SPORCULARDA TAKVİYE ÜRÜNLERİN KULLANIMINA İLİŞKİN MEVCUT TEZLER: DOKÜMAN ANALİZİ

Yıl 2024, , 73 - 88, 30.07.2024

Soner Mete

https://doi.org/10.33689/spormetre.1389718

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada sporcular için takviye ürünlerin kullanımına ilişkin Türkiye’de teze dönüşmüş çalışmaların doküman analizi ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Veriler, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında “spor” ve “takviye” kelimeleri ile tarama yapılarak toplanmıştır. Analiz kriterlerini içeren 73 tez çalışmaya ulaşılmış ve kodlama yapılarak incelenmiştir. Sporda takviye ürünlerin farklı spor branşlarında araştırıldığı tezlerin 2003 başlayarak arttığı ve 2022 (%17.8) yılında en fazla gerçekleştirildiği, %75.3’nin yüksek lisans tezi olduğu ve bu tez türünde %32.7 ile en fazla beden eğitimi ve spor ana bilim dallarında yapıldığı görülmüştür. Tezlerin %64.4’nü deneysel tasarım, %54.8’ini sadece deneysel ölçüm, örneklem gruplarını en çok futbol oyuncusu (%19.2) oluşturmuştur. Sadece sporcu performans üzerine etkilerini araştıran çalışmaların (%35.6) en çok incelendiği, sonrasında ise sadece biyokimyasal parametrelerdeki değişimlerin (%24.7) olduğu görülmektedir. Gıda takviyesi kullanımı (%20.5), ergojenik destek ile beraber değerlendirildiği (%11) ve kafein kullanılan çalışmaların (%15.1) sporcular üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Sonuç olarak, deneysel araştırma yöntemlerinin daha çok kullanılarak sporcu performansı üzerine etkilerinin incelendiği ve ele alınan branşlara göre değerlendirme araçlarının özelleştirildiği görülmektedir. Çalışma sonuçlarının yeni bilimsel çalışmalara katkı sağlayabileceği düşünülmekte olup sporda takviye ürünleri ile ilgili bilimsel değeri yüksek takviye ürünlerinin kullanıldığı ve farklı spor branşlarında hedef amaca yönelik değişkenlerin incelendiği ve ölçümlendiği kanıtsal değeri yüksek araştırmalara daha fazla ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Spor, Sağlık, Besin Takviyesi, Doküman analizi, Tez.

Etik Beyan

Bu çalışmada, YÖK Ulusal Tez Merkezindeki verilerin kamuya açık ve herkes tarafından erişilebilir olması, yazarlar tarafından erişim izni olan tezlerin kullanılması ve ayrıca kişisel veriler paylaşılmamasından dolayı etik kurul izni alınmamıştır.

EXISTING THESES ON THE USE OF SUPPLEMENTS IN ATHLETES: DOCUMENT ANALYSIS

Öz

In this study, it was aimed to evaluate the studies on the use of supplements for athletes in Turkey through document analysis. Data were collected by searching the database of the National Thesis Center of the Council of Higher Education with the words "sport" and "supplement". A total of 73 theses and dissertations containing the analysis criteria were reached and analyzed by coding. It was seen that the theses in which supplementary products in sports were investigated in different sports branches increased starting from 2003 and the maximum number of theses was realized in 2022 (17.8%), 75.3% of them were master's theses and 32.7% of these theses were conducted in the main branches of physical education and sports. 64.4% of the theses were experimental design, 54.8% were experimental measurement only, and the sample groups consisted mostly of football players (19.2%). It can be seen that studies investigating only the effects on athlete performance were examined the most (35.6%), followed by only changes in biochemical parameters (24.7%). The effects of food supplement use (20.5%), studies in which it was evaluated together with ergogenic support (11%) and studies using caffeine (15.1%) on athletes were investigated. As a result, it is seen that experimental research methods are used more and their effects on athlete performance are examined and evaluation tools are customized according to the branches discussed. It is thought that the study results may contribute to new scientific studies, and there is a need for more studies with high evidentiary value, where supplements with high scientific value are used in sports and variables for the target purpose are examined and measured in different sports branches.

Anahtar Kelimeler

Sports, Health, Nutritional Supplement, Document analysis, Thesis.

Etik Beyan

In this study, ethics committee permission was not obtained because the data in the YÖK National Thesis Center are public and accessible to everyone, the theses with access permission by the authors were used, and personal data were not shared.

Kaynakça

• Andaç Öztürk, S., Kalkan, İ., Durmaz, C., Pehlivan, M., Özüpek, G., & Bakmaz, Z. D. (2020). Üniversiteli sporcu öğrencilerin beslenme destek ürünleri kullanim durumu. Tıp fakültesi klinikleri dergisi, 3(1), 5-14.
• Bailey, K. D. (1994). Methods of social research. The free press.
• Barrack, M. T., Muster, M., Nguyen, J., Rafferty, A., & Lisagor, T. (2020). An investigation of habitual dietary supplement use among 557 ncaa division i athletes. Journal of the american college of nutrition, 39(7), 619-627. doi:10.1080/07315724.2020.1713247
• Baylis, A., Cameron-Smith, D., & Burke, L. M. (2001). Inadvertent doping through supplement use by athletes: assessment and management of the risk in Australia. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 11(3), 365-383. doi:10.1123/ijsnem.11.3.365
• Beck, K. L., von Hurst, P. R., O'Brien, W. J., & Badenhorst, C. E. (2021). Micronutrients and athletic performance: A review. Food and chemical toxicology: an international journal published for the British Industrial Biological Research Association, 158, 112618. doi:10.1016/j.fct.2021.112618
• Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40. doi:10.3316/QRJ0902027
• Chmielewska, A., & Regulska-Ilow, B. (2022). Evaluation of supplement use in sport climbers at different climbing levels. Nutrients, 15(1), 100. doi:10.3390/nu15010100
• Doğan, S., Okumuş, E., Bakkalbaşı, E., & Cavidoğlu, İ. (2020). Van ili kentsel alanda takviye edici gidalarin kullanimi ve tüketicilerin bilinç düzeyi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi fen bilimleri enstitüsü dergisi, 25(2), 75-84.
• Duman, H. İ. (2019). Sporcuların ergojenik destek ve gıda takviyesi kullanım durumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya.
• Garthe, I., & Maughan, R. J. (2018). Athletes and supplements: prevalence and perspectives. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 28(2), 126-138. doi:10.1123/ijsnem.2017-0429
• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (2013). Türk gida kodeksi takviye edici gidalar tebliği (Tebliğ No: 2013/49). Ankara
• Grant, W. B., Lahore, H., & Rockwell, M. S. (2020). The benefits of vitamin d supplementation for athletes: better performance and reduced risk of covid-19. Nutrients, 12(12), 3741. doi:10.3390/nu12123741
• Hamulka, J., Jeruszka-Bielak, M., Górnicka, M., Drywień, M. E., & Zielinska-Pukos, M. A. (2020). Dietary supplements during covid-19 outbreak. Results of google trends analysis supported by plifecovid-19 online studies. Nutrients, 13(1), 54. doi:10.3390/nu13010054
• Jovanov, P., Đorđić, V., Obradović, B., Barak, O., Pezo, L., Marić, A., & Sakač, M. (2019). Prevalence, knowledge and attitudes towards using sports supplements among young athletes. Journal of the international society of sports nutrition, 16(1), 27. doi:10.1186/s12970-019-0294-7
• Kalman, D. S., & Campbell, B. (2004). Sports nutrition: what the future may bring. Journal of the international society of sports nutrition, 1(1), 61-66. doi:10.1186/1550-2783-1-1-61
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kozhuharov, V. R., Ivanov, K., & Ivanova, S. (2022). Dietary supplements as source of unintentional doping. BioMed research international, 2022(1), 8387271.
• LaBotz, M., Griesemer, B. A., Brenner, J. S., LaBella, C. R., Brooks, M. A., Diamond, A., ... & Hennrikus, W. (2016). Use of performance-enhancing substances. Pediatrics, 138(1), e20161300. doi:10.1542/peds.2016-1300
• Larson-Meyer, D. E., Woolf, K., & Burke, L. (2018). Assessment of nutrient status in athletes and the need for supplementation. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 28(2), 139-158. doi:10.1123/ijsnem.2017-0338
• Maughan, R. J., Burke, L. M., Dvorak, J., Larson-Meyer, D. E., Peeling, P., Phillips, S. M., ... & Engebretsen, L. (2018a). IOC consensus statement: dietary supplements and the high-performance athlete. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 28(2), 104-125. doi:10.1123/ijsnem.2018-0020
• Maughan, R. J., Shirreffs, S. M., & Vernec, A. (2018b). Making decisions about supplement use. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 28(2), 212-219. doi:10.1123/ijsnem.2018-0009
• Mercan, G. (2021). Sporcularin beslenme, ergojenik destek ve probiyotik bilgi düzeylerinin incelenmesi: İzmir örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Peeling, P., Castell, L. M., Derave, W., de Hon, O., & Burke, L. M. (2019). Sports foods and dietary supplements for optimal function and performance enhancement in track-and-field athletes. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 29(2), 198-209. doi:10.1123/ijsnem.2018-0271
• Rawson, E.S., Miles, M.P., & Larson-Meyer, D.E. (2018). Dietary supplements for health, adaptation, and recovery in atheltes. International journal of sport nutrition and exercise metabolism. 28(2). doi:10.1123/ijsnem.2017-0340
• Salinero, J. J., Lara, B., & Del Coso, J. (2019). Effects of acute ingestion of caffeine on team sports performance: a systematic review and meta-analysis. Research in sports medicine (Print), 27(2), 238-256. doi:10.1080/15438627.2018.1552146
• Slavin, J.L. (2003). Sports nutrition. In food safety handbook (eds R.H. Schmidt and G.E. Rodrick). John Wiley & Sons, Inc., Hoboken. doi:10.1002/047172159X.ch31