SAĞLIKLI GENÇ YETİŞKİNLERDE DAYANIKLILIK ANTRENMANLARININ İRİSİN HORMON DÜZEYİNE ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 1, 242 - 252, 17.03.2020

Gizem Akın , Şükran Arıkan

https://doi.org/10.33689/spormetre.657420

Öz

Bu çalışmanın amacı sağlıklı genç yetişkinlerin dayanıklılık antrenmanları sonucunda enerji metabolizması ve egzersiz ile ilişkili olduğu öne sürülen irisin hormon düzeyine etkisinin incelenmesidir. Araştırmaya 20-27 yaş aralığında, orta düzeyde aktif, sağlıklı 16 gönüllü erkek üniversite öğrenci katılmıştır. Öğrencilere 8 hafta boyunca, haftada 3 gün 40-60 dakika maksimal kalp atım sayısının %60-80 şiddetinde bisiklet egzersizleri uygulanmıştır. Deneklerin 8 haftalık antrenman öncesi ve sonrasında vücut ağırlığı, vücut kütle indeksi (VKİ), vücut yağ yüzdesi (VYY) ve maksimal aerobik kapasiteleri (MaksVO2) belirlenmiştir. Katılımcıların çalışma başlangıcında ve sonunda bir gece açlık sonrası dinlenik kan örnekleri alınarak plazma irisin hormon analizleri Enzyme-Linked Immuno Sorbent Assay (ELİSA) yöntemiyle tespit edilmiştir. Ayrıca alınan kan numunelerinden glikoz, trigliserid, total kolestrol, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) ve düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) düzeyleride spektrofometrik analizörü ile belirlenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin değerlendirilmesinde SPSS 16.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Çalışmada ölçümü yapılan değişkenlerden elde edilen tüm verilerin aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplandıktan sonra verilerin normal dağılımı Kolmogorov Smirnov testiyle, antrenman programı öncesi ve sonrası değişimler ise bağımlı gruplarda t testiyle analiz edilmiştir. Araştırmada istatistiksel önem düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Araştırma bulgularına göre 8 hafta boyunca uygulanan bisiklet egzersizlerinin öğrencilerin vücut ağırlığı, VKİ ve MaksVO2 ortalamalarına etkisi görülmezken (p>0,05) VYY ortalamalarını önemli derecede azalttığı tespit edilmiştir (p<0,05). Ayrıca uygulanan dayanıklılık egzersizlerinin plazma irisin düzeyleri üzerine anlamlı bir etkisi görülmezken (p>0,05), glikoz, trigliserid, toplam kolesterol, HDL ve LDL ortalamalarını önemli derecede azalttığı tespit edilmiştir (p<0,05). Sonuç olarak genç erkek öğrencilere uygulanan dayanıklılık antrenmanlarının irisin düzeylerini etkilemediği fakat bakılan bazı biyokimyasal parametreleri ve vücut yağ yüzdesini etkidiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

İrisin, Dayanıklılık Antrenmanı, Vucut Kompozisyonu

Kaynakça

• Akbulut, T. (2019). Farklı egzersiz uygulamalarının irisin, ısı şok protein 70 ve bazı biyokimyasal parametrelere etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Akgün, N. (1994). Egzersiz Fizyolojisi. 5.Baskı, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi,1, 99- 109.
• Aksen Cengizhan, P. (2013). Çabuk kuvvet ve kuvvette devamlılık antrenman metotlarının erkek basketbolculardaki bazı teknik, motorik özelliklere ve kas hasarına etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara.
• American Collage of Sports Medicine (ACSM). (2000). ACSM's guidelines for exercise testing and prescription, Sixth Edition, USA, Lippincott Williams&Wilkins.
• Arıkan, Ş, Serpek, B. (2016). The effects of endurance training on the relationships body composition plasma ghrelin and leptin levels. Turkish Journal of Sport and Exercise, 18 (1),119-126.
• Arıkan, Ş., Revan, S., Balcı, Ş.S., Şahin, M., Serpek, B. (2018). Effect of training and gender on plasma irisin, leptin, and insulin levels. International Journal of Applied Exercise Physiology, 2, 1-8.
• Arslan, C., Bingölbalı, A., Kutlu, M., Baltacı, A.K. (1997). Voleybol ve atletizm sporunun kız çocukların hematolojik ve biyokimyasal parametrelerine etkisi. Beden Eğitimi Spor Bilimleri Dergisi, 2, 28-34.
• Avcı, B. (2015). Sağlıklı genç erişkin bireylerde sistemik dolaşım irisin düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Ball, K., Owen, N., Salmon, J., Bauman, A., Gore, C.J. (2001). Association of physical activity with body weight and fat in men and women. International Journal of Obesity, 25, 914- 919.
• Bauwens, M., Wierts, R., Royen, B., Bucerius, J., Backes, W., Mottaghy, F., Brans, B. (2014). Molecular imaging of Brown adipose tissue in health and disease. Eur J Nucl Med MolImaging, 41, 776-91.
• Baysal Bakır, D. (2018). Obezite ve metabolik sendrom tanılı çocuklarda irisin düzeylerinin, non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı, glukoz ve lipit metabolizması ile ilişkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İzmir.
• Benedini, S., Dozio, E., Invernizzi, P.L., Vianello, E., Banfi, G., Terruzzi, I., Luzi, L., Romanelli, M.M.C. (2017). Irisin: A potential link between physical exercise and metabolism-an observational study in differently trained subjects, from elite athletesto non-athlete people. Hindawi Journal of Diabetes Research, 7.
• Besse-Patin, A., Montastier, E., Vinel, C., Castan-Laurell, I., Louche, K., Dray, C., Daviaud, D., Mirl, L., Marques, M.A., Thalamas, C., Valet, P., Langin, D., Moro, C., Viguerie, N. (2014). Effect of endurance training on skeletal muscle myokine expression in obese men: identification of apelin as a novel myokine. International J Obes, 38, 707-13.
• Boström, P., Wu, J., Jedrychowski, M.P., Korde, A., Ye, L., Lo, C.J., Rasbach, K.A., Boström, E.A., Choi, J.H., Long, J.Z., Kajimura, S., Zingaretti, M.C., Vind, B.F., Tu, H., Cinti, S., Hojlund. K., Gygi. S.P., Spiegelman, B.M. (2012). A PGC1-alpha-dependent myokine that drives brown-fat-like development of White fat and thermogenesis. Nature, 481, 463- 68.
• Castillo-Quan, J.I. (2012). From white to Brown fat through the PGC-1alpha-dependent myokine irisin: implications for diabetes and obesity. Disease Models&Mechanisms, 3, 293-95.
• Czarkowska-Paczek, B., Zendzian-Piotrowska, M., Gala, K., Sobol, M., Paczek, L. (2012). One session of exercise or endurance training does not influence serum levels of irisin in rats. J Physiol Pharmacol. 65, 449-54. Çetinkaya, E. (2014). 17 yaş altı futbolcularda sezon başı hazırlık dönemi antrenmanın bazı biyomotorik, fizyolojik, biyokimyasal parametreler ile kas hasarı üzerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, M. (1996). Dayanıklılık antrenmanının aerobik güce etkisi. Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1, 27-34.
• Durnin, J.V., Womersley, J. (1974). Body fat assessed from total body density and its estimation from skinfold thickness: measurements on 481 men and women aged from 16 to 72 years. Br J Nutr, 3277- 97.
• Ellefsen, S., Vikmoen, O., Slettalokken, G., Whist, J.E., Nygaard, N., Hollan, I., Rauk, I., Vegge, G., Strand, T.A., Raastad, T., Ronnestad, B.R. (2014). Irisin and FNDC5: effects of 12-week strength training, and relations to muscle phenotype and body mass composition in untrained women. European journal of applied physiology, 114, 1875-888.
• Elsen, M., Raschke, S., Eckel, J. (2014). Browning of whitefat: does irisin play a role in humans? Journal of Endocrinology, 222, 25-38.
• Esfahani, M., Baranchi, M., Goodarzi, M.T. (2015). Irisin and Metabolic Disorders. Avicenna J Med Biochem, 4, 33-230.
• Gökdemir, K., Koç, H., Yüksel, O. (2007). Aerobik antrenman programının üniversite öğrencilerinin bazı solunum ve dolasım parametreleri ile vücut yağ oranı üzerine etkisi. Egzersiz, 1,145-149.
• Gökhan, İ., Kürkçü, R., Devecioğlu, S. (2011). Yüzme egzersizinin solunum fonksiyonları, kan basıncı ve vücut kompozisyonu üzerine etkisi. Journal of Clinical and Experimental Investigations, 2, 35-41.
• Gücenmez, E. (2017). Futbolcularda aerobik egzersizin oksijen tüketim kapasitesi ve vücut kompozisyonu üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Güreş, A., Karul, A., Kozacı, D., Gürel, G., Güreş, Ş. (2009). Mesafe koşucularında submaksimal egzersizin kan biyokimyasına etkisi. Spor Hekimliği Dergisi, 44, 99-95
• Hassannejad, A., Khalaj, A., Mansournia, M.A., Rajabian Tabesh, M., Alizadeh, Z. (2017). The effect of aerobic or aerobic-strength exercise on body composition and functional capacity in patients with BMI≥35 after bariatric surgery: a randomized control trial. Obesity Surgery, 27, 2792-801.
• Hecksteden, A., Wegmann, M., Steffen, A., Kraushaar, J., Morsch, A., Ruppenthal, S., Kaestner, L., Meyer, T. (2013). Irisin and exercise training in humans-results from a randomized controlled training trial. Bmc Medicine, 11, 235.
• Hiruntrakul, A., Nanagara, R., Emasithi, A., Borer, K.T. (2010). Effect of once a week endurance exercise on fitness status in sedentary subjects. Journal of The Medical Association of Tailand, 9,93.
• Hofmann, T., Elbelt, U., Stengel, A. (2014). Irisin as a muscle-derived hormone stimulating thermogenesis-a critical update. Peptides, 54, 89-100.
• Huh, J.Y., Panagiotou, G., Mougios, V., Brinkoetter, M., Vamvini, M.T., Schneider, B.E., Mantzoros, C.S. (2012). FNDC5 and irisin in humans: I. Predictors of circulating concentrations in serum and plasma and II. mRNA expression and circulating concentrations in response to weight loss and exercise. Metabolism, 61, 1725-38.
• Jóźków, P., Koźlenia, D., Zawadzka, K., Konefał, M., Chmura, P., Młynarska, K., Kosowski, M., Mędraś, M., Chmura, J., Ponikowski, P. (2019). Effects of running a marathon on irisin concentration in men aged over 50. The Journal of Physiological Sciences, 69 (1), 79-84.
• Kaya, M., Demirtürk, F. (2015). Effects of folk dance traınıng on some physıcal fıtness parameters ın sedentary women. Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisi, 17(3). Kell, RT., Bell, G., Quinney, A. (2001). Musculoskeletal fitness, health outcomes and quality of life. Sports Medicine, 12, 863-73.
• Kızılay, F. (2012). Aerobik egzersizin sedanter bayanlarda vücut kompozisyonu, bazal metabolizma hızı, total oksidan ve antioksidan kapasite üzerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim, Malatya.
• Koç, H., Tamer, K., (2008). Aerobik, Anaerobik antrenman programlarinin lipoprotein düzeyleri üzerine etkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 17,137-143.
• Köklü, Y., Özkan, A., Ersöz, G. (2009). Futbolda Dayanıklılık performansının değerlendirilmesi ve geliştirilmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4, 142-50.
• Kurdiova, T., Balaz, M., Vician, M., Maderova, D., Vlcek, M., Valkovic, L. (2014). Are skeletal muscle, adipose tissue Fndc5 gene expression and irisin release affected by obesity, diabetes and exercise? In vivo, in vitro studies. J Physiol, 592, 1091-107.
• Kürkçü, R. (2011). Adölesan Futbolcularda Düzenli Egzersiz Programının Lipid Profili Üzerindeki Etkileri. Sport Sciences, 6, 25-30.
• Lee, M.I., Shiroma, E.J., Lobelo, F., Puska, P., Blair, S.N., Katzmarzyk, P.T. (20129. Impact of physical ınactivity on the world’s major non-communicable diseases. National İnstitutes Of Health, 380, 219-229.
• Leger, L.A., Lambert, J. (1982). A maximal multistage 20-m shuttle run test to predict\ dot VO2 max. European Journal of Applied Physiology and Occupational Physiology, 49, 1-12.
• Okan, İ. (2009). Futbolda teknik, dayanıklılık ve sürat çalışmalarının genç futbolcuların bazı fizyolojik parametrelerine etkileri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 673-69.
• Ouchi, N., Oshima, Y., Ohashi, K., Higuchi, A., Ikegami, C., Izumiya, Y., Walsh, K. (2008). Follistatin-like 1, a secreted muscle protein, promotes endothelial cell function and revascularization in ischemic tissue through a nitric-oxide. J Biol Chem, 47, 21-283.
• Pedersen, B.K., Febbraio MA. (2012). Muscles, exerciseandobesity: skeletalmuscle as a secretory organ. Nature Reviews Endocrinology, 8, 457-65.
• Piya, M.K., Harte, A.L., Sivakumar, K., Tripathi, G., Voyias, P.D., James, S., Sabico, S., Al‐Daghri, N.M., Saravanan, P., Barber, T.M., Kumar, S., Vatish, M., McTernan1, P.G. (2014). The identification of irisin in human cerebrospinal fluid: influence of adiposity, metabolic markers, and gestational diabetes. Am J Physiol Endocrinol Metab, 306, 512-518.
• Polyzos, S.A., Kountouras, J., Anastasilakis, A.D., Geladari, E.V., Mantzoros, C.S. (2014). Irisin in patients with nonalcoholic fatty liver disease. Metabolism, 63, 207-17.
• Polyzos, S.A., Anastasilakis, A.D., Efstathiadou, Z.A., Makras, P., Perakakis, N., Kountouras, J., Mantzoros, C.S. (2018). Irisin in metabolic diseases. Endocrine, 2, 260-74.
• Revan, S., Balc,ı Ş.S., Hamdi, P., Aydoğmuş, M. (2008). Sürekli ve interval koşu antrenmanlarının vücut kompozisyonu ve aerobik kapasite üzerine etkileri. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6, 193-197.
• Revan, S., Balcı, Ş.S., Pepe, H., Kurtoğlu, F., Akkuş, H. (2011). Aerobik Egzersizlerin, Düşük HDL-Kolesterol Seviyesine Sahip Erkeklerde Lipid Profili Üzerine Etkileri. Turkiye Klinikleri J Cardiovasc Sci. 23 (1), 16- 22.
• Ripperger, J.A., Fritz, S., Richter, K., Hocke, G.M., Lottspeichi, F., Fey, G.H. (1995). Transcription factors stat3 and stat5b arepresent in rat liver nuclei late in an acute phase response and bind interleukin-6 response elements. The Journal of Bıologıcal Chemıstry, 15, 29998-30006.
• Rocha-Rodrigues, S., Rodríguez, A., Gouveia, A.M., Gonçalves, I.O., Becerril, S., Ramírez, B., Beleza, J., Frühbeck, G., Ascensão, A., Magalhães, J. (2016). Effects of physical exercise on myokines expression and brown adipose-like phenotype modulation in rats fed a high-fat diet. Life Sci, 165, 100-8.
• Ruby, B., Robergs, R., Leadbetter, G., Mermier, C., Chick, T., Stark, D. (1996). Cross- training between cycling and running in untrained females. J Sports Med and Physical Fitness, 36, 246- 254.
• Scalzo, R.L., Peltonen, G.L., Giordano, G.R., Binns, S.E., Klochak, A.L, Paris, H.L., Schweder, M.M., Szallar, S.E., Wood, L.M., Larson, D.G., Luckasen, G.J., Hickey, M.S., Bell, C. (2014). Regulators of human white adipose browning: evidence for sympathetic control and sexual dimorphic responses to sprint interval training. PLoS One, 6, 9.
• Sezen, M. (1995). Farklı Aerobik Nitelikli Dayanıklılık Antrenmanlarının Aerobik Güç, Vücut Kompozisyonu ve Kan Basınçlarına Etkisi. Ankara Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim.
• Soğat, A. (2007). Spor yapan ve yapmayan 11-12 yaş grubu çocuklarda bazı fiziksel özelliklerin araştırması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Sönmez, G.T. (2000). Egzersiz ve Spor Fizyolojisi. Bolu, Ata Ofset Matbaacılık.
• Stasiulis, A., Mockiene, A., Vizbaraite, D., Mockus, P. (2010). Aerobic exercise-induced changes in body composition and blood lipids in young women. Medicina (Kaunas), 46,2.
• Suzuki, S., Urata, G., Ishida, Y., Kanahisa, H., Yamamura, M. (1998). Influences of Low Intensity Exercise on Body Composition, Food Intake and Aerobic Power of Sedentary Young Females. Appl Human Sci, 17 (6), 259- 266.
• Şahin, E. (2016). Yeni tanı almış tip 2 diyabetli hastalarda serum irisin seviyesinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Temoçin, S., Ek, R.O., Tekin, T.A. (2014). Futbolcularda sürat ve dayanıklılığın solunumsal kapasite üzerine etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1, 31-5.
• Timmons, J.A., Baar, K., Davidsen, P.K., Atherton, P.J. (2012). Is irisin a human exercisegene? Nature, 488, 10. Touati, S., Meziri, F., Devaux, S., Berthelot, A., Touyz, R.M., Laurant, P. (2011). Exercise reverses metabolic syndrome in high-fat diet-induced obese rats. Medicine And Science İn Sports And Exercise, 43, 398-407.
• Tsuchiya, Y., Ijichi, T., Goto, K. (2016). Effect of sprint training on resting serum irisin concentration- Sprint training once daily vs. twice every other day. Metabolism, 65, 492-5.
• Uğraş, A., Özkan, H., Savaş, S. (2002). Bilkent üniversitesi futbol takımının 10 haftalık ön hazırlık sonrasındaki fiziksel ve fizyolojik karakteristikleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 241-25.
• Ural, M. (20149. 16-19 Yaş futbolcuların yoğun aralıklı, yaygın aralıklı ve devamlı yüklenme türü dayanıklılık antrenmanlarında maksimum oksijen kapasitesi (MaxVO2) ile deri altı yağ ölçümlerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Vamvini, M.T., Aronis, K.N., Panagiotou, G., Huh, J.Y., Chamberland, J.P., Brinkoetter, M.T. (2013). Irisin mRNA and circulating levels in relation to other myokines in healthy and morbidly obese humans. Eur J Endocrinol, 169, 829-34.
• Wu, J., Bostrom, P., Sparks, L.M., Ye, L., Choi, J.H., Giang, A.H., Khandekar, M., Virtanen, K.A., Nuutila, P., Schaart, G., Huang, K.., Tu, H, van Marken Lichtenbelt, W.D., Hoeks, J., Enerbäck, S., Schrauwen, P., Spiegelman, B.M. (2012). Beige adipocytes are a distinct type of thermogenic fat cell in mouse and human. Cell, 150, 366–376.
• Yılmaz, B. (2000). Hormonlar ve Üreme Fizyolojisi. 1. Basım. Ankara, Feryal matbacılık, 40- 53, 247- 371.
• Yüksel, O., Kaya, F. (2017). Farklı Kuvvet Antrenmanlarının Kadın Sporcularda Beden Kompozisyonuna Etkileri. Turkiye Klinikleri J Sports Sci, 9, 101-7.