TÜRKİYE’DE TARIMDA KADIN İSTİHDAMININ KIRSAL KALKINMA BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 69, 1028 - 1056, 29.12.2025

Habibe Yaman

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1601548

Öz

Kırsal alanların rekabet gücünün artırılması, yoksulluğun azaltılması, ekonomik ve sosyal refahın iyileştirilmesi, yaşam standartlarının yükseltilmesi ve gıda güvenliğinin sağlanması gibi hedefler kırsal kalkınma stratejilerinin temelini oluşturmaktadır. Kırsal kalkınmaya yönelik yaklaşımlar, tarımsal büyüme ve verimlilik artışının kırsalın gelişiminde önemli bir rol oynadığını vurgulamaktadır. Ayrıca, konuya ilişkin bilimsel araştırmalar ve politika raporlarında, kadın emeğinin tarımsal faaliyetlerde önemli bir yeri olduğuna ve kırsal kalkınma politikalarıyla kadının güçlendirilmesinin gerekliliğine sıklıkla yer verilmektedir. Tarımda kadın istihdamı Türkiye’de kırsal kalkınma politikalarının da odağında yer almaktadır. Bu kapsamda bu çalışma, Türkiye’de tarımda kadın istihdamını kırsal kalkınma bağlamında değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada yöntem olarak karşılaştırmalı metot kullanılmış olup tarım ve kadın istihdamına yönelik güncel yıl istatistiklerinden faydalanılmıştır. Bu araştırmanın bulguları, tarımın Türkiye’nin ulusal ekonomisindeki yerinin, toplam istihdamdaki payının ve kadınların tarım sektöründeki katkılarının yıllar içinde değiştiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, araştırmanın bulguları, Türkiye'de kırsal kalkınmanın sağlanması için tarım sektöründe kadınların güçlendirilmesine yönelik ek stratejiler geliştirilmesinin gerekli olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın İstihdamı , Kırsal Kalkınma , Tarım , Türkiye.

Etik Beyan

Bu araştırma etik kurul izni gerektirmemektedir. Bu araştırmada çıkar çatışması olmadığını ve bilimsel araştırma ve yayın etiği kurallarına uyulduğunu beyan ederim.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

ASSESSMENT OF WOMEN EMPLOYMENT IN AGRICULTURE IN TÜRKİYE WITHIN THE CONTEXT OF RURAL DEVELOPMENT

Öz

Objectives such as increasing rural areas' competitiveness, reducing poverty, improving economic and social welfare, raising living standards, and ensuring food security form the basis of rural development strategies. Approaches to rural development emphasize that agricultural growth and productivity growth play essential roles in rural development. In addition, scientific research and policy reports on the subject frequently highlight the significant role of women's labor in agricultural activities and the need to empower women through rural development policies. Women's employment in agriculture is also at the center of rural development policies in Türkiye. In this context, this study aims to evaluate women's employment in agriculture in the context of rural development in Türkiye. The study employs a comparative method and utilizes the most recent statistics on agriculture and women's employment. The findings of this research reveal that the place of agriculture in Türkiye's national economy, its share in total employment, and the contributions of women in the agricultural sector have changed over the years. Additionally, the research findings indicate that developing additional strategies to empower women in the farming industry is essential for achieving rural development in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Women Employment , Rural Development , Agriculture , Türkiye.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abdisa, T., Mehare, A. and Wakeyo, M. B. (2024). Analyzing Gender Gap in Agricultural Productivity: Evidence From Ethiopia. Journal of Agriculture and Food Research, 15, 100960.
• Adegbola, C. and Singbo, A. (2025). Quantifying Common Trend of Gender Agricultural Productivity Gap in Sub-Saharan Africa: A Systematic Review and Critical Appraisals. The Journal of Development Studies, 1-24.
• Aksoy, N., Felek, Ş., Yayla, N. ve Çeviş, İ. (2019). Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Etkileyen Faktörler. Journal of Management and Economics Research, 17(3), 146-163.
• Alkan, I. ve Alkan, B. (2018). Türkiye’de Kadın İstihdam Örüntülerinde Bölgesel Farklılıklar. 4 th SCF International Conference on “Economics and Social Impacts of Globalization” and “Future of Turkey-EU Relations”, (s. 33-48), 26-28 Nisan, Nevşehir.
• Anık, A. R. and Rahman, S. (2021). Women’s Empowerment in Agriculture: Level, Inequality, Progress, and Impact on Productivity and Efficiency. The Journal of Development Studies, 57(6), 930-948.
• Anríquez, G. and Stamoulis, K. (2007). Rural Development and Poverty Reduction: Is Agriculture Still Key? eJADE: electronic Journal of Agricultural and Development Economics, 4(1), 5-46.
• Arora, D. and Rada, C. (2017). A Gendered Model of The Peasant Household: Time Poverty and Farm Production in Rural Mozambique. Feminist Economics, 23(2), 93-119.
• Aşkın, E. Ö. ve Barış, S. (2015). Kadın İstihdamının Artırılmasında Mikro Kredi Uygulamasının Etkisi: Tokat İli Örneği. Çalışma ve Toplum, 3(46), 63-94.
• Bayramoğlu, A. T. ve Dökmen, G. (2017). Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Mikro Kredi Uygulamaları İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 41-64.
• Burtan Doğan, B. ve Kaya, M. (2014). TRC2 Bölgesinde Kadın İstihdamı Sorunları ve Çözüm Önerileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 4(2), 91–106.
• Chebet, N. (2023). The Role of Women on Agricultural Sector Growth. International Journal of Agriculture, 8(1), 41-50.
• Ciğerci Ulukan, N. ve Ulukan, U. (2022). Doğu Karadeniz Tarımında Kadın: Hanehalkı Anketlerinin Söyle(me)dikleri. Fiscaoeconomia, 6(2), 726-742.
• Çağlarer, E. (2025). Invisible Risks in Women's Labour in Agriculture: Productbased Assessment of Seasonal and Resident Labour Force in Turkey. BMIJ, 13(3), 1217-1228.
• Çelik, K., Şimşek, Z., Yüce Tar, Z. ve Kırca Duman, A. (2015). Gezici Mevsimlik Tarım İşinde Çalışan Kadınların Çalışma ve Yaşam Koşullarının İrdelenmesi. The World Bank.
• De Brauw, A., Kramer, B. and Murphy, M. (2021). Migration, Labor and Women’s Empowerment: Evidence from an Agricultural Value Chain in Bangladesh. World Development, 142, 105445.
• De Janvry, A. and Sadoulet, E. (2010). Agricultural Growth and Poverty Reduction: Additional Evidence. The World bank research observer, 25(1), 1-20.
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadın Emeği. Toplum ve Bilim, 86, 139-170.
• Dünya Bankası (3 Kasım 2025). Dünya Gelişmişlik Göstergeleri, https://databank.world-bank.org/source/world-development-indicators#.
• Ellis, F. and Biggs, S. (2001). Evolving themes in rural development 1950s‐2000s. Development policy review, 19(4), 437-448.
• Eştürk, Ö. ve Kılıç, A. (2016). Türkiye Kırsalında Kadın Yoksulluğu. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (3), 143-153.
• FAO (2011). The Role of Women in Agriculture. ESA Working Paper, 11(2).
• FAO (2016). Women Hold the Key to Building a World Free from Hunger and Poverty, Erişim Tarihi: 20 Ekim 2024, https://www.fao.org/newsroom/detail/Women-hold-the-key-to-building-a-world-free-from-hunger-and-poverty/en.
• Fowowe, B. (2025). Financial Inclusion, Gender Gaps and Agricultural Productivity in Mali. Review of Development Economics, 29(1), 3-42.
• IFAD (22 Ekim 2024). https://www.ifad.org/en/w/countries/turkiye.
• IFAD (International Fund for Agricultural Development) (2021). Transforming Food Systems for Rural Prosperity. Rural Development Report 2021.
• Ivic, M. M. (2015). Economic Growth and Development. Journal of Process Management–New Technologies, International, 3(1).
• İlter, B., Kundak, S. ve Cenikli, V. S. (2019). Sürdürülebilir Kırsal Kalkınmada Bir Alternatif Olarak Kadın Girişimciliği: Afyonkarahisar Örneği. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(5), 30-37.
• Kan, A. (2019). Türkiye’de Bölgesel Düzeyde Tarımsal Üretim Değeri, Kadınların İşgücüne Katılımı ve Sermaye Stoku Arasındaki İlişkinin Panel Veri Analizi ile Karşılaştırması. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 6(1), 52-63.
• Kantar Davran, M., Sevinç, M. R., Özalp, B. ve Sevinç, G. (2018). Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçiliği Olgusunun Toplumsal Cinsiyet ve Çocuk İşçiler Açısından Değerlendirilmesi. Researcher: Social Science Studies, 6(3), 295-316.
• Kaşıkırık, A. (2022). Tarımsal Emeğin Görünmeyen Yüzü: Tarımda Kadın Temsili Üzerine Bir Araştırma. UPA Strategic Affairs, 3(2), 111-131.
• Kaya, M. ve Özgülnar, N. (2015). Mevsimlik (Gezici/Geçici) tarım işçilerinin iki yerleşim birimindeki yaşam koşulları ve sağlık durumlarına niteliksel bakış. Turkish Journal of Public Health, 13(2), 115-126.
• KB (Kalkınma Bakanlığı) (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• Kılınç, N. Ş. (2015). Küresel Eğilimler Çerçevesinde Kadın İstihdamı. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(9), 120-135.
• Klasen, S. (2019). What Explains Uneven Female Labor Force Participation Levels and Trends in Developing Countries? The World Bank Research Observer, 34(2), 161-197.
• Kulak, E. (2011). Tarımsal Üretim Süreçlerindeki Değişimin Kırsal Alanda Kadın İstihdamına Etkileri: 1980 Sonrası Gelişmeler (Uzmanlık Tezi). T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Lahoti, R. and Swaminathan, H. (2016). Economic Development and Women's Labor Force Participation in India. Feminist Economics, 22(2), 168-195.
• Ma, W., Zhou, X., Boansi, D., Horlu, G. S. A. and Owusu, V. (2024). Adoption and Intensity of Agricultural Mechanization and Their Impact on Non-Farm Employment of Rural Women. World Development, 173, 106434.
• Makal, A. (2010). Türkiye’de Erken Cumhuriyet Döneminde Kadın Emeği. Çalışma ve Toplum, 2(25), 13-40.
• Mishkin, F. S. (2018). Makroekonomi: Politika ve Uygulama (S. Sezgin ve M. Şentürk, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mishra, A. K., Khanal, A. R. and Mohanty, S. (2017). Gender Differentials in Farming Efficiency and Profits: The Case of Rice Production in the Philippines. Land use policy, 63, 461-469.
• Mohiuddin, I., Kamran, M. A., Jalilov, S-M., Ahmad, M-U-D., Adil, S. A., Ullah, R. and Khaliq, T. (2020). Scale and Drivers of Female Agricultural Labor: Evidence from Pakistan. Sustainability, 12, 6633.
• OECD (2006). The New Rural Paradigm: Policies and Governance. OECD Rural Policy Reviews, Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264023918-en.
• Osabohien, R., Olurinola, I., Matthew, O., Azuh, D. and Aderounmu, B. (2021). Female Participation in Agriculture and Economic Development in 33 African Countries. African Journal of Reproductive Health, 25(5), 107-115.
• Ökten, Ş. (2024). Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliğinde Aile, Akrabalık ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadının Durumu. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 794-816.
• Önder, N. (2013). Türkiye'de Kadın İşgücünün Görünümü. Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61.
• Özbay, F. (1994). Women's Labor in Rural and Urban Settings. Boğaziçi Journal, 8(1-2).
• Özdoğan, E. ve Kesgin, M. T. (2021). Kırsal Ekonomik Kalkınma İçin Kadının Güçlendirilmesi: Bolu SS Demirciler Gelincik Kadın Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Örneği. Zeugma Sağlık Araştırmaları Dergisi, 3(2-3), 81-87.
• Özer, M. ve Biçerli, K. (2003). Türkiye’de Kadın İşgücünün Panel Veri Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 55-85.
• Palacios-Lopez, A., Christiaensen, L. and Kilic, T. (2015). How Much of the Labor in African Agriculture is Provided by Women? World Bank Policy Research Working Paper, (7282).
• Peker, A. E. ve Kubar, Y. (2012). Türkiye'de Kırsal Kesimde Kadın İstihdamına Genel Bir Bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 173-188.
• Resmî Gazete (23 Temmuz 2004). Büyükşehir Belediyesi Kanunu (Kanun No. 5216). Sayı 25531. Erişim Tarihi: 04.11.2025. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=-5216&Mevzuat-Tur=1&MevzuatTertip=5.
• Resmî Gazete (6 Aralık 2012). On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No. 6360). Sayı 28489. Erişim Tarihi: 04.11.2025. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm.
• Resmî Gazete (7 Nisan 1924). Köy Kanunu (Kanun No. 442). Sayı 68. Erişim Tarihi: 03.11.2025. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf.
• Roser, M. (20 Ekim 2023). Employment in Agriculture, https://ourworldindata.org/emp-loyment-in-agriculture.
• Sar, E. (2021). Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı ve Türkiye’de Yansımaları. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 20-40.
• Sarris, A. (2001). The Role of Agriculture in Economic Development and Poverty Reduction: an Empirical and Conceptual Foundation. Rural Development Strategy Background Paper, 2.
• Seymour, G. (2017). Women's Empowerment in Agriculture: Implications for Technical Efficiency in Rural Bangladesh. Agricultural Economics, 48, 513-522.
• Shahbaz, P., Haq, S., Abbas, A., Azadi, H., Boz, I., Yu, M. and Watson, S. (2023). Role of Farmers’ Entrepreneurial Orientation, Women’s Participation, and Information and Communication Technology Use in Responsible Farm Production: A Step Towards Sustainable Food Production. Frontiers in Sustainable Food Systems, 7, 1248889.
• Sırım, V., Kapçak, S. ve Doğan, D. (2021). Geçmişten Günümüze Türk Kadın Emeğinin Değişim ve Gelişim Süreci. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 12-35.
• Şahinli, M. A. ve Şahbaz, N. (2013). Tarımda Kadın İstihdamı: Sosyal Güvenlik Kurumuna Kayıtlılık Durumu. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(25), 85-103.
• TOB (2022). Tarım ve Orman Bakanlığından 3,6 Milyon Kadın Çiftçiye Eğitim, Erişim Tarihi: 10 Temmuz 2024, https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/5490/Tarim-Ve-Orman-Bakanligindan-36-Milyon-Kadin-Ciftciye-Egitim#.
• TOB (Tarım ve Orman Bakanlığı) (2021). Ulusal kırsal kalkınma stratejisi 2021-2023, Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Tolunay, A ve Akyol, A. (2006). Kalkınma ve Kırsal Kalkınma: Temel Kavramlar ve Tanımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2), 116-127.
• Turgut, D., Kümbül Güler, B. ve Vatansever, Ç. (2025). Mevsimlik Tarım İşçilerinin Çalışma Koşulları, Yaşam Koşulları ve Sağlıkla İlişkili Problemleri: Sistematik Bir Derleme Çalışması. “İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 27(1), 458-489.
• TÜİK (4 Aralık 2025). İşgücü İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C-4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC-%C4%B0statistikleri-2024-54059&dil=1.
• Twyman, J., Muriel, J. and García, M. A. (2015). Identifying Women Farmers: Informal Gender Norms as Institutional Barriers to Recognizing Women’s Contributions to Agriculture. Journal of Gender, Agriculture and Food Security, 1(2), 1-17.
• UN (United Nations) (2021). World Social Report 2021: Reconsidering Rural Development. United Nations Department of Economic and Social Affairs.
• UNDP (United Nations Development Programme) (19 Ekim 2024). https://www.undp.org/sustainable-development-goals/zero-hunger.
• Valea, A. B. and Noufé, T. (2025). Gender Gap in Agricultural Productivity: Evidence from Burkina Faso. International Journal of Social Economics, 52(4), 533-546.
• Vemireddy, V. and Choudhary, A. (2021). A Systematic Review of Labor-Saving Technologies: Implications for Women in Agriculture. Global Food Security, 29, 100541.
• Vepa, S. S. and Viswanathan, B. (2020). Introduction: Nutritional well-being of women and children in India. In Undernutrition, Agriculture and Public Provisioning (pp. 1-12). New York, NY: Routledge.
• Wright, W. and Annes, A. (2016). Farm Women and the Empowerment Potential in Value‐Added Agriculture. Rural Sociology, 81(4), 545-571.
• Yetim, N. (2002). Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler: Mersin Örneği. Ege Academic Review, 2(2), 79-92.