut Hikâyeleri ve 1974 yılında Geoffrey Lewis tarafından yapılan İngilizce çevirisinden oluşmaktadır. Ayrıca araştırma bulguları Gideon Toury'nin (1995) çeviri normları kapsamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak çevirmenin iki kültürü dengelemeye çalıştığı; ancak bazı durumlarda kendisini hedef kültürde etkin olan normlara tabi kıldığı gözlenmiştir. Bu bağlamda bulgular, çevirmenin kabul edilebilirlik kutbuna daha yakın olduğunu ortaya koymakla birlikte, hedef metnin sadece yeterli/kabul edilebilir olamayacağını da kanıtlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Hikâyeleri, toplumsal cinsiyet, Eleştirel Söylem Analizi, çeviri normları, çeviride sapmalar

Destekleyen Kurum

ICASTIS ÖZEL SAYI

A Gender Discourse Analysis on The Book of Dede Korkut and Its English Translation

Öz

The Book of Dede Korkut is a Turkish epic significant in Turkish history, literature, and culture. It comprises a prologue and twelve epic stories that tell the lifestyles, customs, and traditions of Oghuz Turks. Up to the present, The Book of Dede Korkut has been translated into English three times, firstly by Sumer, Uysal, and Walker (1972), secondly by Lewis (1974), and lastly by Mirable (1990). It is a work rich in gender roles such as heroism, bravery, manhood, womanhood, fertility, and maternal instincts. For this reason, the present study utilizes Norman Fairclough’s three-dimensional Critical Discourse Analysis (CDA) model to highlight the deviations in translating the selected extracts involving gender discourse. The corpus consists of Dede Korkut Hikâyeleri by Orhan Şaik Gökyay (1938) and its English translation by Geoffrey Lewis in 1974. Additionally, the research findings have been evaluated within the scope of Gideon Toury’s (1995) translation norms. As a result, it has been observed that the translator tries to balance the two cultures, but in some cases, subjects himself to the norms that are active in the target culture. In this regard, the findings reveal that the translator is closer to the acceptability pole, besides proving that the target text cannot be merely adequate/acceptable.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, gender, Critical Discourse Analysis, translation norms, deviations in translation

Kaynakça

• “ciğeri yanmak”. Turkish Language Society. Retrieved July 17, 2022 from https://sozluk.gov.tr/
• Adıgüzel, L & Görmez, A. (2017). Rebecca Lenkiewicz’in Her Naked Skin adlı eserinin feminist bakış açısıyla değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 38. 165-178.
• Aliyev, S. (2004). Dede Korkut Destanlarının Yeni Tercümesi Hakkında. Milli Folklor 16(62). 119-124.
• Aşcı, Y., & Nenni, S. (2018). Indicators of Feminism And Feminist Views in Alice Walker's Novel The Color Purple And Sarah Moore Grimke’s Work Letters on the Equality of the Sexes and The Condition of Woman. Journal of International Social Research, 11(55).
• Berktay, F. (2012). Tarihin Cinsiyeti. Metis Yayınları, İstanbul.
• Bulut, A. (2008). Basından Örneklerle Çeviride İdeoloji İdeolojik Çeviri. Istanbul: Multilingual.
• Bulut, A. (2015). Çeviribilimci Gideon Toury’nin Ardından (1942-2016) I.U. Journal of Translation Studies, Issue: 10 (2) 85-90.
• Cameron, D., & Kulick, D. (2003). Language and sexuality. Cambridge University Press.
• Devrim Küçükebe, H. (2015). Dede Korkut Kitabı'nın Yabancı Dillere Çevirileri Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor, 27(107). Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. London: Longman.
• Fairclough, N. & Wodak, R. (1997) Critical discourse analysis. In T. A. van Dijk (ed.) Introduction to Discourse Analysis. Newbury Park: Sage.
• Gee, J. P. (1999). An introduction to discourse analysis: Theory and Method. London and New York: Routledge.
• Gökyay, O. Ş. (1938/1976). Dede Korkut Hikâyeleri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (1974). The Book of Dede Korkut. (G. Lewis. Trans.). England: Penguin Classics.
• Gökyay, O. Ş. (1975). Dedem Korkut Kitabı’nın İngilizce Çevirileri. Türk Folklor Araştırmaları. 16 (314). 7413-7417.
• Hatim, B., & Mason, I. (1990). Discourse and the translation. Longman.
• Hatim, B., & Mason, I. (1997). The translator as communicator. Routledge.
• Huckin, T. N. (1997). Critical discourse analysis. Functional approaches to written text: Classroom applications, 87-92.
• Kaplan, M. (2010). Dede Korkut Kitabında Kadın . Journal of Turkology. 9 (0) , 99-112 . Retrieved 29 August, 2022 from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuturkiyat/issue/18500/194865
• Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications. Routledge.
• Rogers, R. (2004). An introduction to critical discourse analysis in education. In An introduction to critical discourse analysis in education (pp. 31-48). Routledge.
• Simon, S. (1996). Gender in Translation: Cultural Identity and the Politics of Transmission. New York: Routledge.
• Taşdan, E. T. (2018). Gendered Language versus Genderless Language: Translational Challanges in Emma Donoghue’s Room. From Diversity to Synergy: New Perspectives in English Literature, Linguistics and Translation Studies.
• Toury, G. (1980). In Search of a Theory of Translation, Tel Aviv, The Porter Institute for Poetics and Semiotics, Tel Aviv University, 1980. Descriptive Translation Studies and Beyond Amsterdam & Philadelphia: John Benjamin Publishing Company.
• Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins.
• Zahidoglu, V. A. (2016, September 26-27). Dede Korkut Kitabı’nın XI. Boyundaki Bir Manzum Parçanın Okunuşu Üzerine. XI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı. Budapest, Hungary.