EVRENSEL TASARIM KAPSAMINDA HERKES İÇİN ERİŞİLEBİLİR TASARIM

Yıl 2020, Erişilebilirlik Özel Sayısı Cilt 2, 383 - 410, 31.12.2020

İrem Zeyrek Çepehan , Ebru Güller

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.818236

Cited By: 6

Öz

Evrensel tasarım ya da herkes için tasarım ile erişilebilirlik kavramları, birçok anlamıyla hayatımızda değer bulmaktadır. Evrensel tasarım; fizyolojik özelliklerine, yaşına, cinsiyetine, sosyal, ekonomik ve eğitim düzeyine bakılmaksızın, toplumdaki farklı özelliklere sahip tüm insan grupları için ortak tasarımlar yapmayı amaçlar. Önemli olan fiziksel çevrenin her zaman her koşulda kullanabilir olmasıdır. Çünkü her insan yaşamın farklı dönemlerinde, kısıtlamalara maruz kalabilmektedir. Dolayısıyla evrensel tasarımın temel amacı, mekanların insanlara uyum sağlayabilmesini sağlamak, insan hareketlerini kısıtlamak yerine, erişilebilirliği daha da kolaylaştırmaktır. Tasarımcının görevi ise, tüm insanlar için herkesin olası özelliklerine göre ihtiyaçları kusursuz şekilde karşılayacak mekanların oluşmasını sağlamaktır. Bu çalışma kapsamında, fiziksel çevrenin tüm kullanıcı grupları tarafından rahat, güvenli ve bağımsız şekilde kullanılabilmesinin sağlanmasında mekan tasarımına yönelik temel bilgiler ortaya konmuştur. Bu amaç doğrultusunda, çocuk, yaşlı veya engelli olmak gibi farklı insanlık halleri ve konu ile ilgili kavramlar açıklanmıştır. Ayrıca, farklı insanlık hallerinde bulunan bireyler, özel gereksinimi olan kısıtlı bireyler ile mimari tasarım ve mekan ilişkisi kurulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak engelli, kısıtlı ve ötekileştirilmeye çalışılan bireylerin ihtiyaçlarına da cevap verebilen tasarımların ayrım yapmaksızın gerçekleştirilmesi gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

EVRENSEL TASARIM, EVRENSEL TASARIM KRİTERLERİ, ERİŞİLEBİLİRLİK, KULLANICI ODAKLI TASARIM, GÜVENLİK

ACCESSIBLE DESIGN FOR ALL WITHIN THE SCOPE OF UNIVERSAL DESIGN

Öz

Universal design or design for everyone and accessibility concepts find value in our lives in many ways. It aims to make common designs for all people with different characteristics in society, regardless of their physiological characteristics, age, gender, social, economic and educational level. Importantly, the physical environment can always be used in all conditions. Because everyone can be exposed to restrictions in different periods of life. Therefore, the main purpose of universal design is enable spaces adapt people and facilitate accessibility rather than restrict human movements. The task of designer is create spaces that will meet the needs of everyone according to possible characteristics of everyone. With study, basic information regarding space design has been presented in ensuring that the physical environment can be used comfortably, safely and independently by all user groups. For this purpose, different humanitarian states such as being a child, elderly or disabled, related concepts are explained. Also, an attempt has been made to establish a relationship between architectural design and space, with individuals in different human states and with limited individuals with special needs. Consequently, it was emphasized that designs can meet the needs of disabled, limited and marginalized individuals should be realized without discrimination.

Anahtar Kelimeler

Universal design, UNIVERSAL DESIGN CRITERIA, ACCESSIBILITY, user-oriented design, SECURITY

Kaynakça

• Açıkgöz, H. (2019), Engelliler ile ilgili zaman çizelgesi çalışması. (Ders kapsamında çalışma)
• Akan, E. (2017). Yaşlılık Kurumlarında Yaşlı Mekansal Davranış Ve Bilişiminin Mekansal Dizim Bağlamında İrdelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Arın Ensarioğlu, S. (2020). Pandemi sürecinin “evrensel tasarım” ilkelerine etkileri. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(55), 1673-1680.
• Baysal, A. (2013). Engellilerin Erişilebilirliği. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu. http://www.tmmobizmir.org/wp-content/uploads/2014/06/80.pdf.
• Belir, Ö. (2018). Evrensel Tasarım ve İlkeleri. Soydaş Çakır, H., Belir, Ö. (Ed.), Evrensel Tasarıma Farklı Bakışlar (ss. 1-18). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Belir, Ö. Ve Soydaş Çakır, H. (2018). “Evrensel tasarıma farklı bakışlar”, Ankara: Nobel akademik yayıncılık.
• Can, E., İnalhan, G. (2018). Çocuklarla Tasarım. Soydaş Çakır, H., Belir, Ö. (Ed.), Evrensel Tasarıma Farklı Bakışlar (s. 73-112). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Charness, N., Czaja, S.J., Fisk, A.D., Rogers, W. (2001), The Center for Research and Education on Aging and Technology Enhancement (Create): A Program to Enhance Technology for Older Adults, Gerontechnology, 1(1): 50 - 59.
• Çakmak, İ. C. (2014), Yerinde Yaşlanma Olgusunun Konut Mekân Kullanımı Açısından İrdelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Demirkan, H. (2007). “Housing for the Aging Population.” Europian Review on Aging and Physical Activities, 4.1, 33-38.
• Demirkan, H. (2015). “Frameworks for DecisionMaking in Design for the Aging.” The Handbook of Interior Design, (ed.) J.A.A. Thompson ve N. Blossom, 212-225.
• Dostoğlu, N., Şahin, E., Taneli, Y. (2009). Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler. Mimarlık347.
• Ekoyapı. (2013). Erişilebilirlikte Evrensel Tasarım ve Sürdürülebilirlik. Ekoyapı Dergisi. 19 Mart 2019 tarihinde http://www.ekoyapidergisi.org/.
• Enginöz, E. (2015). Herkes İçin Tasarım: Erişilebilir Mimarlık. Mimarlık, 381.
• Ergenoğlu, A.S. (2013). Mimarlıkta Kapsayıcılık: “Herkes İçin Tasarım”. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Goldsmith, S. (1997). Designing for the disabled: The new paradigma. Architectural Press, Oxford.
• Gören, A. B. (2016), Mimariden Din Hizmetlerine: Din Hizmetlerinde “Evrensel Tasarım”. DEUİFD, XLIII, 285-304.
• Güler, B. (11 Mayıs 2016), Yaşlı Dostu Kentlerden: Kentlerin Tasarımı Yaşlanma Olgusuna Nasıl Ayak Uydurabilir?, Kadıköy Belediyesi Akademi, Erişim Tarihi: 28 Ekim 2020, http://www.kadikoyakademi.org/yasli-dostu-kentlerden-kentlerin-tasarimi-yaslanma-olgusuna-nasil-ayak-uydurabilir/.
• Hacıalibeyoğlu, F. (2013). Kentsel Mekan Oluşumunda Kullanıcı Katılımı. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu. http://www.tmmobizmir.org/wp-content/uploads/2014/06/16.pdf.
• Hanson, J. (2004) The inclusive city: delivering a more accessible urban environment through inclusive design. (Proceedings) RICS Cobra 2004 International Construction Conference: responding to change içinde. York: UK, s:13
• Hanson, J., Zako, R. (2003-2005). Configuration And Design İn Caring Environments: Syntax And Quality Of Life In A Sample Of Residential Care Homes For Older People. United Kingdom: University of Cambridge.
• “Hazelwood School District | Alan Dunlop Architect Limited”, (b.t). 25 Ekim 2020, https://www.arch2o.com/hazelwood-school-alan-dunlop-architect-limited/.
• İnce, B. (2015), Deneyim Ve Deneyim Odaklı Mekan Üretimi Üzerine Bir İrdeleme (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Karakuş, M. K. (2016), Engellilere Yönelik Kent Mobilyaları Üzerine İnceleme (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Lynch, P. (20 Eylül 2017), “Tezuka Architects' Fuji Kindergarten Wins 2017 Moriyama RAIC International Prize”, Erişim Tarihi: 27 Ekim 2020, https://www.archdaily.com/880027/tezuka-architects-fuji-kindergarten-wins-2017-moriyama-raic-international-prize?ad_medium=gallery.
• Mace, R., L., Hardie, G., J., Place, J., P., (1991). Accessible Environments: Toward Universal Design. Design Intervention: Toward a More Humane Architecture, Von Nostrand Reinhold, New York.
• Mamatoğlu, N. (2015), Mekanlarda erişilebilirlik, kullanılabilirlik ve yaşanabilirlik. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, dosya 36.
• Özdemir, A. (2017), Engelsiz Oyun Alanları İçin Kapsayıcı Tasarım Yaklaşımı, Ege Mimarlık, s. 20-23.
• Sirel, A. Ve Sirel, O. Ü. (2017), Bedensel Engellilerin Kent Yaşamına Katılımında “Evrensel Tasarım” Yaklaşımı. IV. IBANESS Kongreler Serisi – Russe / Bulgaristan, 564-575.
• So-jeong, L. (2019), E-mart partners with ThorDrive for self-driving delivery services. The Investor, 2019/1:7.
• Spahiu, M. (2014). Engelliler için Kent Fiziki Mekanının Değerlendirilmesi-Kosova Örneği. Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi.
• Tandoğan, O. (2017). Evrensel Tasarım Kavramı: Kentsel Peyzaj İle İlgili Örnekler. Artium, 5 (2) , 51-66.
• Taylor, S. (2004), “The Right Not to Work: Power and Disability.” Monthly Review: An Independent Socialist Magazine, no.55/10.
• “The 7 Principles”, (b.t). 29 Ekim 2020, http://universaldesign.ie/What-is-Universal-Design/The-7-Principles/.
• Tiyek, R., Eryiğit, B. ve Baş, E. (2016), Engellilerin Erişilebilirlik Sorunu ve TSE Standartları Çerçevesinde Bir Araştırma, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016/4:12.
• Ummanel, A. (2017). Kum ve Oyun Alanları Üzerine Bir İnceleme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 1539-1566.
• Yılmaz, S. (2010). Geleceğin Yaşlıları İçin İdeal Mekân Tasarımı (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.