AFETLERDE YAŞLI BİREYLER İÇİN AİLE BAĞLARININ ROLÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: 6 ŞUBAT DEPREMLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: Aile Özel Sayısı Cilt-1, 331 - 350, 30.06.2025

Şerif Esendemir , Olgun Gündüz

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1648520

Öz

2023 senesinde yaşanan ve 11 ili etkileyen 6 Şubat depremleri geride büyük yıkımlar, can kayıpları bırakırken bu depremler neticesinde gelişen yeni durumlar ve oluşan yeni sosyal hareketlilikler, başta kırılgan gruplar olmak üzere toplumun önemli bir kesimini kesişimsel olarak etkilemiştir. Bu çalışma kapsamında araştırma konusu edilen çalışmanın evrenini 6 Şubat depremleri sonrası bu bölgelerden İstanbul’a göç eden yaşlılar oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemi, İstanbul nüfus evreninin bir alt kümesi olan deprem bölgesinden göç eden depremzede yaşlılar ve sosyal bağ kurdukları kişiler olarak amaçlı örnekleme kartopu usulü şeklinde belirlenmiştir. Kartopu usulüyle ulaşılan 40 depremzede yaşlıya Sosyal Kırılganlık İndeksi uygulanarak onların içinden 25 katılımcı belirlenmiştir. Örneklem de böylece, bu 25 depremzede yaşlının mikro düzeyde bağlayıcı bağ kurdukları 15 yakınları, mezzo düzeyde köprü kurucu bağ kurdukları 15 çevreleri ve makro düzeyde birleştirici bağ kurdukları 15 kurum temsilcisi olmak üzere toplamda 70 katılımcıdan oluşmuştur. Nitel görüşme teknikleri kullanılarak yapılan araştırmada depremzede yaşlılara yeni yerleşim yerlerine adaptasyon sağlamada sosyal bağların önemi üzerine sorular sorulmuş ve ulaşılan bulgular ilgili başlıklar altında sunulmuştur. Çalışmada sonuç olarak, yüz yüze veya telefonla aile bağlarının kurulması, toplumsal dayanışma oluşturarak yaşlıları toplum ve topluluk içinde dirençli kılarak deprem sonrası derinleşen kırılganlıklarını azalttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

6 Şubat Depremleri, sosyal sermaye, aile bağları, yaşlılık, iyileştirme

AN EVALUATION ON THE ROLE OF FAMILY TIES FOR ELDERLY INDIVIDUALS IN DISASTERS: THE EXAMPLE OF THE FEBRUARY 6 EARTHQUAKES

Öz

Abstract
The February 6 earthquakes that occurred in 2023 and affected 11 provinces left behind great destruction and loss of life, while the new situations and new social movements that emerged because of these earthquakes have affected a significant segment of society, especially vulnerable groups, in an intersectional way. The universe of the study that is the subject of the research within the scope of this study consists of the elderly who migrated from these regions to Istanbul after the February 6 earthquakes. The sample of the study was determined by the snowball method as the earthquake-stricken elderly who migrated from the earthquake region, which is a subset of the Istanbul population universe, and the people they established social ties with. The Social Fragility Index was applied to the 40 earthquake-stricken elderly who were reached with the snowball method and 25 participants were determined from among them. Thus, the sample consisted of a total of 70 participants, including 15 relatives with whom these 25 earthquake-stricken elderly established a binding bond at the micro level, 15 circles with whom they established a bridging bond at the mezzo level, and 15 institutional representatives with whom they established a unifying bond at the macro level. In the study conducted using qualitative interview techniques, questions were asked to the earthquake-stricken elderly about the importance of social ties in adapting to their new settlements and the findings were presented under the relevant headings. As a result of the study, it was seen that establishing family ties face to face or by phone reduced the deepening vulnerabilities of the elderly after the earthquake by creating social solidarity and making them resilient within the society and community.

Anahtar Kelimeler

February 6 Earthquakes, social capital, family ties, aging, recovery

Kaynakça

• Adger, W. N. (2000). Social and Ecological Resilience: Are They Related? Progress in Human Geography, 24(3), 347-364. https://doi.org/10.1191/030913200701540465.
• Akçakaya, E. Y., and Suzuki Him, M. (2021). Yaşlıların Sosyal Ağlarının Afet Riski Bağlamında Değerlendirilmesi. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4(4), 3-16.
• Aldemir, O. (2014). Kur'an-ı Kerim ve Sünnette Yaşlanma ve Yaşlılık. İstanbul: Beyan.
• Aldrich, D. P. (2012). Building Resilience: Social Capital in Post-Disaster Recovery. Chicago: University of Chicago Press.
• Altman, I. ve Low, S. (1992). Place Attachment. New York: Plenum Press.
• Ay, S.ve Çetin, B. N. (2022). Deprem Mağduru Yaşlı Bireylerin Mekân Memnuniyetlerinin İncelenmesi: Elâzığ Örneği. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 3(3), 236-250. doi:10.52108/2757-5942.3.3.2.
• Ayhan, H. (2021). Migration and Urban Adaptation: A Case Study of Elderly Migrants in Turkey. Journal of Urban Studies, 45(2), 101-118.
• Bolin, R., and Stanford, L. (1998). The Northridge Earthquake: Vulnerability and Disaster. Routledge.
• Bowlby, J. (1988). A Secure Base Parent Child Attachment and Healthy Human Development. New York: New York Basic Books.
• Cernea, M. (1997). The Risks and Reconstruction Model for Resettling Displaced Populations. World Development, 25(10), 1569-1587. https://doi.org/10.1016/S0305-750X(97)00054-5.
• Cooke, A., Smith, D. ve Booth, A. (2012). Beyond PICO: The SPIDER Tool for Qualitative Evidence Synthesis. Qualitative Health Research, 22(10), 1435–1443. doi: 10.1177/1049732312452938.
• Cutter, S. L., Boruff, B. J. ve Shirley, W. L. (2003). Social Vulnerability to Environmental Hazards. Social Science Quarterly, 84(2), 242-261. doi: 10.1111/1540-6237.8402002.
• Dynes, R. R. (2006). Social Capital: Dealing With Community Emergencies. Homeland Security Affairs, 2(2), 1–26.
• Erikson, K. T. (1976). Everything in its Path: Destruction of Community in the Buffalo Creek Flood. New York: Simon and Schuster.
• Esendemir, Ş. ve Sağman, M. M. (2019), Yaşlanma ve Mekân İlişkisi Üzerine: Türkiye'de Yaşlı Erkek Bireylerin Camii ve Kahvehane Kullanımlarının Analizi. ARHUSS, 2(1), 19-36.
• Feyizli, H. T. (2018). Feyzü’l Furkan: Kur’an-ı Kerîm ve Tefsirli Meali. İstanbul: Server Yayınları.
• Folke, C. (2006). Resilience: The Emergence of a Perspective for Social–Ecological Systems Analyses. Global Environmental Change, 16(3), 253-267. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002).
• Fullilove, M. T. (1996). Psychiatric Implications of Displacement: Contributions from the Psychology of Place. American Journal of Psychiatry, 153(12), 1516–1523.
• Granovetter, M. S. (1973). The strength of weak ties. American Journal of Sociology, 78(6), 1360–1380. http://www.jstor.org/stable/2776392.
• Huang, C. M., Chan, E. ve Hyder, A. A. (2010). Web 2.0 and Internet Social Networking: A New Tool for Disaster Management? -Lessons from Taiwan. BMC Medical Informatic Decision Making, 10, 57. doi: 10.1186/1472-6947-10-57.
• İmamoğlu, V. (1996). A Synthesis of Muslim Faith and Secularity: The Anatolian Case. Arch. and Comport. /Arch. and Behav., 11 (3-4), 227–234.
• Massey, D. S. ve Denton, N. A. (1993). American Apartheid: Segregation and the Making of the Underclass. Boston: Harvard University Press.
• Norris, F. H., Friedman, M. J. ve Watson, P. J. (2002). 60,000 Disaster Victims Speak: Part 2. Summary and Implications of the Disaster Mental Health Research. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes, 65(3), 240-260. doi: 10.1521/psyc.65.3.240.20169.
• Norris, F. H., Stevens, S. P., Pfefferbaum, B., Wyche, K. F. ve Pfefferbaum, R. L. (2008). Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities and Strategy for Disaster Readiness. American journal of community psychology, 41(1-2), 127–150. doi:10.1007/s10464-007-9156-6.
• Peace, S. M., Holland, C. ve Kellaher, L. (2005). Environment and Identity in Later Life (Growing Older). New York: Open University Press.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster.
• Rowles, G. D. (1983). Place and Personal Identity in Old Age: Observations from Appalachia. Journal of Environmental Psychology, 3(4), 299-313. doi: 0.1016/S0272-4944(83)80033-4.
• Scannell, L. ve Gifford, R. (2010). Defining Place Attachment: A Tripartite Organizing Framework. Journal of Environmental Psychology, 30(1), 1-10. doi: 10.1016/j.jenvp.2009.09.006.
• Sevim, Y. (2024). Deprem Nedeniyle Zorunlu Göçe Maruz Kalan Yaşlı Bireyler Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Kent Akademisi, 17(5), 2057-2080. doi: 10.35674/kent.1498224.
• Smith, J. A. (2014). The Psychological İmpacts of Disaster-Induced Displacement. Trauma Studies Quarterly, 8(2), 87-102.
• Smith, J., ve Cartwright, S. (2019). Disaster-Induced Displacement and its Impact on Elderly Populations. Journal of Disaster Studies, 45(3), 203–218.
• Sümbülzâde Vehbî (1994). Lütfiyye. İstanbul: Bedir Yayınları.
• Şeker, B. D. (2023). Doğal Afetlerin Göç Üzerindeki Etkileri: Depremler ve Türkiye. Göç Dergisi, 10(2), 173–187. doi:10.33182/gd. v10i2.875.
• Şevik, A. E. (2023). Deprem ve Yaşlılık: Psikososyal Bir Bakış. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 16(1), 49-57. doi: 10.46414/yasad.1292526.
• Tiryaki Yenilmez, D. (2023). Deprem ve Göç İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Akademik Düşünce Dergisi, 7, 39-52. doi:10.53507/akademikdusunce.1282303.
• Tuan, Y.-F. (1977). Space and Place: The Perspective of Experience. Minneapolis, Minnesota: University of Minnesota Press.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf.
• Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R. ve Kinzig, A. (2004). Resilience, Adaptability and Transformability in Social-Ecological Systems. Ecology and Society 9(2), 5. http://www.ecologyandsociety.org/vol9/iss2/art5/.
• Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T. ve Davis, I. (2003). At Risk: Natural Hazards, People's Vulnerability and Disasters. London: Routledge.
• Yıldız, H. (2022). Zorunlu Göç ve Toplumsal Bağlanma Teorisi Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 52-65.