FROM CONSTITUTIONAL MONARCHY TO REPUBLIC: MUSTAFA KEMAL ATATURK AND SPORTS

Yıl 2023, , 19 - 32, 05.12.2023

Necdet Aysal

https://doi.org/10.33689/spormetre.1400226

Öz

Sport, one of the dynamics of social and cultural life, begins with humans encountering the natural conditions, adapting to them, gaining dominance in nature, and developing their bodies and muscles as the only means to protect themselves. The founder of the Republic of Turkey, Mustafa Kemal Atatürk, developed an interest in sports during his military student years and remained involved in sports activities throughout his life as both a spectator and practitioner. Particularly successful in physical education, equestrianism, and marksmanship, Atatürk did not hesitate to provide financial and moral support to the development of Turkish sports, thanks to his close interest in wrestling, javelin throwing, horse racing, and water sports. Believing that success could be achieved through the adoption of sports by the youth and the wider population, Atatürk made physical education compulsory in all schools and emphasized the importance of nurturing intelligent, agile, and ethical young individuals. This study examines the developments in the field of sports from the Constitutional Monarchy to the Republic and aims to reveal Mustafa Kemal Atatürk's support for Turkish sports during this period by analyzing research works based on documents, speeches, and statements, as well as secondary sources.

Anahtar Kelimeler

Sport, Constitutional Monarchy, Atatürk, Turkish Sports Institution, Ottoman Naval House, Selim Sırrı Tarcan.

MEŞRUTİYETTEN CUMHURİYETE MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ve SPOR

Öz

Sosyal ve Kültürel hayatın dinamiklerinden birisi olan spor, insanın doğa koşulları ile tanışarak ona uyması, doğada egemen olmaya başlaması ve kendini korumak için tek araç olan vücudunu ve adalelerini geliştirmesiyle başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün spora olan ilgisi askeri öğrencilik yıllarında başlamış, izleyici ve uygulayıcı olarak yaşamı boyunca spor faaliyetlerinin içerisinde yer almıştır. Özellikle beden eğitimi, binicilik ve atıcılık dallarındaki başarısı, güreş başta olmak üzere cirit, at yarışları ve deniz sporlarına olan yakın ilgisi nedeniyle, Türk sporunun gelişimine her türlü maddi ve manevi yardımı yapmaktan çekinmemiştir. Sporun gençlik ve geniş halk kitlesi tarafından benimsemesiyle başarıların elde edilebileceğini düşünen Atatürk, tüm okullarda beden eğitimini zorunlu kılmış, zeki, çevik ve ahlaklı gençlerin yetiştirilmesine önem vermiştir. Bu çalışmada, Meşrutiyetten Cumhuriyete spor alanında yaşanan gelişmeler ele alınmış ve süreçte Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk sporuna verdiği destek, Söylev ve Demeçler başta olmak üzere belgelere dayalı araştırma eserleri ve ikinci el kaynaklar incelenerek ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Spor, Meşrutiyet, Türk spor Kurumu, Osmanlı Denizcilik Yurdu, Selim Sırrı Tarcan, Atatürk

Kaynakça

• Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü (TİTE) Arşivi. Klasör 233, Gömlek 8, Belge 8-4001.
• _________ K. 225, G.10, B.5.
• _________ K.1, G.86, B.86001.
• _________ K.47, G.39, B.39001.
• _________ K.51, G.86, B.86001.
• Akdenk, M. (1986). Türkiye’de hükümet programlarında ve planlı dönemde beden ve spor eğitimi uygulamaları 1920-1985 (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü, Ankara.
• Altay, F. (1970). 10 Yıl Savaş: 1912-1922 ve sonrası, İstanbul: İnsel Yayınları.
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri, C.I-III, (1997). Ankara: Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu yayınları.
• Aysal, N. (2020). Osmanlı donanma cemiyetinin sosyal ve kültürel çalışmalarına bir örnek: Osmanlı denizcilik yurdu. Atatürk Yolu Dergisi, 67, 41-74.
• Candan, N., Bağırgan, T. (2010). Türk ocaklarından halkevlerine: Türkiye’de sporun erken dönem öyküsü. Gazi beden eğitimi ve spor bilimleri dergisi, XV(3), 17-32.
• Demir, H. (2006). Türk spor teşkilatı (Tarihsel gelişim, kapsam ve bir araştırma). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Evcin, E. (2014). Atatürk’ün spora ve sporculara bakışı. Tarih araştırmaları dergisi, 33(55), 303-378.
• Fişek, K. (2003). Devlet politikaları ve toplumsal yapıyla ilişkileri açısından spor yönetimi/Dünyada ve Türkiye’de. İstanbul: YGS Yayınları.
• Günay, N. (2013). Atatürk döneminde Türkiye’de beden eğitiminin gelişimi ve gazi beden terbiyesi bölümü. Atatürk araştırma merkezi dergisi, 29(85), 72-100.
• Gündem, N. (2002). Günler boyunca hatıralar. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Gürer, T. (2019). Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 Yıl. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü. Ankara: Atatürk yüksek kurumu Atatürk kültür merkezi başkanlığı yayınları.
• İnal, A. N. (2003). Beden eğitimi ve spor bilimi. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
• İnan, A. (1982). Gazi Mustafa kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit konuşmaları. Ankara: Türk tarih kurumu yayınları.
• Korkmaz, V. (2013). Bir eğitim yöneticisi olan Selim Sırrı Tarcan’ın ibtidâi mualimlerine öğütlerim adlı eseri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan kalyoncu üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı eğitim yönetimi ve denetimi, İstanbul.
• Özen, N. (2012). Türk kültür tarihinde spor ve Türklerin spora katkıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Batman üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü tarih anabilim dalı, Batman.
• Parlakyıldız, F., Erat, M. (2023). Atatürk dönemi cumhuriyet halk partisinin Türkiye’de sporun teşkilatlanması için yaptığı bazı düzenlemeler ve destekler. Çanakkale araştırmaları Türk yıllığı, 35, 87-110.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1923). İcra vekilleri heyetinin programı. 1(2), 419-428.
• Tunaya, T. Z. (1969). Siyasi müesseseler ve anayasa hukuku. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• Tüfek, S. S. (2019). Cumhuriyet döneminde spor (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara üniversitesi türkiyat araştırmaları enstitüsü Türk tarihi anabilim dalı cumhuriyet tarihi bilim dalı, İstanbul.
• Türk Spor Kurumu. (1936). Türk spor kurumu nizamnamesi. Ankara: Ulus basımevi.
• Türkiye idman cemiyetleri ittifakı teşkilât ve nizamât-ı umumiyesi (1339/1923). İstanbul: Matbaa-ı Ahmed İhsan ve şürekâsı.
• Ünver, D. (2004). Atatürk ve spor. Balkan Türkoloji araştırmaları merkezi Türklük bilgisi, 1, 167-172.
• Yıldız, D. (2008). Zeki, çevik ve ahlâklı bir sporcu, Atatürk ve spor, İstanbul: Telebasım Yayıncılık.
• Zelyurt, M. K. (2013). Türk modernleşmesinde spor: Tanzimat’tan erken cumhuriyet’e. Turkish studies- ınternational periodical for the languages, literature and history of Turkish or Turkic, 8/2, 1461-1478.