EXAMINING THE PERSPECTIVES OF PROFESSIONAL STAFF WORKING IN FOSTER FAMILY SERVICES ON FOSTER AND BIOLOGICAL FAMILY WITH AN ECO-SYSTEM APPROACH

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: Aile Özel Sayısı Cilt -2, 415 - 448, 30.06.2025

Mehmet Emre Mutluoğlu , Nilgün Küçükkaraca

https://doi.org/10.21560/spcd.v2025i88554.1598436

Öz

The foster family service model is crucial for ensuring children grow up in a safe environment while maintaining biological family ties. This study explores the roles of foster and biological families from the perspectives of social workers, using the ecological systems approach. It is based on semi-structured interviews with 14 social workers from the Ankara and İzmir Provincial Directorates of Family and Social Services. At the micro level, findings reveal that the biological family is the primary source of a child's identity and belonging, but economic and psychological challenges may weaken this bond. Foster families provide a loving and secure environment, supporting emotional development while facing difficulties arising from children’s past traumas. At the mezzo level, strengthening collaboration and communication between biological and foster families is highlighted as essential. Consistent guidance and support services are emphasized for creating a more effective developmental environment for children. At the macro level, societal perceptions and cultural norms significantly influence foster care services. The study underscores the need for systematic support programs for biological families. Additionally, the study identifies supervision for social workers as a critical factor in enhancing service effectiveness. Strengthening interactions between individuals, families, and their environments through an ecological approach can improve the quality of foster care services and contribute to sustainable solutions.

Anahtar Kelimeler

Biological family ecological systems approach , foster family , social workers psychosocial development.

KORUYUCU AİLE HİZMETİNDE ÇALIŞAN MESLEK ELEMANLARININ KORUYUCU VE BİYOLOJİK AİLEYE BAKIŞ AÇILARININ EKO-SİSTEM YAKLAŞIMIYLA İNCELENMESİ

Öz

Koruyucu aile hizmet modeli, çocukların güvenli bir ortamda büyümelerini sağlarken, biyolojik aile bağlarının korunması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu araştırma, koruyucu ve biyolojik ailelerin rollerini, meslek elemanlarının bakış açısıyla ekolojik sistem yaklaşımına dayalı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen, Ankara ve İzmir Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerinde görev yapan 14 meslek elemanıyla gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmelerle yürütülmüştür. Araştırma ekolojik yaklaşım perspektifinde, mikro düzeyde biyolojik ailenin çocuğun kimlik ve aidiyet duygusunun temel kaynağı olduğu, ancak ekonomik sıkıntılar ve psikolojik sorunlar nedeniyle bu bağın zayıflayabileceğini göstermektedir. Koruyucu aileler ise, çocuklara sevgi dolu ve güvenli bir ortam sunarak duygusal gelişimlerini desteklemekte, ancak çocuğun geçmiş travmalarına dayalı zorluklarla karşılaşmaktadır. Mezzo düzeyde, biyolojik ve koruyucu aileler arasındaki iş birliği ve iletişim süreçlerinin güçlendirilmesi gerektiği, rehberlik ve destek hizmetlerinin sürekliliği ile çocuğun gelişimi için daha etkili bir ortam yaratılacağı vurgulanmıştır. Makro boyutta ise, toplumsal algı ve kültürel normların koruyucu aile hizmetlerine etkisi üzerinde durulmuş, biyolojik ailelere yönelik sistematik destek programlarının geliştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Meslek elemanlarının süpervizyon ihtiyaçları, hizmetin etkinliğini artıracak önemli bir faktör olarak öne çıkmaktadır. Ekolojik yaklaşım ile koruyucu aile hizmetlerinin kalitesini artırmaya yönelik rehberlik sunumu, birey, aile ve çevre arasındaki etkileşimi güçlendirerek sürdürülebilir çözümler üretilmesine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Biyolojik aile , ekolojik sistem yaklaşımı , koruyucu aile , meslek elemanları , psikososyal gelişim.

Etik Beyan

Çalışmanın etik kurul oluru, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Araştırma Etik Kurulu 11 Haziran 2024 tarihli, E-90955707-300-00003583531 sayılı yazısınca alınmıştır.

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Çocuk koruma alanında çalışan meslek elemanlarımızı güçlendirmeye devam ediyoruz. https://www.aile.gov.tr/chgm/haberler/cocuk-koruma-alaninda-calisan-meslek-elemanlarimizi-guclendirmeye-devam-ediyoruz/
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2012). Koruyucu aile yönetmeliği. Resmî Gazete. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121214-2.htm
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2014). Türkiye’de kadın işgücü profili ve istatistiklerinin analizi nihai rapor. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• https://aile.gov.tr/uploads/ksgm/uploads/pages/dagitimda-olan-yayinlar/turkiye-de-kadin-isgucu-profili-ve-istatistiklerinin-analizi-nihai-rapor.pdf
• Baker, A.J. L., Creegan, A., Quinones, A, and Rozelle, L. (2016). Foster children’s views of their birth parents: A review of the literature. Children and Youth Services Review. 67, 177-183
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1-15.
• Barber, J. G., and Delfabbro, P. H. (2009). Children's adjustment to foster care: The role of foster and biological parents. Journal of Child and Family Studies, 18(1), 7–19.
• Baykara Acar, İ., ve Acar, H. (2002). Ekolojik Sistem Kuramı ve Sosyal Hizmet. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Dergisi, 13, 15–24.
• Baysal, A. E. (2017). Koruyucu aile uygulamaları ve sonuçları: İstanbul örneği (Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, İstanbul.
• Berridge, D. (2007). Theory and explanation in child welfare: Education and looked-after children. Child ve Family Social Work, 12(1), 1–10.
• Boss, P. (1988). Family stress management. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Boss, P. (1999). Ambiguous loss: Learning to live with unresolved grief. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Boss, P. (2002). Ambiguous loss: Working with families of the missing. Family Process, 41, 14–17.
• Boss, P. (2004). Ambiguous loss research, theory, and practice: Reflections after 9/11. Journal of Marriage and Family, 66, 551–566.
• Bowlby, J. (1982). Attachment and loss: Retrospective and prospective. American Journal of Orthopsychiatry, 52, 664–678.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Cantos, A. L., Gries, L. T., ve Slis, V. (1997). Behavioral correlates of parental visiting during family foster care. Child Welfare, 76, 309–329.
• Cleaver, H. (2000). Fostering children: A study of outcome, children, family and environment. London: Routledge. Corbin, J., and Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research techniques and procedures for developing grounded theory (third edition). Los Angeles, USA: Sage.
• Creswell, J. (2008). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal.
• Danış, Z. (2006). Davranış bilimlerinde ekolojik sistem yaklaşımı. Aile ve Toplum, 8(3), 45-53.
• Daşbaş, S. (2015). Koruyucu Aile Hizmetinin Koruyucu Aileler Ve Biyolojik Çocukları Üzerindeki Etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26(1), 65-88.
• Dursun, Y., Benk Ayaz, A. M., Çelebi, N. B., Şişmanlar, Ş., vd. (2023). Koruyucu aileden biyolojik aileye dönüş: olgu sunumu. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 4(1), 152-169.
• Epstein, J. L., and Sanders, M. G. (2002). School, family, and community partnerships: Preparing educators and improving schools. Boulder, CO: Westview Press.
• Ervüz, C. (2022). Türkiye’de Çocuk Koruma ve Bakım Sistemi. N. Çalış ve O. Zengin (Ed.), Multidisipliner Perspektiften Sosyal Boyutuyla Çocukluk ve Gençlik içinde (s. 85-118). Efe Akademi Yayınları.
• Ervüz, C. (2024). Koruyucu Annelerin ve Koruyucu Aile Hizmet Modelinden Yararlanan Çocukların Bağlanma Stilleri ve Bağlanma Stillerine İlişkin Deneyimleri (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Fahlberg, V. (1991). A child’s journey through placement. Jessica Kingsley Publishers
• Farmer, E. M. Z., Burns, B. J., Chapman, M., Phillips, S. D., Angold, A., and Costello, E. J. (2001). Use of mental health services by youth in contact with social services. Social Service Review, 75, 605–624.
• Farmer, E., and Lutman, E. (2012). Working effectively with neglected children and their families: Understanding their needs. British Journal of Social Work, 42(5), 849–867.
• Farmer, E., and Lutman, E. (2014). Working effectively with neglected children and their families: Understanding their needs and the systems that support them. Child Abuse Review, 23(1), 69–80.
• Farmer, E., and Owen, M. (1995). Child protection practice: Private risks and public remedies. London: HMSO. Fuentes-Peláez, N., Amorós, P., and Inchaurrondo, A. M. (2013). The biological family from the perspective of kinship fostered adolescents. Repositori UdL. https://repositori.udl.cat/bitstream/10459.1/48302/1/019739.pdf
• Görgeç, B. (2011). Türk medeni kanununda velayet hükümleri ve özellikle çocuğun korunması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi].
• Grigsby, R. K. (1994). Maintaining attachment relationships among children in foster care. Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, 75, 269–276.
• Haight, W. L., Kagle, J. D., and Black, J. E. (2003). Understanding and supporting parent-child relationships during foster care visits: Attachment theory and research. Social Work, 48, 195–207.
• Hall, C., Juhila, K., and Matarese, M.(2014). Discourse analysis of 'ordinary' social work. In C. Hall et al. (Eds.), Analysing social work communication: Discourse in practice (pp. 173–180). London: Routledge.
• Hardenstedt, H., Linde, S., and Ponnert, L. (2024). Aiming for participation of foster children within organizationally specialized social services: a bureaucratic or a relational act? Nordic Social Work Research, 1–15.
• Hasenfeld, Y.(2010). Human Services as Complex Organizations. Sage
• Haugaard, J., and Hazan, C. (2002). Foster parenting. In M. Bornstein (Ed.), Handbook of Parenting (pp. 313–328). Lawrence Erlbaum.
• Hedin, L. (2015). Good relations between foster parents and birth parents: a swedish study of practices promoting successful cooperation in everyday life. Child Care in Practice, 21(2), 177-191.
• Hess, P. (1987). Parental visiting of children in foster care: Current knowledge and research agenda. Children and Youth Services Review, 9(1), 29–50.
• Hughes, D. A. (2009). Attachment-focused parenting: Effective strategies to care for children. New York: W. W. Norton ve Company.
• Karataş, K. (2007). Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi Ve Koruyucu Aile Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme. Toplum Ve Sosyal Hizmet, 18(2), 7-20
• Kılıç, S. (2018). Sosyal sermayenin koruyucu aile hizmet modelindeki yeri ve bu alanda yapılan akademik çalışmaların analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
• Koç, T. (2016). Türkiye'de koruyucu aile hizmetinin etkinliğinin artırılmasına yönelik çözüm önerileri: Türkiye ve Hollanda karşılaştırması (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Koşar Güran, N. (1989). Sosyal hizmetlerde aile ve çocuk refahı alanı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Kozaman, S., ve Şengezer, B. (2013). Sosyo-ekolojik sistem yaklaşımı bağlamında Türkiye’de çevresel değişimler ve sosyo-ekonomik yapı ilişkisi. Megaron, 8(3), 179-189.
• Littner, N. (1975). The importance of natural parents to the child in placement. Child Welfare, 54, 175–181.
• Lockwood, K. K., Friedman, S., and Christian, C. W. (2015). Permanency and the foster care system. Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 45(10), 306-315.
• Macmillan, R., and Hagan, J. (2004). Social resources and the adverse outcomes of divorce for children. Social Forces, 83(1), 239–266.
• Mallon, G., and Leashore, B. (2002). Preface. Child Welfare, 81, 95–99.
• Martinez, J., Rider, F., and Wilkes, J. (2014). Fostering resilience: The impact of biological family connections. Journal of Family Studies, 20(4), 315–330.
• McWey, L. M., Acock, A., and Porter, B. E. (2010). The impact of continued contact with biological parents upon the mental health of children in foster care. Children and Youth Services Review, 32, 1338–1345.
• Millham, S., Bullock, R., Hosie, K., and Haak, M. (1986). Lost in care: The problems of maintaining links between children in care and their families. Gower.
• Mitchell, M. B., Kuczynski, L., Tubbs, C. Y., and Ross, C. (2009). We care about care: advice by children in care for children in care, foster parents and child welfare workers about the transition into foster care. Child ve Family Social Work, 15(2), 176–185.
• Moyers, S., Farmer, E., and Lipscombe, J. (2006). Contact with family members and its impact on adolescents and their foster placements. The British Journal of Social Work, 36(4), 541–559. https://www.jstor.org/stable/23720954
• Neuman, W. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayın Odası.
• Newquist, J., Ladd, L. D., and Cooley, M. E. (2020). Processing the removal and managing the moves or removals of foster children: A qualitative exploration of foster parents' experiences. Child and Adolescent Social Work Journal, 37(6), 651-666. https://doi.org/10.1007/s10560-020-00652-w
• O’Reilly, L. (2020). The introduction of attachment play in child and family social work: Optimising connection, emotional release, and supporting challenging behaviour. The Irish Social Worker, 2020, 67–76.
• Palareti, L., and Berti, C. (2009). Foster families: Resources for social and emotional development in children. Child ve Family Social Work, 14(2), 232–241.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Pecora, P. J., Kessler, R. C., Williams, J., O'Brien, K., Downs, A. C., English, D., and White, J. (2010). What works in foster care? Key components of success from the Northwest foster care alumni study. Oxford University Press.
• Roberts, D. (2002). Shattered bonds: The color of welfare. New York: Basic Civitas Books.
• Rubin, A., and Babbie, E. R. (2016). Empowerment series: Research methods for social work. Boston: Cengage Learning.
• Salas Martínez, M. D., Fuentes, M. J., Bernedo, I. M., and García-Martín, M. A. (2016). Contact visits between foster children and their birth family: The views of foster children, foster parents, and social workers. Child & Family Social Work, 21(4), 473–483. https://doi.org/10.1111/cfs.12163
• Salim, M. (2011). Geçmişten günümüze Türkiye’de çocuk koruma politikaları ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Isparta.
• Samuels, G. M. (2009). Ambiguous loss of home: The experience of familial (im)permanence among young adults with foster care backgrounds. Children and Youth Services Review, 31(12), 1222-1228. https://www.academia.edu/download/44561772/Ambiguous_loss_of_home_The_experience_of20160409-15450-1gdy4s0.pdf
• Sar, E. (2021). Çalışma hayatında kadın istihdamı ve Türkiye’de yansımaları. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 20-40.
• Schofield, G., and Beek, M. (2005). Providing a secure base: Parenting children in long-term foster care. Attachment & Human Development, 7(1), 3–26.
• Şimşek, Z., Erol, N., Öztop, D., ve Munir, K. (2007). Kurumlarda yetiştirilen Türk yetimhanelerindeki çocuk ve ergenlerde öğretmenler tarafından bildirilen duygusal ve davranışsal sorunların yaygınlığı ve öngörücüleri ile toplum kontrolleri karşılaştırılmıştır. Çocuk ve Gençlik Hizmetleri İncelemesi, 29, 883–899. doi: 10.1016/j.childyouth.2007.01.004.
• Tezel, Z., Demirel, B., ve Kaya, Z. Ş. (2018). Ailelerin koruyucu aile olmaya karar vermelerinde etkili olan etmenler ile koruyucu aile olmanın anlam ve önemi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(43), 15-36.
• Turner, F., Kainth, G., and MacDonald, S. (2023). A qualitative examination of how foster carer commitment relates to short-term foster care for children. Child Abuse & Neglect, 137, 105217. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.105217
• Wegar, K. (2000). Adoption, family ideology, and social stigma: Bias in community attitudes, adoption research, and practice. Family Relations, 49(4), 363-370.
• WHO. (2020). Child maltreatment. 02.10.2024 tarihinde https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/child-maltreatmet adresinden erişildi.
• Wirzén, M., and Lindgren, C. (2020). “It should not only be these kinds of sunshine stories”: Social workers’ discussions about ‘past difficulties’ as an important theme in adoption assessment interviews. European Journal of Social Work, 24(4), 578–590. https://doi.org/10.1080/13691457.2019.1709160
• Yurdakul, A. (2016). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı kurum bakımında kalan çocuklarla koruyucu aile yanında kalan çocukların benlik saygısı ve psikososyal gelişimleri arasındaki farklılıkların incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Zlotnick, C., Kronstadt, D., and Klee, L. (1998). Foster care children and family homelessness. American Journal of Public Health, 88(9), 1368–1370. https://doi.org/10.2105/AJPH.88.9.1368