EXPERIENCES OF ELDERLY INDIVIDUALS LIVING ALONE AT HOME: AN ASSESSMENT IN THE CONTEXT OF SOCIAL WORK

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 67, 310 - 344, 30.06.2025

Merve Nur Oktar

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1563712

Öz

The rapid increase in the elderly population worldwide, including Türkiye, has led to a significant rise in the number of elderly individuals living alone at home, thereby heightening the demand for various social work practices. This research aims to explore the life experiences of elderly individuals living alone and evaluate them from a social work perspective. Employing a qualitative method, the study utilized a phenomenological design. In-depth interviews were conducted with a total of 15 participants (12 women and 3 men) aged 65 and over residing in Burdur. The collected data were analyzed using the MAXQDA program, resulting in four themes: “Reasons for Preferring to Live Alone”, “Psychosocial Effects of Living Alone”, “Methods to Combat Loneliness”, and “Needs Related to Social Services”. Within this framework, the study sought to explore the life experiences of elderly individuals living alone, understand how they make sense of their loneliness, and examine the challenges they face from a social work perspective. This approach is viewed as a significant step that can inform social work practices aimed at gaining a deeper understanding of the phenomenon and addressing the issues faced by elderly individuals living alone at home.

Anahtar Kelimeler

Elderly , social work , older people living alone , combating loneliness

EVDE YALNIZ YAŞAYAN YAŞLI BİREYLERİN DENEYİMLERİ SOSYAL HİZMET BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Dünya genelinde ve Türkiye’de yaşlı nüfusun hızlı artışı, evde yalnız yaşayan yaşlı bireylerin sayısının da hızla yükselmesine neden olarak çeşitli sosyal hizmet uygulamalarına duyulan ihtiyacı artırmaktadır. Bu araştırma, evde yalnız yaşayan yaşlı bireylerin yaşam deneyimlerini keşfetmeyi ve sosyal hizmet perspektifinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Nitel yöntem ile tasarlanan çalışmada fenomenolojik desen tercih edilmiştir. Çalışmada Burdur’da yaşayan 65 yaş ve üzeri toplam 15 katılımcı (12 kadın ve 3 erkek) ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler MAXQDA programı yardımı ile analiz edilmiş ve “Yalnız Yaşamayı Tercih Etme Nedenleri”, “Yalnız Yaşamın Psikososyal Etkileri”, “Yalnızlıkla Mücadele Yöntemleri” ve “Sosyal Hizmetler ile İlgili İhtiyaçlar” olmak üzere dört temaya ulaşılmıştır. Bu temalar çerçevesinde, evde yalnız yaşayan yaşlı bireylerin yaşam deneyimlerinin keşfedilmesine, yalnızlığı nasıl anlamlandırdıklarının anlaşılmasına ve karşılaştıkları sorunların sosyal hizmet perspektifinden incelenmesine çalışılmıştır. Bu yaklaşım, olgunun derinlemesine anlaşılmasına ve evde yalnız yaşayan yaşlı bireylerin sorunlarının çözümüne yönelik sosyal hizmet uygulamalarına rehberlik edebilecek önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı , sosyal hizmet , yalnız yaşayan yaşlı bireyler , yalnızlıkla mücadele

Kaynakça

• Aronson, J. (1992). “I don’t want to be a burden”: Needing assistance in a context of disentitlement. Canadian Woman Studies, 12(2), 65-67.
• Artan, T., ve Irmak, H. S. (2018). Huzurevindeki yaşlıların huzurevinde yaşlanmaya ilişkin bakış açılarının değerlendirilmesi: İstanbul Bahçelievler, Zeytinburnu ve Sultangazi huzurevi örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), 51-70.
• Arun, Ö. (2014). ‘Que Vadis’ Türkiye? 2050’ye doğru yaşlanan Türkiye’yi bekleyen riskler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (32), 1-12.
• Aydın, A. (2024). Türkiye ve seçilmiş Avrupa ülkelerinde evde bakım hizmetlerinin organizasyonu, kapsamı ve içeriği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(3), 1408-1421. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1410883
• Bergland, A. M. G., Tveit, B., and Gonzalez, M. T. (2016). Experiences of older men living alone: A qualitative study. Issues In Mental Health Nursing, 37(2), 113-120. https://doi.org/10.3109/01612840.2015.1098759
• Breitholtz, A., Snellman, I., and Fagerberg, I. (2013). Living with uncertainty: Older persons’ lived experience of making independent decisions over time. Nursing Research and Practice, 2013, 403717. https://doi.org/10.1155/2013/403717
• Buz, S., ve Beydili, E. (2015). Ankara örneğinde yalnız yaşayan yaşlı kadınların gereksinimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 507-519.
• Candan, H., ve Kazak, G. (2018). Kentlilik bilinci ölçeğinin geçerlik ve güvenilirlik çalışması. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(22), 986–994. https://doi.org/10.26450/jshsr.439.
• Cantekin, Ö. F., ve Pekasıl, A. N. (2020). Sosyal hizmet mesleği uygulama standartlarına genel bakış: Amerika Birleşik Devletleri örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(23), 2231-2255. https://doi.org/10.26466/opus.650547
• Cattan, M., Newell, C., Bond, J., and White, M. (2003). Alleviating social isolation and loneliness among older people. International Journal of Mental Health Promotion, 5(3), 20-30. https://doi.org/10.1080/14623730.2003.9721909
• Cowgill, D. O. (1972). A theory of aging in cross-cultural perspective. D. O. Cowgill and L. D. Holmes (Ed.), Aging and modernization içinde (ss. 1-14). New York, NY: Appleton-Century-Crofts.
• Creswell, J. W. W., and Creswell, J. D. (2023). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (6th ed.). SAGE Publications.
• Çelenk, M. (2020). Yoksulluğun kırdaki görünümleri: Ordu ilinde yalnız yaşayan yaşlılar. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(34), 2104-2109.
• Çengelci Özekes, N. B. Ç. (2014). Yaşanılan kentin büyüklüğü, yaşanılan mekânın özellikleri, eğitim ve cinsiyet faktörleri açısından yaşlıların yaşam doyumları ve günlük yaşam aktiviteleri. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 476-496.
• Çetin, B. (2007). Burdur Kent Coğrafyası (Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, SBE, Erzurum.
• Du, Q., Gong, N., Hu, Q., Chen, G., Xie, J., Luo, L., Cheng, Y., and Zhang, M. (2022). Why do older adults living alone in cities cease seeking assistance? A qualitative study in China. BMC Geriatrics, 22(1), 540. https://doi.org/10.1186/s12877-022-03217-x
• Ercoşkun, Ö. Y., Öcalır Akünal, E. V., Yenigül, S. B., ve Alkan, L. (2016). Kentlilik bilincini oluşturan göstergeler ve kentlilik bilincini geliştirme yolları. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(Özel Sayı), 4-23.
• Erdem, B. (2016). Kentlilik Bilinci Bağlamında Çevre Duyarlılığı: Burdur Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, SBE, Çanakkale.
• Erel, S., ve Uygur, F. (2010). Toplumda ve huzurevinde yaşayan yaşlı bireylerin fiziksel performans ve yaşam kalitelerinin karşılaştırılması. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 21(1), 35-42.
• Fjordside, S., and Morville, A. (2016). Factors influencing older people’s experiences of participation in autonomous decisions concerning their daily care in their own homes: A review of the literature. International Journal of Older People Nursing, 11(4), 284-297.
• Gelen, T. (2024). Yaşlı bireylerin yerinde yaşlanma düzeyleri ile yaşam kalitesi düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 24(62), 51-87. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1461566
• Golden, J., Conroy, R. M., Bruce, I., Denihan, A., Greene, E., Kirby, M., and Lawlor, B. A. (2009). Loneliness, social support networks, mood and wellbeing in community-dwelling elderly. International Journal of Geriatric Psychiatry, 24(7), 694-700. https://doi.org/10.1002/gps.2181
• Gül, H. (2022). Modernleşme sürecinde yaşlılık sorunlarına ilişkin sosyolojik bir değerlendirme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(2), 928-943. https://doi.org/10.15869/itobiad.957272
• Güler, Z., Özsel, D., ve Güler, N. (2015). Arafta kalan yaşlılar: Kırdan-kente göç’ün yaşlılara etkisi. Sosyoloji Konferansları, (52), 685-713.
• Irmak, H. S. (2024). Yaşlılara yönelik bakım hizmetlerinde kalitenin temel unsurları: Yaşlıların refahı için yüksek standartlar. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 12(24), 86-97. https://doi.org/10.46218/tshd.1513321
• İçli, G. (2010). Yaşlılar ve yaşlılığın değerlendirilmesi: Denizli ili üzerine niteliksel bir araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 3(1-2), 1-13.
• Karakuş, B. (2018). Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler ile kurumsal yaşlı bakım ve illerin durumu. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Kılavuz, M. A. (2005). Batı kültüründe yaşlanma dönemi yalnızlık duygusunu azaltma ve arkadaş ilişkilerini geliştirme açısından dinî etkilerin önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(2), 25-39.
• Kılıç, Ü., ve Şelimen, D. (2017). Yaşlıları huzurevi yaşamını seçmeye zorlayan nedenlerin belirlenmesi. JAREN Hemşirelik Akademik Araştırmaları Dergisi, 3(2), 73-82.
• Kıral, B. (2021). Nitel araştırmada fenomenoloji deseni: Türleri ve araştırma süreci. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 10(4), 92-103.
• Klinenberg, E. (2012). Going solo: The extraordinary rise and surprising appeal of living alone. Penguin.
• Korkut, G., ve Dikmen, T. (2020). Evde yaşayan yaşlı bireylerin yerinde yaşlanmaya ilişkin tutumlarının sosyo-demografik değişkenler bağlamında incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 93-118.
• Kurtkapan, H. (2019). Türkiye’de demografik dönüşümün sosyal yansımaları ve yaşlılık. Sosyal Güvence, (15), 27-46. https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.597571
• Mandıracıoğlu, A. (2010). Dünyada ve Türkiye'de yaşlıların demografik özellikleri. Ege Tıp Dergisi, 49(3), 39-45.
• Nocon, A., and Pearson, M. (2000). The roles of friends and neighbours in providing support for older people. Ageing and Society, 20(3), 341-367. https://doi:10.1017/S0144686X99007771
• Oğlak, S. (2016). Evde bakımın ihmal edilen boyutu: Sosyal bakım. Türkiye Klinikleri Journal Public Health Nursing - Special Topics, 2(3), 32-37.
• Özmete, E. (2017). Türkiye’de kuşaklararası dayanışmanın değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Pinquart, M., and Sorensen, S. (2001). Influences on loneliness in older adults: A meta-analysis. Basic and Applied Social Psychology, 23(4), 245-266. https://doi.org/10.1207/S15324834BASP2304_2
• Savaş, S. (2010). Avrupa ve dünyada gündüz bakım evleri. Akademik Geriatri, (132-136).
• Serin, K., Görpelioğlu, S., ve Aypak, C. (2019). Yaşlıların yaşadıkları ortamlara göre yaşam kalitesi ve geriatrik depresyon ölçeği sonuçlarının karşılaştırılması. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 23(4), 150-156.
• Shanas, E. (1980). Older people and their families: The new pioneers. Journal of Marriage and Family, 42(1). https://doi.org/10.2307/351929
• Şeker, A., ve Kurt, G. (2018). Bir sosyal politika alanı olarak yaşlılık ve sosyal hizmet uygulamaları. Nüfusbilim Dergisi, 40, 7-30.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı.). Seçkin Yayıncılık.
• Tekten Aksürmeli, Z. S. (2017). Yaşlılık ekseninde Türkiye’de iç göç ve kent. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 64, 703-716.
• Tong, A., Sainsbury, P., and Craig, J. (2007). Consolidated criteria for reporting qualitative research (COREQ): A 32-item checklist for interviews and focus groups. International Journal for Quality in Health Care, 19(6), 349–357. https://doi.org/10.1093/intqhc/mzm042
• TÜİK. (18 Mart 2022). İstatistiklerle yaşlılar 2021, Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2024, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636
• TÜİK. (17 Mart 2023a). İstatistiklerle yaşlılar 2022, Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2024, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667
• TÜİK. (11 Mayıs 2023b). Kent-Kır Nüfus İstatistikleri, 2022. Erişim Tarihi: 12 Ocak 2025, https://data.tuik.gov.tr/bulten/index?p=kent-kir-nufus-istatistikleri-2022-49755.
• TÜİK. (27 Mart 2024a). İstatistiklerle yaşlılar 2023, Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2024, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerler Yaslilar-2023-53710#:~:text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,10%2C2'ye%20y%C3%BCkseldi.
• TÜİK. (30 Temmuz 2024b). Nüfus projeksiyonları 2023-2100. Erişim Tarihi: 12 Ocak 2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2023-2100-53699.
• WHO. (2015). Summary: World report on ageing and health. Geneva: World Health Organization. Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2024, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/186463/9789240694811_eng.pdf?sequence=1
• WHO. (2023). WHO launches commission to foster social connection. Erişim Tarihi: 30 Ağustos 2024, https://www.who.int/news/item/15-11-2023-who-launches-commission-to-foster-social-connection
• Yerli, G. (2017). Yaşlılık dönemi özellikleri ve yaşlılara yönelik sosyal hizmetler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1012-1025. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1979
• Yeşil, İ., ve Karakaş, M. (2023). Sosyal ilişkilerin taraflarından biri: Kırsaldaki yaşlı dul kadın. Senectus, 1(1), 19-50. https://doi.org/10.26650/senectus.2023.1.1.0001
• Yumurtacı, A. (2013). Demografik değişim: Psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik boyutları ile yaşlılık. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 9-32.
• Zubaroğlu Yanardağ, M., ve Say Şahin, D. (2019). Yaşlı bireylerde sürekli kaygı ve sürekli depresyon üzerine bir inceleme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 37–55. https://doi.org/10.33417/tsh.516681.
• Zunzunegui, M. V., Beland, F., and Otero, A. (2001). Support from children, living arrangements, self-rated health, and depressive symptoms of older people in Spain. International Journal of Epidemiology, 30(5), 1090-1099. https://doi.org/10.1093/ije/30.5.1090.