CEPTEN SAĞLIK HARCAMASI YAPILMASINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER: MİKRO VERİLER İLE TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 48, 569 - 600, 08.12.2020

Esra Doğan

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.552960

Öz

Sağlık
hizmetlerine yönelik cepten harcamalar, hizmet niteliğinden bağımsız olarak
yüksek gelir gruplarında ortaya çıkabilecek bir durumken, düşük gelir gruplarında
da sosyal güvencenin yokluğuna bağlı olarak zorunlu olarak ortaya
çıkabilmektedir. Hizmetin niteliğinden bağımsız olarak ortaya çıkan bu durum sadece
fiyat farklılaşması temeline dayanmaktadır. Diğer taraftan sağlık hizmetlerinin
niteliğindeki farklılaşmaya bağlı olarak cepten harcama yapılmasının tercih
edilmesi halinde ise sağlık hizmetlerine yönelik cepten harcamalar hizmet
farklılaşması temeline dayanmaktadır. Bu çalışmanın amacı da sağlık hizmeti
için yapılan cepten harcamaların, sağlık hizmetlerindeki fiyat farklılaşması mı
yoksa hizmet farklılaşmasına mı bağlı olarak gerçekleştiğini ortaya koymaktır.
Bu doğrultuda halihazırda cepten sağlık harcaması yapanların sosyal güvenlik
kapsamına dahil olması halinde de cepten harcama yapma olasılığı üzerinde
belirleyici olan faktörlerin saptanmasına yönelik lojistik regresyon analizi
yapılmıştır. Yapılan analiz sonucu elde edilen bulgular, sosyal güvence
kapsamındayken dahi cepten harcama yapılması üzerinde; sosyal güvencenin
varlığı, gelir düzeyinin, genel sağlık durumunun, cinsiyet, medeni durum, yaş,
öğrenim düzeyi, sağlık kurumu tercih nedeni değişkenlerinin belirleyici olduğu
şeklindedir. Bu bulgulardan hareketle de cepten harcamaların sadece fiyat
farklılaşmasına değil, hizmet farklılaşmasına bağlı olarak da ortaya çıktığı
sonucuna ulaşılmıştır. Ulaşılan bu sonuç ise sağlık hizmetlerinin sosyal
güvenlik kapsamındaki sunumunda niteliksel iyileşmelerin gerekliliğini ortaya
koymuştur. 

Anahtar Kelimeler

Cepten Sağlık Harcaması, Fiyat Farklılaşması, Hizmet Farklılaşması, Lojistik Regresyon Analizi

Determinants of Out of Pocket Expenditure Level: Evidence from Turkey

Öz

Out-of-pocket
expenditures for health services, regardless of the service quality, may occur
in high-income groups while in low-income groups it may be obligatory due to
the absence of social security. This situation, which is independent of the
quality of the service, is based only on price diversification. On the other
hand, when it is preferred to make out-of-pocket spending depending on the
difference of health services quality, out-of-pocket expenditures on health
services are based on service diversification. The purpose of this study is to reveal
that out-of-pocket expenses for health services are realized due to price diversification
in health services or service diversification. In this respect, logistic
regression analysis was conducted to determine the factors that determine the
possibility of out-of-pocket expenditures in the context of the social security
coverage of the out-of-pocket expenditures. The findings obtained from the
analysis; the existence of social security, income level, general health
status, gender, marital status, age, education level, health institution preference
has an impact on out-of-pocket expenditures even when covered by social
security. Based on these findings, it has been concluded that out of pocket
expenditures are not only due to price diversification but also due to service diversification.
This result revealed the necessity of qualitative improvements in the
presentation of health services within the scope of social security.

Anahtar Kelimeler

Logistic Regression Analysis, Out-of-Pocket Payments, Price Diversification, Service Diversification

Kaynakça

• Atasoy, D. (2001). Lojistik Regresyon Analizinin İncelenmesi ve Bir Uygulaması. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Attia-Konan, A. R., Oga, A. S., Toure, A., & Kouadio, K. L. (2019). Distribution of Out of Pocket Health Expendituresin a Sub-Saharan Africa Country: Evidence from the National Survey of Household Satandard of Living, Cote d'Ivoire. BMC Research Notes, 12-25.
• Başara, B. B., & Şahin, İ. (2008). Türkiye'de Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarını Etkileyen Etmenler. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 319-340.
• Bernabe, E., Masood, M., & Vujicic, M. (2017). The Impact of Out-of-Pocket Payment for Dental Care on Household Financesin Low and Middle Income Countries. BMC Public Health.
• Bose, M., & Dutta, A. (2018). Health Financing Strategies to Reduce Out of Pocket Burden in India: A Comparative Study of Three States. BMC Health Serices Research, 1-10.
• Brinda, E. M., Andres, R. A., & Enemark, U. (2014). Correlates Out-of-Pocket and Catastrophic Health Expenditures in Tanzania: Results from a National Household Survey. BMC International Health & Human Rights, 14(5).
• Çınaroğlu, S. (2018). Cepten Sağlık Harcamalarının Finansmanında Eşitsizlik ve Hakkaniyet: Uygulamalı Bir Ekonometrik Yaklaşım. İşletme Araştırmaları Dergisi, 876-897.
• Çokluk, Ö. (2010). Lojistik Regresyon Analizi: Kavram ve Uygulama. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1357-1407.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2018). https://www.who.int/health_financing/topics/financial-protection/out-of-pocket-payments/en/ (Erişim: 30.01.2019).
• Erus, B., & Aktakke, N. (2012). Impact of Healthcare Reforms on Out-of-Pocket Health Expenditures in Turkey For Public Insurees. The European Journal of Health Economics, 337-346.
• Field, A. (2005). Discovering Statistics Using SPSS (Cilt 2). London: Sage Publications.
• Goldman, D. P., & Zissimopoulos, J. M. (2003). High Out-of-Pocket Health Care Spending By the Elderly. Data Watch, 194-202.
• Hwang, W., Weller, W., Ireyes, H., & Anderson, G. (2001). Out-of-Pocket Medical Spending for Care of Chronic Conditions. Health Affairs, 267-278.
• Laokri, S., Soelaeman, R., & Hotchkiss, D. R. (2018). Assessing Out-of Pocket Expenditures for Primary Health Care: How Responsie is the Democratic Republic of
• Congo Health System to Providng Financ,al Risk Protection? BMC Health Services Research, 1-19.
• Lara, J. L. (2016). Catastrophic EXpenditure Due to Out-of-Pocket Health Paymnets and its Determinants in Colombian Households. International Journal for Equity in Health, 15(182).
• Mamun, S. A., Khanam, R., & Rahman, M. M. (2018). The Determinants of Household Out-of-Pocket (OOP) Medical Expenditure in Rural Bangladesh. Applied Health Economics and Health Policy, 16, 219-234.
• Mugisha, F., Kouyate, B., Gbangou, A., & Sauerborn, R. (2002). Examining Out-of-Pocket Expenditure on Health Care in Nouna, Burkino Faso: Implications for Health Policy. Tropical Medicine and International Health, 187-196.
• Organization, W. H. (2007). Sağlık ve İnsan Hakları Üzerine 25 Soru 25 Cevap. Toplum Sağlığı Araştırma ve Geliştirme Merkezi Derneği. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42526/9241545690_tur.pdf;jsessionid=84F99739E1780499D4EB37F35E97863B?sequence=10 adresinden alındı
• Paez, K. A., Zhao, L., & Hwang, W. (2009). Rising Out-of-Pocket Spending for Chronic Conditions: A Ten-Year Trend. Health Affairs, 28(1), 15-25.
• Rençber, Ö. F. (2018). Sınıflandırma Problemlerinde Çoklu Lojistik Regresyon, Yapay Sinir Ağı ve ANFIS Yöntemlerinin Karşılaştırılması: İnsani Gelişmişlik Endeksi Üzerine Uygulama. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Rubio, R. d., Salido, R. M., Garcia, I. P., & Sotos, F. E. (2019). Catastrophic Long-Term Care Expenditure: Associated Socio-Demographic and Economic Factors. The European Journal of Health Economics.
• Sangar, S., Dutt, V., & Thakur, R. (2019). Coping with Out-of-Pocket Health Expendiure in India: Evidence from NSS 71st Round. Global Social Welfare.
• Sanwald, A., & Theurl, E. (2015). Out-of-Pocket Payments in the Austrian Healthcare System -A Distributional Analysis. International Journal for Equity in Health, 14(94).Sanwald, A., & Theurl, E. (2016). Out-of-Pocket Expenditure by Priate Householdsfor Denthal Services-Empirical Evidence from Austria. Health Economics Review, 6-10.Sene, L. M., & Cisse, M. (2015). Catastrophic Out-of-Pocket Payments for Health and Poverty Nexus: Evidence from Senegal. International Journal of Health Economics and Management, 15, 307-328.Şenel, S., & Alatlı, B. (2014). Lojistik Regresyon Analizinin Kullanıldığı Makaleler Üzerine Bir İnceleme. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(1), 35-52.
• Tokatlıoğlu, Y., & Tokatlıoğlu, İ. (2018). Türkiye'de Katastrofik Sağlık Harcamaları ve Bu Harcamaları Belirleyen Faktörler. Sosyoekonomi, 26(35), 59-78.
• Türkiye İstatistik Kurumu.(2018). Sağlık Harcamaları İstatistikleri Haber Bülteni. https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/RAPORLAR/tuik_2018_saglik_harcamalari_2017.pdf . (Erişim: 31.01.2019).
• Yardım, M. S., Çilingiroğlu, N., & Yardım, N. (2010). Catastrophic Health Expenditure and Impoverishment in Turkey. Health Policy, 94, 26-33.
• Yereli, A. B., Köktaş, A. M., & Selçuk, I. Ş. (2014). Türkiye'de Katastrofik Sağlık Harcamalarını Etkileyen Faktörler. Sosyoekonomi, 273-296.
• Yıldırım, J., Yılmaz, E., & Korucu, N. (2011). The Determinants of Out-of-Pocket Payments: Evidence from Selected Hospitals in Ankara, Turkey. Applied Economics Letters, 1159-1162.
• You, X., & Kobayashi, Y. (2011). Determinants of Out-of-Pocket Health Expenditure in China: Analysis Using China Health and Nutrition Surey Data. Applied Health Economics and Health Policy, 9(1), 39-49.