THE MEDIATING EFFECT OF INTERNAL OR EXTERNAL REGULATION FACTORS ON THE EFFECT OF HIGH SCHOOL STUDENTS' HEALTHY LIFESTYLE BELIEFS ON THEIR LEISURE TIME EXERCISE PARTICIPATION

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 4, 224 - 239

Recep Cevhan , Ercan Polat

https://doi.org/10.33689/spormetre.1534693

Öz

In the present study, it was aimed to determine the mediating effect of intrinsic or extrinsic regulation factors on the effect of high school students' healthy lifestyle beliefs on their leisure time exercise participation. The population of the study consists of high school students in all secondary education institutions within the Ministry of National Education in Konya Beysehir, while the sample consists of high school students in three secondary education institutions (Anatolian High School, Vocational and Technical Anatolian High School and Science High School) randomly selected from these secondary education institutions. The research utilized quantitative research methods and relational survey model. While collecting the research data, the Healthy Lifestyle Belief (HLBB) Scale, the internal regulation and external regulation sub-dimensions of the Behavioral Regulations in Exercise-2 Scale, and the Leisure Time Exercise Participation (LCEP) questionnaire were used. Model-1 and model-2 established within the scope of the research were analyzed by structural equation modeling (SEM/SEM). According to the findings of the study, it was found that SDBI had a positive and significant effect on internal regulation and a negative and significant effect on external regulation. It was found that intrinsic regulation positively and significantly affected SZEK, but the effect of extrinsic regulation was insignificant. While it was found that the SDBI positively and significantly influenced the SEER through the mediation of intrinsic regulation, which is the motivation to engage in exercise behavior, extrinsic regulation did not have a significant effect on the interaction between SDBI and SEER.

Anahtar Kelimeler

Healthy living beliefs, Leisure time participation, Exercise behavior motivation, High school student

LİSE ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIKLI YAŞ BİÇİMİ İNANÇLARININ SERBEST ZAMAN EGZERSİZ KATILIMLARINA ETKİSİNDE İÇSEL VEYA DIŞSAL DÜZENLEME FAKTÖRLERİNİN ARACILIK ETKİSİ

Öz

Mevcut bu araştırmada, lise öğrencilerinin sağlıklı yaş biçimi inançlarının serbest zaman egzersiz katılımlarına etkisinde içsel veya dışsal düzenleme faktörlerinin aracılık etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Konya Beyşehir’de Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki tüm ortaöğretim kurumlarındaki lise öğrencileri oluştururken örneklemini ise bu ortaöğretim kurumlarından rastlantısal olarak seçilen üç ortaöğretim kurumundaki (Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve Fen Lisesi) lise öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemleri ve genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri toplanırken Sağlıklı Yaşam Biçimi İnanç (SYBİ) Ölçeği, Egzersizde Davranışsal Düzenlemeler-2 Ölçeği’nin içsel düzenleme ve dışsal düzenleme alt boyutları ve Serbest Zaman Egzersiz Katılım (SZEK) anketi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında kurulan model-1 ve model-2 yapısal eşitlik modellemesi (YEM/SEM) ile çözümlenmiştir. Araştırma bulguları incelendiğine SYBİ’nin içsel düzenlemeyi pozitif yönlü ve anlamlı olarak, dışsal düzenlemeyi ise negatif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği tespit edilmiştir. SZEK’yi içsel düzenlemenin pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği lakin dışsal düzenlemenin etkisinin ise anlamsız olduğu tespit edilmiştir. SYBİ’nin egzersiz davranışına yönelim motivasyonu olan içsel düzenlemenin aracılığı ile SZEK’yi pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği tespit edilirken SYBİ ile SZEK arasındaki etkileşime dışsal düzenlemenin anlamlı olarak etki etmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlıklı yasam inancı, Serbest zaman katılımı, Egzersiz davranış motivasyonu, Lise öğrencisi

Kaynakça

• Adair, J. (2013). Etkili motivasyon (Çev: S. Uyan). 4. Baskı, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• Ahn, J., & Kim, I. (2022). The effect of autonomy and self-control on changes in healthy lifestyles of ınactive college students through regular exercise. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(17), 10727. Retrieved from: https://doi.org/10.3390/ijerph191710727
• Alparslan, A., M. (Ed.). (2022). Sosyal bilimlere yönelik araştırma hikayeleri ile anlatım 2. Baskı, Ö. L. Antalyalı ve A. M. Alparslan (Ed.), Aracı Etki Analizi içinde (259-266). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Atilla, S. (2017, Nisan 6). Hareketsiz yaşam her yıl 3,2 milyon kişinin ölüm sebebi. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 9 Eylül 2024. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/saglik/hareketsiz-yasam-her-yil-3-2-milyon-kisinin-olum-sebebi/815239
• Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
• Demirel Bozkurt, Ö. ve Yağız Altıntaş, R. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile serbest zaman aktifliği arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(3), 981-997. Erişim adresi: https://doi.org/10.33715/inonusaglik.848998
• Ersöz, G., (2011). Egzersize katılım güdüsü, sürekli optimal performans duygu durumu ve sosyal fizik kaygı düzeyinin egzersiz davranış basamağına ve fiziksel aktivite düzeyine göre irdelenmesi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ersöz, G., Aşçı, F. H. ve Altıparmak, E. (2012). Egzersizde davranışsal düzenlemeler ölçeği-2: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences, 4(1), 22-31. Erişim adresi: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-egzersizde-davranissal-duzenlemeler-olcegi-2-gecerlilik-ve-guvenilirlik-calismasi-62018.html
• Godin, G., & Shephard, R. J. (1985). A simple method to assess exercise behavior in the community. Canadian Journal of Applied Sport Science, 10(3), 141-146.
• Godin, G., & Shephard, R. J. (1997). Godin leisure-time exercise questionnaire. Medicine and Science in Sports and Exercise, 29(6), 36-38. Retrieved from: https://www.ons.org/sites/default/files/Godin%20Leisure-Time%20Exercise%20Questionnaire_070815.pdf
• Güner, Ö. ve Özkan, İ., (2019). Ortaöğretim sağlık bilgisi ve trafik kültürü ders kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
• Ingledew, D. K., Markland, D., & Ferguson, E. (2009). Three levels of exercise motivation. Applied psychology: health and well‐being, 1(3), 336-355.
• Kalajas-Tilga, H., Koka, A., Hein, V., Tilga, H., & Raudsepp, L. (2020). Motivational processes in physical education and objectively measured physical activity among adolescents. Journal of Sport and Health Science, 9(5), 462-471.
• Kaplan, K. (2016). Serbest zaman egzersiz katılımı, öznel iyi oluş, öz yeterlik: lise öğrencileri üzerinde bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler ve teknikler 35. Baskı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, B. (2019). Ergenler için sağlıklı yaşam biçimi inançları ölçeğinin uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kelly, S. A., Melnyk, B. M., Jacobson, D. L. & O'Haver, J. A. (2011). Correlates among healthy lifestyle cognitive beliefs, healthy lifestyle choices, social support, and healthy behaviors in adolescents: İmplications for behavioral change strategies and future research. Journal of Pediatric Health Care, 25(4), 216-223. Retrieved from: https://doi.org/10.1016/j.pedhc.2010.03.002
• Kudubeş, A. A., Ayar, D., Bektaş, İ. & Bektaş, M. (2022). Predicting the effect of healthy lifestyle belief on attitude toward nutrition, exercise, physical activity, and weight-related self-efficacy in Turkish adolescents. Archives de Pédiatrie, 29(1), 44-50. Retrieved from: https://doi.org/10.1016/j.arcped.2021.11.001
• Maltby, J. & Day, L. (2001). The relationship between exercise motives and psychological weil-being. The Journal of Psychology, 135(6), 651-660. Retrieved from: https://doi.org/10.1080/00223980109603726
• Markland, D. (2009). The mediating role of behavioural regulations in the relationship between perceived body size discrepancies and physical activity among adult women. Hellenic Journal of Psychology, 6(2), 169-182.
• Markland, D. & Tobin, V. (2004). A modification to the behavioral regulation in exercise questionnaire to include an assessment of amotivation. Journal of Sport and Exercise Psychology, 26(2), 191-196. Retrieved from: https://doi.org/10.1123/jsep.26.2.191
• Marquez, D. X., Aguiñaga, S., Vásquez, P. M., Conroy, D. E., Erickson, K. I., Hillman, C., ... & Powell, K. E. (2020). A systematic review of physical activity and quality of life and well-being. Translational Behavioral Medicine, 10(5), 1098-1109.
• McDonough, M. H., & Crocker, P. R. (2007). Testing self-determined motivation as a mediator of the relationship between psychological needs and affective and behavioral outcomes. Journal of Sport and Exercise Psychology, 29(5), 645-663.
• McEwen, B., & Sapolsky, R. (2006). Stress and your health. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 91(2), E2. https://doi.org/10.1210/jcem.91.2.9994
• Melnyk, B. M. & Small, L. (2003). Healthy lifestyles belief scale (unpublished work). Arizona State University, Phoenix, Arizona.
• Mullan, E., Markland, D., & Ingledew, D. K. (1997). A graded conceptualisation of self-determination in the regulation of exercise behaviour: Development of a measure using confirmatory factor analytic procedures. Personality and Individual Differences, 23(5), 745-752. Retrieved from: https://doi.org/10.1016/S0191-8869(97)00107-4
• National Center for Health Statistics (NCHS). (2017, February 17). Adult physical activity information. Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved September 9, 2024, from https://www.cdc.gov/nchs/nhis/physical_activity/pa_glossary.htm
• Oktar, Ö. F. (2022). Jamovi uygulamalı istatistik analizleri 2. Baskı, Ö. L. Antalyalı ve A. M. Alparslan (Ed.), Doğrulayıcı Faktör Analizi içinde (115-131). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özdemir, O., Özşaker, M. ve Ersöz, G. (2016). Serbest zaman etkinliği olarak egzersiz yapan üniversite öğrencilerinde güdüsel yönelim ve psikolojik iyi oluş ilişkisi. Türk Uluslararası Özel Eğitim ve Rehberlik ve Danışmanlık Dergisi, 5(2), 13-22. Erişim adresi: http://tijseg.org/index.php/tijseg/article/view/69
• Pender, N. J. (1987). Health promoting in nursing practice (2nd ed.). Norwalk: Appleton & Lange. Quartiroli, A. & Maeda, H. (2014). Self-determined engagement in physical activity and sedentary behaviors of US college students. International Journal of Exercise Science, 7(1), 87-97. Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4831897/
• Razon, S., & Sachs, M. (2021). Health behavior and exercise adherence. In E. Filho & I. Basevitch (Eds.), Sport, exercise and performance psychology: Research directions to advance the field (pp. 240-258). Oxford University Press. Retrieved from: https://doi.org/10.1093/oso/9780197512494.003.0015
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of internal motivation, social development and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78. Retrieved from: https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2007). Active human nature: Self-determination theory and the promotion and maintenance of sport, exercise, and health. In M. S. Hagger & N. L. D. Chatzisarantis (Eds.), Intrinsic motivation and self-determination in exercise and sport (pp. 1-19). Champaign, IL.: Human Kinetics.
• Sit, C. H., Kerr, J. H., & Wong, I. T. (2008). Motives for and barriers to physical activity participation in middle-aged Chinese women. Psychology of Sport and exercise, 9(3), 266-283.
• Standage, M., Duda, J. L., & Ntoumanis, N. (2003). A test of self-determination theory in school physical education. Journal of Educational Psychology, 95(1), 97–110. https://doi.org/10.1037/0022-0663.95.1.97
• Standage, M., Gillison, F. B., Ntoumanis, N., & Treasure, D. C. (2012). Predicting students physical activity and health-related well-being: a prospective cross-domain investigation of motivation across school physical education and exercise settings. Journal of Sport & Exercise Psychology, 34(1), 37-60. Retrieved from: https://doi.org/10.1123/jsep.34.1.37
• Stephan, Y., Boiché, J., & Le Scanff, C. (2010). Motivation and physical activity behaviors among older women: A self-determination perspective. Psychology of Women Quarterly, 34(3), 339-348. Retrieved from: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2010.01579.x
• Teixeira, P. J., Carraca, E. V., Markland, D., Silva, M. N., & Ryan, R. M. (2012). Exercise, physical activity, and self-determination theory: A systematic review. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 9(1), 78. Retrieved from: https://doi.org/10.1186/1479-5868-9-78
• Ünalan, D., Şenol, V., Öztürk, A. ve Erkorkmaz, Ü. (2007). Meslek Yüksekokullarının Sağlık ve Sosyal Programlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz-Bakım Gücü Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 14(2), 101-109.
• World Health Organization. (2002). Reducing risks, promoting healthy life (World health report: 2002). World Health Organization. Retrieved from: https://www.who.int/publications/i/item/9241562072
• Yerlisu Lapa, T., Certel, Z., Kaplan, K. ve Yağar, G. (2016). Serbest zaman egzersiz anketinin adolesan çağı öğrencileri için geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları