An Investigation of Organizational Citizenship Behavior of Academicians in Faculties Of Sport Sciences

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 185 - 203, 05.10.2024

Muhammet Mavibaş

https://doi.org/10.53025/sportive.1496430

Öz

An organization is a structure in which stakeholders come together to achieve a specific goal, with clearly defined job descriptions and boundaries, utilizing rational scientific methods, and operating in harmony through the division of labor. Citizenship refers to the relationship between the state and individuals, based on mutual rights and responsibilities, as determined by the constitution and laws. To better understand Organizational Citizenship Behavior (OCB), it is important to distinguish between role behaviors tied to job descriptions and extra-role behaviors that go beyond job descriptions. Role behaviors are defined as the tasks and responsibilities that a person assigned to a position is required or expected to perform. These behaviors are predetermined. OCB not only positively contributes to the work environment but also has a positive impact on the employer's brand. This behavior improves the social atmosphere at work, increasing employee satisfaction and commitment. In the Faculties of Sport Sciences, academics have a responsibility not only to fulfill their primary duties but also to contribute to the development of their faculties. OCB encompasses the voluntary and altruistic behaviors exhibited by academics to strengthen the social and cultural structure of their institutions, not just for their own careers. Examining these behaviors is crucial for understanding their impact on academic performance, job satisfaction, collaboration, and institutional commitment. This study aims to reveal the characteristics of organizational citizenship behaviors in the field of sports sciences, the ways to promote them, and their broad impacts on the academic community. The sample group of the research consists of 332 academics (224 males, 108 females) working in the relevant faculties. The study was conducted based on a relational survey model. Data collection tools include a Personal Information Form prepared by the researcher and the 6-point Likert-type "Organizational Citizenship Behavior Scale," developed by Basım and Şeşen (2006), consisting of 19 items and 5 sub-dimensions. Frequency analyses were conducted to evaluate the demographic characteristics of the participants, and descriptive statistics were used to examine the scale scores. The effects of variables such as gender and administrative position on organizational citizenship behaviors were tested with an independent groups T-test, while variables such as academic title, professional, and institutional seniority were analyzed using one-way ANOVA. Tukey Post-Hoc test was applied. The analyses revealed significant differences in organizational citizenship behaviors based on gender, with female participants exhibiting higher levels of OCB compared to males. However, no significant differences were observed in terms of institutional seniority, as all groups demonstrated similar levels of OCB.

Anahtar Kelimeler

Faculty of Sport Sciences, Academic Personnel, Organizational Citizenship Behavior

Spor Bilimleri Fakültelerindeki Akademisyenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının İncelenmesi

Öz

Organizasyon, belirli bir amaca ulaşmak için paydaş bireylerin bir araya gelerek görev tanım ve sınırlarının belirli olduğu, akılcı bilimsel yolların kullanıldığı, iş bölümüne dayalı olarak birlikte uyum içinde hareket ettikleri bir yapıdır. Vatandaşlık, devlet ile bireyler arasında karşılıklı hak ve sorumluluklara dayalı, anayasa ve kanunlar ile belirlenen ilişkidir. ÖVD'nin daha iyi anlaşılabilmesi için, görev tanımına bağlı rol davranışları ile görev tanımının ötesine geçen ekstra rol davranışları arasındaki farkın bilinmesi önemlidir. Rol içi davranışlar, bir pozisyona atanmış kişinin yerine getirmesi gereken veya beklenen görev ve sorumluluklar olarak tanımlanır. Bu davranışlar önceden belirlenmiştir. ÖVD, çalışanların iş ortamına olumlu katkıda bulunmasının yanı sıra, işveren markası üzerinde de olumlu etkiler yaratır. Bu davranış biçimi, iş yerindeki sosyal atmosferi iyileştirerek çalışan memnuniyetini ve işe bağlılığı artırma potansiyeline sahiptir. Spor Bilimleri Fakültelerinde akademisyenler, temel görevlerinin yanı sıra fakültelerin gelişimine katkı sağlama sorumluluğuna sahiptir. ÖVD, akademisyenlerin sadece kendi kariyerleri için değil, aynı zamanda kurumlarının sosyal ve kültürel yapısını güçlendirmek adına sergiledikleri gönüllü ve özverili davranışları kapsamaktadır. Bu davranışların incelenmesi, akademik performans, iş tatmini, işbirliği ve kurumsal bağlılık üzerindeki etkilerini anlamak açısından önemlidir. Bu çalışma, spor bilimleri alanında örgütsel vatandaşlık davranışlarının özelliklerini, teşvik edilme yollarını ve bu davranışların akademik topluluk üzerindeki geniş kapsamlı etkilerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Araştırma örneklem grubunu, ilgili fakültelerde çalışan toplam 332 akademisyen (224 erkek, 108 kadın) oluşturmaktadır. Çalışma, ilişkisel tarama modeline dayanarak yürütülmüştür. Veri toplama araçları arasında, araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu ve Basım ve Şeşen (2006) tarafından geliştirilen, 19 maddeden ve 5 alt boyuttan oluşan 6'lı Likert Tipi "Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği" yer almaktadır. Katılımcıların demografik özelliklerini değerlendirmek için frekans analizleri, ölçek puanlarının ise tanımlayıcı istatistiklerle incelenmesi gerçekleştirilmiştir. Cinsiyet ve idari pozisyon gibi değişkenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkileri, bağımsız gruplar T-testi ile sınanırken; akademik unvan, mesleki ve kurumsal kıdem gibi değişkenler tek yönlü ANOVA ile analiz edilmiştir. Tukey Post-Hoc testi uygulanmıştır. Analizler sonucunda, cinsiyet değişkenine göre örgütsel vatandaşlık davranışları arasında anlamlı farklılıklar bulunurken, kurumsal kıdem süresi açısından bu farklılıklar gözlenmemiştir. Sonuçlar, kadın katılımcıların, erkeklerle kıyaslandığında örgütsel vatandaşlık davranışlarında daha yüksek düzeyler sergilediklerini ortaya koymaktadır; buna karşın, kurumsal kıdem süresi bazında tüm gruplar benzer düzeylerde örgütsel vatandaşlık davranışı göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Spor Bilimleri Fakültesi, Akademik Personel, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı

Kaynakça

• Arslantaş, C. C., & Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7(1), 261-286.
• Avcı, A. (2015). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (42), 1-16. Doi: 10.15285/ebd.76607
• Aydın, M. (2017). Eğitimde Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Etkileri. Eğitimci Yayınları.
• Basım, H., & Şeşen, H. (2015). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83-101.
• Baş, G., Şentürk, C., & Müdürlüğü, M. E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 1(1), 29-62.
• Berberoğlu, N. (2013). Psikolojik Sermayenin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkisi, Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bolino, M. C., & Turnley, W. H. (2003). More than one way to Make an Impression: Exploring Profiles of Impression Management. Journal of Management, 29(2), 141-160. Doi: https://doi.org/10.1177/01492063030290020
• Bolino, M. C., Turnley, W. H., & Bloodgood, J. M. (2005). Citizenship Behavior and the Creation of Social Capital in Organizations. Academy of Management Review, 27(4), 505-522. Doi: https://doi.org/10.5465/amr.2002.7566023
• Çetin, M. (2003). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(17), 39-54.
• Çevik, A. (2018). Okul Yöneticilerinin Kullandıkları Makamsal Güç Kaynakları ile Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Sinizm Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational Citizenship of Faculty and Achievement of High School Students. The high school journal, 88(3), 35-44. https://www.jstor.org/stable/40364262
• Ehtiyar, R. (2015). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. D. Küçükaltan, Ş.Aydın Tükeltürk ve G.Ç. Gürkan (Ed.), Örgütsel Davranışta Güncel Konular İçinde (ss. 53-75). Detay Yayıncılık.
• Erdem, U. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Hastane Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama. Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, P. (2018). Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Örgütsel Sinizm ve Tükenmişlik Üzerine Etkisi, Sağlık Sektöründe Bir Uygulama. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Eres, F. (2010). Organizational Citizenship Behaviors of Teachers in Vocational High Schools. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (39), 111-126. Ersan, İ. (2019). Öğretmenlerde Etik Değerler ve Vicdanlılık. Öğretmen Kitapları.
• Kalkın, G., Erdem, H., & Tikici, M. (2015). Cam tavan algısı ile örgütsel vatandaşlık ilişkisi: Yükseköğrenim kurumlarında görev yapan kadın çalışanlar üzerinde bir araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 125-144. Doi: https://doi.org/10.20990/aacd.93737
• Karasar, B. (2016). Öğretmenlerin İş Memnuniyeti ve Örgütsel İletişim. Akademi Basım.
• LePine, J. A., Erez, A., & Johnson, D. E. (2002). The Nature and Dimensionality of Organizational Citizenship Behavior: A Critical Review and Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, 87(1), 52-65. Doi: https://doi.org/10.1037/0021-9010.87.1.52
• Lin, C. P. (2008). Clarifying the Relationship between Organizational Citizenship Behaviors, Gender, and Knowledge Sharing in Workplace Organizations in Taiwan. Journal of Business Psychology, (22), 241-250.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship? Journal of Applied Psychology, 76(6), 845-855. Doi: https://doi.org/10.1037/0021-9010.76.6.845
• Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington Books/D.C. Heath and Com.
• Organ, D. W., & Ryan, K. (1995). A Meta‐Analytic Review of Attitudinal and Dispositional Predictors of Organizational Citizenship Behavior. Personnel Psychology, 48(4), 775-802. Doi: https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1995.tb01781.x
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile iş tatmini, iş performansı ve devamsızlık arasındaki ilişkiler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 101-114.
• Öztürk, Ü. (2019). İşe Adanmışlığın Örgütsel Vatandaşlık Üzerindeki Etkisinde Politik Yetinin Önemi: Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyer, K., Orhan, U., & Orhan, D. D. (2012). Demografik Özelliklerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Alt Boyutları ile İlişkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 181-204.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management, 26(3), 513-563. Doi: https://doi.org/10.1177/01492063000260030
• Podsakoff, P. M., & MacKenzie, S. B. (1997). Impact of Organizational Citizenship Behavior on Organizational Performance: A Review and Suggestion for Future Research. Human Performance, 10(2), 133-151.
• Podsakoff, P. M., Whiting, S. W., Podsakoff, N. P., & Blume, B. D. (2009). Individual- and Organizational-Level Consequences of Organizational Citizenship Behaviors: A Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, 94(1), 122-141. Doi: https://doi.org/10.1037/a0013079
• Polat, S., & Celep, C. (2008). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet, Örgütsel Güven, Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına İlişkin Algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(54), 307–331.
• Solmaz, M. (2020). Öğretmen Adaylarının Siber Bilgi Güvenliği Farkındalığı ve Dijital Vatandaşlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Sökmen, A., & Boylu, Y. (2011). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Cinsiyete Göre Farklılık Gösterir mi? Otel İşletmeleri Açısından Bir Değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 147-163.
• https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=65470353&site=eds-live&authtype=ip,uid Şahin, M. Ö. (2019). Ortaokullarda Örgütsel Vatandaşlık ile Mobbing Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Taşlıyan, M., & Hırlak, B. (2014). Örgütsel iletişim etkinliği ile iş tatmini, örgütsel bağlilik, örgütsel vatandaşlik davranişi arasindaki ilişkilerin araştirilmasi: Akademik örgütler için bir alan araştirmasi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 5-36.
• Turan, E., Akyel, Y., & Tolukan, E. (2019). Akademisyenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerine Bir Araştırma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-16. Doi: https://doi.org/10.29299/kefad.2018.20.01.001
• Türk Dil Kurumu (2024). Sözlük. Erişim Tarihi: 25.04.2024 https://sozluk.gov.tr/
• Ulusoy, H., & Sarıçoban, S. (2017). Hekimlerin Örgütsel Vatandaşlık Düzeylerinin Kurumda Çalışmaktan Memnuniyet Durumlarının ve Kurumda Kalma Niyetlerinin İncelenmesi. Journal of International Social Research, 10(48).
• Van Dyne, L., Cummings, L. L., & Parks, J. M. (1995). Extra-Role Behaviors: In Pursuit of Construct and Definitional Clarity (A Bridge over Muddied Waters). Research in Organizational Behavior, (17), 215-285.
• Vey, M. A., & Campbell, J. P. (2004). In-role or extra-role organizational citizenship behavior: Which are we measuring?. Human performance, 17(1), 119-135.
• Wayne, J. H., & Cordeiro, B. L. (2003). Who is a Good Organizational Citizen? Social Perception of Male and Female Employees who use Family Leave. Sex roles, (49), 233-246.
• Williams, L. J., & Anderson, S. E. (1991). Job satisfaction and organizational commitment as predictors of organizational citizenship and in-role behaviors. Journal of Management, 17(3), 601-617. Doi: https://doi.org/10.1177/014920639101700305 Williams, S., & Shiaw, W. T. (1999). Mood and organizational citizenship behavior: The effects of positive affect on employee organizational citizenship behavior intentions. The Journal of psychology, 133(6), 656-668.
• Yıldız, M. (2021). Örgütsel Kültürün Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Yücesan, B. (2022). Öğretmenlik Meslek Etiği Algısı ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.