Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri Sağlık Sistemlerinin Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 6, 78 - 104, 28.12.2017

Harun Kırılmaz Mustafa Amarat Özgün Ünal

https://doi.org/10.25069/spmj.342134

Cited By: 4

Öz

Karşılaştırmalı yönetiminin temelinde,
diğer ülkelerin deneyimlerinden yararlanma, farklı ülkelerde geliştirilen
yönetim tekniklerini ve yenilikleri öğrenme, bunları kendi ülkesinin yönetimine
uyarlama düşüncesi yatmaktadır. Çeşitli ülkelerin yönetimlerinin
karşılaştırılmasında kullanılan yaklaşımların başında “bürokrasi”yi kullanan
yaklaşım gelmektedir. Bu çerçevede yönetimlerin kendi içinde, yönetimin farklı
düzeyleri arasında ve farklı yönetimler arasında karşılaştırma yapılmasına
imkân sağlayacak şekilde “sağlık sistemleri”nin değerlendirilmesine yönelik
yaklaşımlar da uluslararası kuruluşların ve ülkelerin dikkatini çekmektedir.

Bu çalışmada sağlık reformları
temelinde Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) sağlık sistemlerinin
incelenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikle
Sağlıkta Dönüşüm Programı sonrası Türkiye sağlık sistemi yönetim, finansman,
kaynak temini ve hizmet sunumu boyutlarında değerlendirilecektir. Benzer
şekilde ABD sağlık sistemi de sağlık reformları temelinde incelenecektir. Daha sonra
2000-2015 yılları arasında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ekonomik Kalkınma
ve İşbirliği Örgütü (OECD) ve Centers for Medicare and Medicaid Services (CMS)
verileri göz önünde bulundurularak Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri
sağlık sistemlerinin karşılaştırılması ve değerlendirilmesi yapılacaktır.

Sonuç olarak, yürütme organının merkezilik derecesi, yürütme organın yapısı ve
idari örgütlenme yapısı açısından Türkiye ve ABD’nin temel farklılıklara sahip
olduğu görülmektedir. Bu farklılıklar sağlık sistemlerinin yönetim,
finansman, kaynak temini ve hizmet sunumu boyutlarını doğrudan etkilemektedir. Söz konusu farklılıkların temelinde siyasal ve yönetsel
farklılıklar, sosyo-ekonomik farklılıklar, sağlık sisteminde kamu ve özel
sektörün ağırlığının yer aldığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sistemi, Karşılaştırmalı Yönetim, Türkiye

A Comparative Analysis of the Health Systems Turkey and the United States of America

Öz

The notion of benefiting from the experiences of
other countries, learning about administration techniques and innovations
developed in different countries and adapting these to the administration of
their homeland lies at the foundation of the comparative administration. An
approach utilizing “bureaucracy” is the primary approach used for comparing
administrations of various countries. In this context, approaches for
assessment of “health systems” draw attention of international organizations
and countries to enable making comparisons of administrations within
themselves, between different levels of the administrations and between various
administrations.

In this study, reviewing and comparing health
systems of Turkey and the United States of America based on health reforms was
aimed. In this context, the health system of Turkey was assessed first in the
dimensions of administration, financing, resource procurement and service
rendering following the Health Transition Program. Similarly, the health system
of the USA was scrutinized based on the health reforms. Subsequently, the
health systems of Turkey and the United States of America were compared and
assessed by considering 2000-2015 data of Turkish Statistical Institute
(TURKSTAT), the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD)
and Centers for Medicare and Medicaid Services (CMS).

In conclusion, it was seen that Turkey and the USA
had fundamental differences in terms of the centralization level of the
executive authority, the structure of the executive authority and the structure
of the administrative organization. These differences affected directly the
dimensions of the administration, financing, resource procurement and service
rendering of the health systems. It is considered that the political and
administrative differences, socio-economic differences and the weight of public
and private sectors in the health systems take a part in the foundation of the
said-differences.

Anahtar Kelimeler

Health System, Comparative Administration, Turkey

Kaynakça

• 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 02/11/2011 tarih ve 28103 sayılı Resmi Gazete.
• 694 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 25/08/2017 tarih ve 30165 sayılı Resmi Gazete.
• ACA-Affordable Care Act (2010). Office of the Legislative Counsel.
• Balcı, A. ve Kırılmaz H., “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışının Türk Sağlık Sektörüne Yansımaları”, içinde Sağlık Ekonomisi ve Sağlık Yönetimi, Aktan C. C. ve Saran U. (Eds.), Aura Kitapları, 2007, İstanbul, ss. 134-165.
• Balçık, P. Y. ve Nangır, Ö. F., “Avrupa ve Türkiye’de Sağlık İnsan Gücü ve Sağlık Teknolojileri”, Ankara Medical Journal, 2016, 16, 1, ss. 90-97.
• Centers for Medicare & Medicaid Services, http://www.cms.gov/NationalHealth ExpendData/downloads/dsm-15.pdf, (3 Mart 2017).
• Çetin, M. ve Ecevit, E., “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2010, 11, 2, ss. 166-182.
• Çiftçi, M., “Kalkınma Göstergesi Olarak Ortalama Yaşam Beklentisine Göre Türkiye'nin AB İçindeki Konumu: Kritikler ve Çok Değişkenli İstatistik Uygulamaları”, Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 2008, 7, ss. 51-87.
• Daştan, İ., & Çetinkaya, V., “OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2015, 5, 1, ss.104-134.
• Dericioğulları, Ergun, A. ve Sallan Gül, S., “Küreselleşme, Ulus Ötesi Aktörler ve Türkiye’de Sağlık Hizmetinin Piyasalaştırılması”, içinde Küreselleşme Karşısında Kamu Yönetimi ve Hizmeti, Aydın, A. H., Taş, İ. E., Kılıç, M. ve Gül, Z. (Eds.), Kahramanmaraş, Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 136, 2010 ss. 209-227.
• DPT (1990). Sağlık Sektörü Master Plan. Ankara, Devlet Planlama Teşkilatı Ulusal Sağlık Politikası (1993).Ankara, Sağlık Bakanlığı.
• Eğri, M., “Gelişmekte Olan ve Az Gelişmiş Ülkelerde Bebek Ölümlerini Etkileyen Faktörler: Çevresel Yaklaşım”, Journal of Turgut Özal Medical Center, 1997, 4, 2, ss. 155-160.
• Emre, C., Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi – Birleşik Krallık, ABD, Fransa, Almanya ve Japonya’da Kamu Yönetiminin Yapısı ve İşleyişi, Ankara: Siyasal Kitapevi, 1997.
• Erdoğan, S. ve Bozkurt, H., “Türkiye'de Yaşam Beklentisi-Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Modeli İle Bir Analiz”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 2008, 3, 1, ss. 25-38.
• Ergun, T. ve Polatoğlu, A., Kamu Yönetimine Giriş, 3. Basım, Ankara: TODAİE Yayınları, 1988.
• Erol, H., ve Özdemir, A., “Türkiye’de Sağlık Reformları ve Sağlık Harcamalarının Değerlendirilmesi”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2014, 4, 1, ss. 9-34.
• Eryurt, M. A. ve Koç, İ., “Yoksulluk ve Çocuk Ölümlülüğü: Hanehalkı Refah Düzeyinin Çocuk Ölümlülüğü Üzerindeki Etkisi”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 2009, 52, ss. 113-121.
• Farazmand, A., Globalization and Public Administration, 1999, Public Administration Review, 59, 6, pp. 509-522.
• Fitzpatrick, J., Malcolm, G., Tanya, H., Donald, K., Jason, M. and Christine, M., A New Look at Comparative Public Administration: Trends in Research and an Agenda for the Future, 2011, Public Administration Review, 71, 6, pp. 821–830.
• Gaydos, L. M., “World Health Systems: Challenges and Perspectives”, http://eds.b.ebscohost.com/eds/detail/detail?vid=1&sid=8a73d7a7-b0e9-4fcc-9aef-acd8659 22e65%40sessionmgr104&hid=121&bdata=Jmxhbmc9dHImc2l0ZT1lZHMtbGl2ZSZzY29wZT1zaXRl#AN=643672&db=e000xww, (17 Aralık 2016).
• Gıda ve İlaç İdaresi (FDA); https://www.fda.gov/AboutFDA/WhatWeDo/default.htm, (1 Mart 2017).
• Günsoy, G., “İnsani Gelişme Kavramı ve Sağlıklı Yaşam Hakkı”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2005, 1, 2, ss. 35-52.
• Hasta Merkezli Sonuçlar Araştırma Enstitüsü (PCORI); http://www.pcori.org/about-us, (1 Mart 2017).
• Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC); https://www.cdc.gov/about/organization /mission.htm, (1 Mart 2017).
• Heady, F., Public Administration: A Comparative Perspective, New Jersey, Prentice-Hall, 1996.
• Heady, F., Public Administration: A Comparative Perspective, Sixth Edition, New York, Marcel Dekker Inc., 2001.
• www.saglik.gov.tr/, (21/09/2017).
• http://www.hssgm.gov.tr/, (27 Şubat 2017).
• http://www.titck.gov.tr/, (27 Şubat 2017).
• http://www.tkhk.gov.tr/, (27 Şubat 2017).
• http://www.tuseb.gov.tr/tuseb-hakkinda, (27 Şubat 2017).
• https://en.wikipedia.org/wiki/Balanced_Budget_Act_of_1997, (5 Mart 2017).
• https://www.hhs.gov/about/historical-highlights/index.html. (A) ,(5 Mart 2017).
• https://www.hhs.gov/healthcare/facts-and-features/key-features-of-aca-by-year/index.html (B), (5 Mart 2017).
• https://www.nytimes.com/2017/03/24/us/politics/health-care-affordable-care-act.html?_r=0, (01 Nisan 2017).
• https://www.thsk.gov.tr/, (27 Şubat 2017).
• https://www.whitehouse.gov/1600/executive-branch, (01 Nisan 2017).
• Jreisat, J. E., Comparative Public Administration: Is Back In, Prudently, Public Administration Review, 2005, 65, 2, pp. 231–242.
• Jreisat, J. E., Globalism and Comparative Public Administration, New York, CRC Press, 2012.
• Kar, M. ve Taban, S., “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2003, 58, 3, ss. 145-169.
• Karasar, N., Bilimsel Araştırma Yöntemi, 27. Baskı, Ankara, Nobel Yayınları, 2014.
• Kavuncubaşı, Ş., ve Yıldırım, S., Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2010.
• Kırılmaz, H. “Kamu Yönetimi Reformu: Sağlık Hizmetlerinin Özerkleşmesi ve Özelleştirilmesi”, içinde Demirkaya, Y. (Ed.), Türkiye’de Yeni Kamu Yönetimi: Yerel Yönetim Reformu, İstanbul, Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Vakfı, 2016, ss. 463-504.
• Kutlu, Ö., “İdari Reform Transferi: Ülkelerin Birbirlerinden Kamu Politikaları Transfer Etmeleri ve Öğrenmeleri”, Balcı, A., Nohutçu, A., Öztürk, N.K. ve Coşkun, B. Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar: Sorunlar, Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2003, ss. 83-114.
• Kutlu, Ö., Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Teorik Çerçeve ve Ülke Uygulamaları, Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları, 2006.
• Marshall, C. and Rossman G. B., Designing Qualitative Research, 4th Edition, London, Sage Publications, 2006.
• Medicaid ve Medicare Geliştirme Merkezi, https://innovation.cms.gov/About/index.html, (1 Mart 2017).
• Medicaid ve Medicare Raporları (2015), https://www.cms.gov/Research-Statistics- Data-and-Systems/Statistics-Trends-and-Reports/NationalHealthExpendData/Downloads/ PieChartSourcesExpenditures2015.pdf (4 Mart 2017).
• Medicaid, https://www.medicaid.gov/medicaid/index.html , (1 Mart 2017).
• Medicare, https://www.medicare.gov/about-us/about-medicare.html , (1 Mart 2017).
• Mossialos, E., Wenzl, M., Osborn, R., & Anderson, C., 2015, “International Profiles of Health Care Systems”, 2016, The Commonwealth Fund.
• National Center for Health Statistics, Department of Health and Human Services: National Health Interview Survey, 1966-2015.
• Neuman, W. L., Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, 7th Edition, USA, Pearson Education-Allyn Bacon, 2009.
• Özbay, H., Öncül, H.G., Gökçimen, M., Arı, H. O. ve Mollohaliloğlu, S., Sağlık Sektörü Finansmanı Türkiye’de Sağlığa Bakış, Ankara, Sağlık Bakanlığı, 2007.
• Parlak, B. ve Cantürk, C., Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Bursa, Alfa Aktüel Yayınları, 2005.
• Punch, K. F., Introduction to Social Research, 2nd Edition, London, Sage Publications, 2005.
• Rice, T., Rosenau, P., Unruh, L. Y., Barnes, A. J., Saltman, R. B., and Van Ginneken, E., Health systems in transition, 2012, United States of America: Health System Review., 15, 3, ss. 1-431.
• Sağlık Hizmeti Araştırma ve Kalite Kurulu (AHRQ), https://www.ahrq.gov/cpi/about/index.html (3 Mart 2017).
• Sağlık Kaynakları ve Hizmetleri İdaresi (HRSA); https://www.hrsa.gov/about/index.html (1 Mart 2017).
• Scott, S. J., “The Medicare prospective payment system”, American Journal of Occupational Therapy, 1984, 38, 5, ss. 330-334.
• Social Security Administration, Office of the Actuary. Unpublished data. 1987-2015.
• Sönmez, C., “2006 – 2015 Global İmmünizasyon Vizyon ve Stratejisi”, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 2006, 5, 1-2-3, ss. 9-10.
• Tatar. M, Mollahaliloğlu. S, Şahin. B, Aydın. S, Moresso. A and Hernandez-Quevedo. C. Health System Review, Turkey 2011, pp. 1-186.
• Tengilimoğlu,D., Işık, O., Akbolat, M., Sağlık İşletmeleri Yönetimi. Ankara, Nobel Yayınevi, 2015.
• Tekingündüz, S., Kurtudlu, A., Işık Erer, T., “Sağlık Hizmetlerinde Eşitsizlik ve Etik”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016, 8, 4, ss. 32-43.
• Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH); https://www.nih.gov/about-nih/who-we-are (1 Mart 2017).
• Welch, E. and Wilson W., Public Administration in a Global Context: Bridging the Gaps of Theory and Practice between Western and Non-Western Nations, Public Administration Review, 1998, 58, 1, pp. 40-49.
• WHO (World Health Organization), The World Health Report, Health Systems: Improving Performance, World Health Organization Publishing, Geneva, 2000.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 4. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları, 2004.
• Yumuşak, İ. G. ve Yıldırım, D. Ç., “Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 2009, 4, 1, ss. 57-70.