YAŞLI DOSTU KENT ALGISINDAKİ FARKLILIKLAR: DİYARBAKIR VE BURSA KARŞILAŞTIRMASI

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 68, 685 - 726, 30.09.2025

Berfin Göksoy Sevinçli

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1698880

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de yaşlı bireylerin yaşlı dostu kent algılarını bölgesel bağlamda karşılaştırmak ve Diyarbakır (Doğu) ile Bursa (Batı) kentlerinde bu algının nasıl farklılaştığını ortaya koymaktır. Çalışma, literatürde eksikliği hissedilen coğrafi çeşitlilik ve kentler arası karşılaştırmalı algı analizi boşluğunu doldurarak, yaşlı dostu kent kavramına mekânsal duyarlılık kazandırması açısından özgün bir katkı sunmaktadır. Yaşlı bireylerin yaşlı dostu kent algısı, Diyarbakır ve Bursa kentleri örneğinde hangi boyutlarda farklılık göstermektedir? sorusuna yanıt aranan araştırmada nicel yöntem benimsenmiş; Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen yaşlı dostu kentler ve topluluklar ölçeğinin Türkiye’ye uyarlanmış versiyonu (AFCCQ-TR) kullanılarak 3007 yaşlı bireyden anket yoluyla veri toplanmıştır. Veriler Mann Whitney U ve Spearman korelasyon analizleriyle değerlendirilmiştir. Genel yaşlı dostu kent algısında iller arasında anlamlı fark saptanmamış; ancak sosyal katılım, sağlık hizmetleri ve çevresel erişim Diyarbakır’da; ekonomik güvenlik ve toplumsal saygı ise Bursa’da daha olumlu algılanmıştır. Çalışma, yerel yönetimlerin sosyal bütünleşme, hizmet erişimi ve mekânsal adalet odaklı politikalar geliştirmesi gerektiğine işaret etmekte ve bölgesel farklılıklara duyarlı politika tasarımı için yol gösterici öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı Dostu Kent , Kent Algısı , Sosyal Politika , Karşılaştırmalı Kent Çalışmaları , Yaşlılık Politikaları

DIFFERENCES IN THE PERCEPTION OF AN AGE-FRIENDLY CITY: A COMPARISON OF DIYARBAKIR AND BURSA

Öz

The aim of this study is to compare the perceptions of elderly individuals regarding age-friendly cities in Türkiye within a regional context and to analyze how these perceptions differ between the cities of Diyarbakır (East) and Bursa (West). The study offers an original contribution by addressing the gap in the literature concerning geographical diversity and intercity comparative perception analysis, thus bringing spatial sensitivity to the concept of age-friendly cities. The research seeks to answer the question: “To what extent and in which dimensions does the perception of age-friendly cities among elderly individuals differ in the cases of Diyarbakır and Bursa?” A quantitative method was adopted in the study; data were collected via surveys from 3,007 elderly individuals using the Turkish-adapted version of the Age-Friendly Cities and Communities Questionnaire (AFCCQ-TR), originally developed by the World Health Organization. The data were analyzed through Mann Whitney U and Spearman correlation tests. While no statistically significant difference was found between the cities in terms of overall perception of age-friendly cities, Diyarbakır scored more positively in dimensions such as social participation, healthcare services, and environmental accessibility, whereas Bursa was perceived more favorably in terms of economic security and social respect. The study highlights the need for local governments to develop policies focused on social inclusion, service accessibility, and spatial justice, and offers guiding recommendations for designing regionally sensitive urban policies.

Anahtar Kelimeler

Age-Friendly City , Urban Perception , Social Policy , Comparative Urban Studies , Ageing Policies

Kaynakça

• Age Friendly World. (2025). One-Coin Bus Project, Erişim tarihi: 08/03/2025, https://extranet.who.int/agefriendlyworld/afp/coin-bus-project/.
• Akkaya, M. (2025). Yaş Dostu Kent: Kayaşehir Üzerine Nitel Bir Araştırma. Senectus, 3(1), 71-93.
• Aksoy, E.; Korkmaz-Yaylagül, N. (2019). Assessing Liveable Cities for Older People in an Urban District in Turkey Using the Analytical Hierarchy Process. Urban Planning, 4, 83–95.
• Akyıldız, N. A. (2020). Sürdürülebilir Yaş Dostu Kentler İçin Aktif Yaşlanmanın Değeri. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi(5), 49-70.
• Akyıldız, N. A., Akbaş, E. (2021). Yaş Dostu Kent Kriterlerinin Kentsel Morfolojiyi Biçimlendirmesi. Sosyal Çalışma Dergisi, 4(2), 84-90.
• Altındağ, Ö. (2017). Diyarbakır’da Yaşlı Olmak: İhtiyaçlar, Sorunlar ve Hizmet Beklentileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi, SBE, Diyarbakır.
• Arda-Akyıldız, N. (2016). İnsan-Mekân İlişkisi Bağlamında Yaşlı Dostu Mekânlar (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Avşar Arık, I. (2021). Kentte Yaşlanma ve Yaş Dostu Kentler: Eleştirel Bir Değerlendirme. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 5(1), 47-63.
• Aydın, A. (2021). Yaşlı Dostu Kent Kriterleri Çerçevesinde New York ve İstanbul Şehirlerinin Karşılaştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Berglund, L.; Mah, J.; Perry, T.; Rencher, P. (2022). Missing Older Adults in a Gentrifying Downtown: Detroit’s Rebrand for a Young and Talented Pool of Residents. International Journal of Urban and Regional Research, 46, 973–997.
• Bhuyan, M.R., Tan, L.C. and Zeng, Y. (2020). Understanding Age-Friendly Neighborhoods: Perceptions of Older Adults in Singapore. Cities, 107, 102935.
• Brown, T. A. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research (2nd ed.). The Guilford Press.
• Buffel, T. and Phillipson, C. (2016). Can Global Cities be Age-Friendly Cities? Urban Development and Ageing Populations. Cities, 55, pp.94–100.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi. (2025). Yaşlı Hizmetleri. Erişim Tarihi: 14/04/2025, https://www.bursa.bel.tr/hizmetler/yasli-hizmetleri-116
• Büyüköztürk, Ş. (2024). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Chiang, Y.C.; Gao, D.R.; Li, X.; Lee, C.Y.; Sun, X.Y.; Chen, C.T. (2021). Effect of Urban Transformation and the Age-Friendly City Strategy on the Improvement of Residents' Subjective Well-Being: Simulation Based on the Scenario Method. Journal of Urban Planning and Development, 147.
• Chui, C.H.K.; Lu, S.Y.; Chan, O.F.; Cheung, J.C.S.; Guo, Y.Q.; Liu, Y.Q.; et al. (2022). Changes in Older Adults’ Perceptions of Age-Friendliness in Hong Kong: a Three-Year Mixed-Methods Study. Cities, 127.
• Çakıcı, K. (2024). Yaş Dostu Kent Kavramı Çerçevesinde Bibliyometrik Bir Analiz. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 106-121.
• Demir Erbil, D., Hazer, O. (2021). Yaşlıların Günlük Yaşam Aktivitelerinin ve Sosyal Ağlarının Başarılı Yaşlanmaya Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(80), 1846-1857.
• DeVellis, R. F. (2012). Scale Development, Theory and Applications. New Delhi: Nobel.
• Dinç, B., Özmete, E. (2021). Bakım Kuruluşlarına Kabul Sırasında Bekleyen Yaşlılara Ailede Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Yaşam Memnuniyetlerinin Değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(4), 1257-1281.
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi. (2024, Mart 26). Yaşlı bireylere evde bakım hizmeti sunuluyor. Erişim Tarihi: 14/04/2025, https://www.diyarbakir.bel.tr/haberler/9887-yasli.html
• Doğan, E. (2024). Isparta il merkezindeki yaşlılarda yaşlı dostu şehir algısı ve aktif yaşlanmanın yaşam kalitesine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, SBE, Isparta.
• Domínguez-Párraga, L. (2019). Neighborhood influence: A qualitative study in Cáceres, an aspiring age-friendly city. Social Sciences, 8(6), 195.
• Efe, M., Üstündağ, B. (2020). Kadın Dostu Kent Yaklaşımı Kapsamında Kentsel Açık Yeşil Alanların Değerlendirilmesi: Bornova Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(36), 38-65.
• Esendemir, Ş. (2021). Türkiye’de Yaşlılık Algısı: Yaşlı Ayrıcalığı ve Ayrımcılığı Üzerine Bir İnceleme. Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 74-86.
• Esendemir, Ş., Gündüz, O. (2025). Afetlerde Yaşlı Bireyler İçin Aile Bağlarının Rolü Üzerine Bir Değerlendirme: 6 Şubat Depremleri Örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2025(Aile Özel Sayısı Cilt-1), 331-350.
• Eşrefoğlu, H. (2024). Yaş Dostu Kentler. Senectus, 2(1), 69-87.
• Field, A. (2024). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics. Sage publications limited.
• Gao, Y.F.; Ye, X.; Li, W.K.; Zhou, Q.Q.; Li, R.Y.; Wang, H.Y.; Shang, Y.Z. (2024). Older People's Perceptions of Urban Green Spaces in Macau and Gender Differences. Proceedings of the Institution of Civil Engineers - Urban Design and Planning, 178, 21–41.
• Gilroy, R; Townshend, T. (2025). Avoiding 'Bungalow Legs': Active Ageing and the Built Environment. Journal of Urban Design, 30, 143–152.
• Han, J.; Lee, S.; Kwon, Y. (2022). Can Social Capital İmprove the Quality of Life Satisfaction for Older Adults? Focusing on the 2016 Quality of Life Survey in Gyeonggi Province, Korea. Cities, 130.
• Ivan, L.; Dikken, J.; van Hoof, J. (2024). Unveiling the Experienced Age-Friendliness of Older People in Bucharest: A Comprehensive Study Using the Validated Romanian Age-Friendly Cities and Communities Questionnaire and Cluster Analysis. Habitat International, 143.
• Joy, M. (2020). The Right to an Age-Friendly City: Redistribution, Recognition, and Senior Citizen Rights in Urban Spaces (Vol. 14). McGill-Queen’s Press-MQUP.
• Kano, M., Rosenberg, P.E. Dalton, S.D. (2018). A Global Pilot Study of Age-Friendly City İndicators. Social Indicators Research, 138, 1205–1227.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS Uygulamalı İstatistiksel Analizler. Ankara: Nobel.
• Kırkık Aydemir, K. P., Kazancı, G., Karakuş, N. (2024). Mahalle Parklarına Mekânsal Erişilebilirliğin Değerlendirilmesine Yönelik Cbs Tabanlı Bir Yaklaşım: Yaşlı Dostu Kent Kapsamında Bolu Kent Merkezi. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 9(4), 632-640.
• Kim, J. (2022). The Right to An Age-Friendly City: Redistribution, Recognition, and Senior Citizen Rights in Urban Spaces. Journal of Urban Affairs, 44, 890–892.
• Koh, E.F. (2025). ICT Usage and Perceived Walkability of Older Adults: A Walk-Along Study in Singapore. Cities, 162, 105904.
• Kohijoki, A.M., Koistinen, K. (2019). The Attractiveness of A City-Centre Shopping Environment: Older Consumers’ Perspective. Urban Planning, 4, 5–17.
• Lee, K.H., Kim, S. (2020). Development of Age-Friendly City İndicators in South Korea: Focused on Measurable İndicators Of Physical Environment. Urban Design International, 25, 1-12.
• Lee, M., Kim, K. (2017). Older Adults Perceptions of Age-Friendliness in Busan Metropolitan City. Urban Policy and Research, 35, 199–209.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (2. Cilt). (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Öz, N.Y., Demirkan, H. (2019). Strategic Decision Support for Urban Service Design. Open House International, 44, 17–24.
• Özer, Z., Turan, G. B., Teke, N. (2022). Age-Friendly Cities and Communities Questionnaire: A Research on Turkish Validity and Reliability. Archives of Environmental and Occupational Health, 78(1), 38–47.
• Özdamar, K. (2016). Ölçek ve Test Geliştirme. Eskişehir: Nisan Yayın Evi.
• Özgür, E. M., Kılınç, N. (2022). Yaşlı Dostu Kentler ve Topluluklara İlişkin Kuramsal Çerçevelerin Gözden Geçirilmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20(1), 310-337.
• Özmete, E., Dinç, B. (2020). Yaşlıların “Göç” ve “Yerinde Yaşlanma” Bağlamında Kentsel Dönüşüm ile İlgili Değerlendirmeleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 197-234.
• Palteki, A.S. (2023). Pendik İlçesinin Yaşlı Dostu Kent Ölçütlerine Uygunluğunun Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Perek-Bialas, J.M., Skórska, P., Maj, M., Kazak, J.K., Dikken, J., van Hoof, J. (2024). The Experienced Age-Friendliness in Two Polish Cities: An in-Depth Analysis of The Views of Older Citizens. Habitat International, 153. Rosochacka-Gmitrzak, M. (2016). Age Friendly Cities and Communities: Dream or Reality? SGEM 2016 Conference Proceedings, 95–101.
• Sami, K. (2017). Diyarbakır Tarihi Suriçi: Kentsel, Mekânsal ve Toplumsal Yaşamda Renkleri Yok Olan Kültürel Miras. Journal Of International Social Research, 10(53).
• Sarıkaş, F., Böyükünlü, Ç. (2023). Yaş Dostu Kentler: Lahey Kentinden İyi Uygulama Örneği. Senectus, 1(1), 91-103.
• Serper, Ö., Aytaç, M. (2000). Örnekleme. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Söylemez, A., Ay, H.M. (2022). Practices of Age-Friendly Cities in Turkey. Croatian and Comparative Public Administration, 22, 375–401.
• Steels, S. (2015). Key Characteristics of Age-Friendly Cities and Communities: A Review. Cities, 47, 45–52.
• Sun, Y., Chao, T.Y., Woo, J., Au, D.W.H. (2017). An İnstitutional Perspective of Glocalization in Two Asian Tigers: The Structure-Agent-Strategy of Building An Age-Friendly City. Habitat International, 59, 101–109.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics: Pearson New International Edition. Northridge: Pearson.
• Tamkoç, B., Bilgin, Ö. F. (2020). Aktif Yaşlanma Bağlamında Yaş Dostu Kent Kavramı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 211-226.
• Tan, S.G. (2023). Bakım Veren Yükü Perspektifinde Yaş/Yaşlı Dostu Kent Farkındalığı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2023). Yaşlı Hakları Ulusal Eylem Planı (2023-2025). Ankara: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• TÜİK (2024a). İllere ve Cinsiyete Göre Yaşlı Nüfus, Yaşlı Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranı ve Yaşlı Cinsiyet Oranı. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim Tarihi: 10/07/2025, https://data.tuik.gov.tr
• TÜİK (2024b). Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi, 2021–2023. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim Tarihi: 10/07/2025, https://data.tuik.gov.tr
• TÜİK (2024c). Yaş Bağımlılık Oranı, 2008-2024. Nüfus Projeksiyonları Portalı. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim Tarihi: 10/07/2025, https://nip.tuik.gov.tr/?value=YasBagimlilikOrani
• TÜİK (2023). İl Bazında Kişi Başı Gayrisafi Yurtiçi Hasıla 2023. Türkiye İstatistik Kurumu Erişim Tarihi: 5/08/2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Il-Bazinda-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2023-53575
• Uzer, O., Sallan Gül, S. (2023). Kentsel Dönüşümün Sosyolojik Boyutları. Sosyoloji Notları, 7(2), 17-40.
• Varışlı, B. (2020). Yaşlılık Deneyimi ve Kesişimsellik: İstanbul Örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 16(30), 2551-2567.
• Villanueva-Merino, D., Delgado-Velázquez, A., Rodríguez-Robles, D. and Álvarez-Campana, M. (2024). Digital Twins for İnclusive Age-Friendly Urban Planning: A Case Study Approach. Cities, 155, 104526.
• Wang, K., Li, X. Y., Zhu, B. W., Xiong, L., Tzeng, G. H. (2025). A Data Mining Approach to Explore The Causal Rules Between Environmental Conditions of Neighborhood Parks and Seniors' Satisfaction. Cities, 162, 105897.
• Wang, N. (1997). Vernacular House as An Attraction: İllustration from Hutong Tourism in Beijing. Tourism Management, 18(8), 573-580.
• WHO Age-friendly Practices (2025). Global Database of Age-friendly Practices. Erişim tarihi: 14/03/2025, https://extranet.who.int/agefriendlyworld/afp/.
• WHO Global Network for Age-friendly Cities and Communities. (2025). Erişim tarihi: 14/03/2025, https://who.maps.arcgis.com/apps/instant/minimalist/index.html?appid=66799d4ec039487e8ef8367f0254a99a
• WHO. (2025a). The WHO Age-friendly Cities Framework. Erişim tarihi: 14/03/2025, https://extranet.who.int/agefriendlyworld/age-friendly-cities-framework/.
• WHO. (2025b). Global Network, Erişim Tarihi: 14/03/2025, https://extranet.who.int/agefriendlyworld/search-network/?_sft_countries=turkey .
• WHO. (2007). Global Age-friendly Cities: A Guide. World Health Organization.
• Yıldızak, G.B. (2020). Belediyelerin Yaşlı Dostu Kent Uygulamalarının Değerlendirilmesi: Çanakkale Belediyesi Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yuan, Q., Hu, Y., Steiner, R., Manini, T. M., Bai, X. (2025). Mindful Walks: Understanding The Connection Between Street Characteristics and Recreational Walking Routes in Older Adults with Cognitive Concerns. Cities, 162, 105969.
• Zaman, A.U., Thornton, K. (2018). Prioritization of Local İndicators for The Development of An Age-Friendly City: A Community Perspective. Urban Science, 2.
• Zengin Taş, E., Kırışık, H., Yıldız, F., Ata, Z., Aktuğ, M. (2023). Yaşlı Dostu Kentin Anlamı ve Aktif Yaşlanmaya Katkıları: Cumhuriyetin 100. Yılında İzmir Kenti Örneği. Kent Akademisi, 71-96.