FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENLERİNİN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 28 - 47, 30.01.2024

Özlem Karaca Güldem Dönel Akgül

Öz

Dünyada meydana gelen küresel Kovid-19 salgını ile birlikte, sağlık üzerine daha fazla yönelimlerin olduğu görülmektedir. Sağlıklı bireyler ve toplumlar için sağlık okuryazarlığı önemli bir kavramadır. Bu çalışma, Fen Bilimleri öğretmenlerinin sağlık okuryazarlık düzeylerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırama 2021-2022 yılları arasında 117 fen bilimleri öğretmeni ile yürütülmüştür. Öğretmenlere 32 sorudan oluşan “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı (TSOY-32)” ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde, SPSS 25.0 for windows paket programından yararlanılmıştır. Öğretmenlerin TSOY-32 toplam puanının ortalama 35,39±8,10 olduğu, sağlık okuryazarlığının %7,7’sinin yetersiz, %29,9’unun sorunlu-sınırlı, %38,5’inin yeterli ve %23,9’unun mükemmel düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yaş gruplarına göre TSOY-32’den almış oldukları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu; cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, gelir durumu, en uzun süre yaşadığı yer, sağlığını değerlendirme durumu, düzenli ilaç kullanmasını gerektiren hastalık ve herhangi bir hastalık durumunda ilk başvurduğu sağlık kuruluşu değişkenlerine göre TSOY-32’den almış oldukları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı bulunmuştur. Öğretmenlerin yarıdan fazlasının yeterli ve mükemmel düzeyde sağlık okuryazarlığına sahip olduğu bulunmuştur. Bu doğrultuda öğretmenlerin sağlık okuryazarlık kavramı için eksik olan yönlerinin değerlendirilmesi için farklı çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

FEN BİLİMLERİ, SAĞLIK EĞİTİMİ, TSOY-32

Kaynakça

• Abacıgil, F., Harlak, H. ve Okyay, P. (2016). Avrupa sağlık okuryazarlığı ölçeği Türkçe uyarlaması, Okyay, P. ve Abacıgil, F. (Ed.). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması içinde (s. 21-41). Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, Yayın No: 1025.
• Al, E. (2021). Ankara İl Sağlık Müdürlüğü çalışanlarının sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arıkan, A. (2020). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları üzerindeki etkisi: Üniversite öğrencileri arasında bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Atay, E., Göktaş, S., Emiral, G. Ö., Dağtekin, G., Zencirci, S. A., Aygar, H., Aslantaş, D. and Ünsal, A. (2018). The health literacy level and eating behaviours of the teachers working at the city center of Eskisehir Turkey. Uluslararası Tıp Bilimlerinde Araştırma Dergisi, 6 (1), 27.
• Bae, E. J., and Yoon, J. Y. (2021). Health literacy as a major contributor to health-promoting behaviors among korean teachers. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(6), 3304.
• Balçık, P. Y., Taşkaya, S. ve Şahin, B. (2014). Sağlık okur-yazarlığı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4), 321-326.
• Bakan, A. B. ve Yıldız, M. (2019). 21-64 Yaş grubundaki bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Sağlık ve Toplum, 29 (3), 33-40.
• Bodur, S., Durduran, Y. ve Küçükkendirci, H. (2012). Sağlık bilgisi dersi veren öğretmenlerin sağlık bilgi düzeyinin değerlendirilmesi. Selçuk Tıp Dergisi, 28(3), 152-156.
• Ceylan, O. (2020). Sağlık okuryazarlığının değerlendirilmesinde kullanılan türkçe ölçekler. Turkey Health Literacy Journal, 1(2), 114-120.
• Cihangiroğlu, Z. ve Deveci, S. E. (2011). Fırat üniversitesi Elazığ sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi, 16(2), 78-83.
• Çelik, G. O., Malak, A. T., Bektaş, M., Yilmaz, D., Yümer, A. S., Öztürk, Z. ve Demir, E. (2009). Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlığı Geliştirme Davranışlarını Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi”, Anatolian Journal Of Clinical Investigation, 3(3).
• Çopurlar, C. K. ve Kartal, M. (2016) “Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli ? Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(1), 42-47.
• Dadaczynski, K., Rathmann, K., Hering, T. and Okan, O. (2020). The role of school leaders’ health literacy for the implementation of health promoting schools. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6), 1855.
• Daşdemir, A. C. (2019). Sivas lise öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörlerin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Deniz, S., Bentli, R., Kalkanlı, M. T., Fırıncı, B., Yalınız, F., Demir, E., Oğuzöncül A. F. ve Akbaba, M. (2020). Malatya ilinde çalışan öğretmenlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 10(1), 28-36.
• Denuwara, H. M. B. H. and Gunawardena, N. S. (2017). Level of health literacy and factors associated with it among school teachers in an education zone in Colombo, Sri Lanka. BMC Public Health , 17 (1), 1-9.
• DeWalt, D. A., Berkman, N. D., Sheridan, S., Lohr, K. N., and Pignone, M. P. (2004) Literacy And Health Outcomes: A Systematic Review Of The Literatüre. Journal Of General İnternal Medicine, 19(12), 1228-1239.
• Doğru, Ş. (2021). Sağlık yönetimi ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 50-59.
• Eraslan, B. (2011). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin, sık görülen bulaşıcı hastalıklar ile ilgili sağlığı koruma davranışlarının değerlendirilmesi. Research Journal Of Biology Sciences, 4(2), 17-22.
• Ertuğrul, B. ve Albayrak, S. (2020). Sağlık okuryazarlık düzeyini belirlemede kullanılabilecek bazı ölçekler. Sağlık ve Toplum, 30 (2), 16-22.
• Fırat, T. (2014). Farklı eğitim kademelerinde görev yapacak öğretmen adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(8).
• Fırıncı, N. ve Çoban, G. İ. (2016). Erzurum ilinde yatılı bir ortaokuldaki öğrencilerin temizlik ve hijyen algıları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 7-12.
• Gökkoca, Z. U. (2001). Sağlık eğitimi açısından temel ilkeler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 10(10), 371-374.
• Güner, A. E., Şahin, E., Peksu, S., Şengül, K. S. ve Güngör, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin sağlık okuryazarlık düzeylerini belirleme, bilgi, tutum, davranış değişikliği ve eğitim ihtiyacını saptama çalışması. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi, 1 (1), 58-76.
• Karabulut, M. (2021). Öğretmenlerin Geleneksel/ Tamamlayıcı tıp uygulamalarına yönelik tutumu ile sağlık algısı ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki. Tıpta Uzmanlık Tezi. Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Afyonkarahisar.
• Kendilci, K. (2022). Bitlis Eren üniversitesi akademik personellerinde sağlık okuryazarlığı, yaşam kalitesi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kırım, C. ve Hırça, N. (2015). Lise öğrencilerinin kişisel hijyen ve temizlik alışkanlıklarının fen okur-yazarlığına göre değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 790-802.
• MEB. Türkiye geneli 2020-2021 yılı resmi + özel verileri 2020-2021”. Erişim adresi: https://istatistik.meb.gov.tr. Erişim tarihi: 04.07.2022
• Nutbeam, D. (2001). Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge. Health Promotion İnternational, p.222.
• Özcan, C., Kılınç, S. ve Gülmez, H. (2013). Türkiye’de okul sağlığı ve yasal durum. Ankara Medical Journal, 13(2), 71-81.
• Özer, Ö. (2021). Erzincan Binali Yıldırım üniversitesi öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörler. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Erzincan.
• Özkan, S., ve Yılmaz, E. (2008). Hastanede çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(7), 89-105.
• Özsoy, S., Kalkım, A. ve Sert, Z. E. (2019). İlkokul öğrencilerinin sağlık durumunun ve sağlık risklerinin tanılanması. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 135-142.
• Öztürk, E. U. (2018). Sağlık okuryazarlığı ve önemi. Biruni Üniversitesi Sağlık Meslek Yüksekokulu, İstanbul.
• Parvanta, C., Nelson, D. E., Parvanta, S. A. and Harner, R. N. (2010). Essentials Of Public Health Communication. Jones and Bartlett Publ.
• Ratzan Scott C. (2001). Health literacy: Communicationforthe Public Good”, HealthPromotion International, 16(2), 207-214.
• Sarıkaya, Ö., ve Görgülü, G. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sağlık okuryazarlığı durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (63), 280-310.
• Sarıyar, S., ve Kılıç, H. F. (2019). Sağlık okuryazarlığının değerlendirilmesinde kullanılan araçlar. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 6 (2), 126-130.
• Seçil, U. (2019). Sağlık okuryazarlığı kavramı ve sağlık haberlerini doğru okumak. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 223-231.
• Sezgin, D. (2013). Sağlık okuryazarlığını anlamak. Ankara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, 73-92.
• Soykan, H. (2020). Sağlık okuryazarlığının sağlıklı yaşam biçimi davranışlarıyla ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi.
• İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı Sağlık Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Şahinöz, T., Şahinöz, S. ve Kıvanç, A. (2017). Sağlığı geliştirmenin en kolay yolu: Okul sağlığı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 303-312.
• Tanrıöver, M. D., Yıldırım, H. H., Ready, F. N. D., Çakır, B., ve Akalın, H. E. (2014). Sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları, 6, 42-47.
• Uğurlu, Z., ve Akgün, H. S. (2019). Sağlık kurumlarına başvuran hastaların sağlık okuryazarlığının ve kullanılan eğitim materyallerinin sağlık okuryazarlığına uygunluğunun değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 96-106.
• Yazıcı Topçu, T. (2019). Gebelerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ile travmatik doğum algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.