“Hayalimdeki Kampüs!”: Özel Gereksinimli Üniversite Öğrencilerinin Kampüs İçi Serbest Zaman Aktivitelerine Katılımlarının Sosyo-Ekolojik Modele Göre İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 22, 05.10.2024

Rıfat Kerem Gürkan , Sedanur Çıplak , Özge Aydoğanoğlu Rabia Mazılıgüney

https://doi.org/10.53025/sportive.1507133

Öz

Tüm bireyler için serbest zaman aktivitelerine katılım sağladığı faydalar açısından oldukça önemlidir. Üniversite kampüsleri ise sahip oldukları fiziksel ve sosyal imkânlar açısından önemli bir serbest zaman aktivite ortamı olarak görülmektedir. Bu imkânlardan yararlanmak, katılımın artması ve şartların iyileştirilmesi her üniversite öğrencisinin olduğu gibi özel gereksinimli öğrenciler için de oldukça önemlidir. Bu kapsamda, araştırmanın amacı aynı üniversitede öğrenim görmekte olan 11 özel gereksinimli üniversite öğrencisinin kampüs içi serbest zaman aktivitelerine katılımlarını etkileyen faktörlerin sosyo-ekolojik modele göre incelenmesidir. Araştırma, nitel araştırma modeli ve fenomenolojik desende tasarlanmıştır. Araştırmanın teorik çerçevesini ise sosyo-ekolojik model oluşturmaktadır. Araştırmada çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, sosyo-ekolojik model doğrultusunda özel gereksinimli üniversite öğrencilerinin kampüs içi serbest zaman aktivitelerine katılımlarında etkili olan engeller ve kolaylaştırıcı faktörler belirlenmiştir. Modelin ilk aşaması olan kişisel faktörler incelendiğinde, özel gereksinimli öğrencilerin ‘negatif tutumları’ ve ‘yükümlülükleri’ birer engel, ‘pozitif tutumları’ ise kolaylaştırıcı olarak görülmektedir. Kişilerarası faktörlerde ‘istenmeyen durumlar’ birer engel, ‘destek’ ise kolaylaştırıcıdır. Çevresel faktörlerde engeller ‘yetersizlikler’, kolaylaştırıcılar ise ‘fırsatlar’ olarak karşımıza çıkmaktadır. Modelin son aşaması olan kurumsal faktörlerde ise ‘kurumun negatif yaklaşımı’ bir engel olarak görülürken, ‘kurumun pozitif yaklaşımı’ ise kolaylaştırıcı rolündedir. Sonuç olarak, özel gereksinimli üniversite öğrencilerinin kampüs içi serbest zaman aktivitelerine katılımının gerçekleştiği ancak bu süreçte pek çok farklı engel ile karşılaştıkları tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda en fazla engelin çevresel faktörlerden kaynaklandığı, en fazla kolaylaştırıcının ise kurumsal faktörlerden oluştuğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli bireyler, serbest zaman, kampüs, sosyo-ekolojik model, öğrenci

Destekleyen Kurum

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Teşekkür

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2022/2 dönemi başvurusu “Hayalimdeki Kampüs!”: Özel Gereksinimli Üniversite Öğrencilerinin Kampüs İçi Serbest Zaman Aktivitelerine Katılımlarının Sosyo-Ekolojik Modele Göre İncelenmesi” başlıklı araştırmamızın gerçekleştirilmesinde katkı sağlayan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’a destekleri için teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Altheide, D. L. (1987). Reflections: Ethnographic content analysis. Qualitative Sociology, 10(1), 65-77.
• Aitchison, C. (2003). From leisure and disability to disability leisure: Developing data, definitions and discourses. Disability and Society, 18, 955–969.
• Atherton, M. (2009). A feeling as much as a place: leisure, deaf clubs and the British deaf community. Leisure Studies, 28(4), 443-454.
• Aune, B., & Kroeger, S. (1997). Career development of college students with disabilities: An interactional approach to defining the issues. Journal of College Student Development, 38(4), 344–355.
• Badia, M., Orgaz, B. M., Verdugo, M. A., Ullán, A. M., & Martínez, M. M. (2011). Personal factors and perceived barriers to participation in leisure activities for young and adults with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32(6), 2055-2063.
• Buttimer, J., & Tierney, E. (2005). Patterns of leisure participation among adolescents with a mild intellectual disability. Journal of Intellectual Disabilities, 9(1), 25-42.
• Casas, I. (2007). Social exclusion and the disabled: An accessibility approach. The Professional Geographer, 59(4), 463-477.
• Caldwell, L. L., & Gilbert, A. A. (2009). Leisure, health, and disability: A review and discussion. Canadian Journal of Community Mental Health, 9(2), 111-122.
• Creswell, J. W., Hanson, W. E., ClarkPlano, V. L., Morales, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and implementation. The Counseling Psychologist, 35(2), 236-264.
• Declaration of Helsinki (2008). World Medical Association. Erişim: https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of-helsinki/doh-oct2008/ Erişim Tarihi: 10.09.2022
• Curtis, S. (2007). Students' perceptions of the effects of term‐time paid employment. Education & Training, 49(5), 380-390.
• Devine, M. A., & Dattilo, J. (2000). Social acceptance and leisure lifestyles of people with disabilities. Therapeutic Recreation Journal, 34(4), 306-322.
• Devine, M. A. (2013). Group Member or Outsider: Perceptions of Undergraduates with Disabilities on Leisure Time Physical Activity. Journal of Postsecondary Education and Disability, 26(2), 119-133.
• Devine, M. A. (2016). Leisure-Time Physical Activity: Experiences of College Students With Disabilities. Adapted Physical Activity Quarterly, 33(2), 176-194.
• Duvdevany, I., & Arar, E. (2004). Leisure activities, friendships, and quality of life of persons with intellectual disability: Foster homes vs community residential settings. International Journal of Rehabilitation Research, 27(4), 289-296.
• Erten, H., & Arıcı, N. (2022). İşaret Dilinin Tarihi Serüveni ve Türk İşaret Dili. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 1-14.
• Esentürk, O. K., & Yarımkaya, E. (2021). WhatsApp-based physical activity intervention for children with autism spectrum disorder during the novel coronavirus (COVID-19) pandemic: A feasibility trial. Adapted Physical Activity Quarterly, 38(4), 569-584.
• Gillies, J., & Pedlar, A. (2003). University students with disabilities: The transition to inclusion. Leisure/Loisir, 28(1-2), 137-154.
• Guba, E. G., Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
• Gürbüz, B., & Henderson, K. A. (2014). Leisure activity preferences and constraints: Perspectives from Turkey. World Leisure Journal, 56(4), 300-316.
• Gürkan, R.K., Koçak, F., & Başar A. (2021) Engelli Sporcularda Psikolojik İyi Oluş ve Serbest Zaman Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. International Journal of Sport, Exercise & Training Sciences, 7(2), 73–83.
• Hästbacka, E., Nygård, M., & Nyqvist, F. (2016). Barriers and facilitators to societal participation of people with disabilities: A scoping review of studies concerning European countries. Alter, 10(3), 201-220.
• Heah, T., Case, T., McGuire, B., & Law, M. (2006). Successful participation: The lived experience among children with disabilities. Canadian Journal of Occupational Therapy, 73(4), 1-10.
• Jo Deegan, M. (2010). “Feeling normal” and “feeling disabled”. In N. B. Sharon (Ed.), Disability as a fluid state (Vol. 5, pp. 25-48): Emerald Group Publishing Limited.
• Kanagasabai, P. S., Mulligan, H., Mirfin‐Veitch, B., & Hale, L. A. (2014). Association between motor functioning and leisure participation of children with physical disability: an integrative review. Developmental Medicine & Child Neurology, 56(12), 1147-1162.
• Kim, J., Chun, S., Heo, J., Lee, S., & Han, A. (2016). Contribution of leisure-time physical activity on psychological benefits among elderly immigrants. Applied Research in Quality of Life, 11(2), 461- 470.
• King Penny Wan, Y. (2013). Barriers for people with disabilities in visiting casinos. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 25(5), 660-682.
• Koçak, F. (2017). Leisure constraints and facilitators: Perspectives from Turkey. European Journal of Physical Education and Sport Science, 3(10), 32-47.
• Lee, Y., Dattilo, J., & Howard, D. (1994). The complex and dynamic nature of leisure experience. Journal of Leisure Research, 26(3), 195-211.
• Lefever, R. (2012). Exploring student understandings of belonging on campus. Journal of Applied Research in Higher Education, 4(2), 126-141.
• Lombardi, A., Murray, C., & Kowitt, J. (2016). Social support and academic success for college students with disabilities: Do relationship types matter? Journal of Vocational Rehabilitation, 44(1), 1–13.
• Malema, M. J., Young, M. E. M., & Wegner, L. (2022). Leisure programmes that promote leadership amongst youth with, and without disabilities: A scoping review. African Journal for Physical Activity and Health Sciences, 28(1), 47-62.
• Martin, S., & Griffiths, C. (2016). The leisure experiences of university students with physical disabilities in Ireland. Leisure/Loisir, 40(4), 447-467.
• McLeroy, K. R., Bibeau, D., Steckler, A., & Glanz, K. (1988). An ecological perspective on health promotion programs. Health Education Quarterly, 15(4), 351-377.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Motl, R. W., McAuley, E., Snook, E. M., & Gliottoni, R. C. (2009). Physical activity and quality of life in multiple sclerosis: intermediary roles of disability, fatigue, mood, pain, self-efficacy and social support. Psychology, Health & Medicine, 14(1), 111-124.
• Must, A., Phillips, S., Curtin, C., & Bandini, L. G. (2015). Barriers to physical activity in children with autism spectrum disorders: relationship to physical activity and screen time. Journal of Physical Activity and Health, 12(4), 529-534.
• Nelson, D., Misra, K., Sype, G. E., & Mackie, W. (2016). An Analysis of the relationship between distance from campus and GPA of commuter students. Journal of International Education Research, 12(1), 37-46.
• Norlyk, A., Harder, I. (2010). What makes a phenomenological study phenomenological? An analysis of peer-reviewed empirical nursing studies. Qualitative Health Research, 20(3), 420-431.
• Odame, P. K., Abane, A., & Amenumey, E. K. (2020). Campus shuttle experience and mobility concerns among students with disability in the University of Cape Coast, Ghana. Geo: Geography and Environment, 7(2), e00093. Pagán-Rodríguez, R. (2014). How do disabled individuals spend their leisure time?. Disability and Health Journal, 7(2), 196-205.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Powrie, B., Copley, J., Turpin, M., Ziviani, J., & Kolehmainen, N. (2020). The meaning of leisure to children and young people with significant physical disabilities: Implications for optimising participation. British Journal of Occupational Therapy, 83(2), 67-77.
• Reynolds, F. (2002). An exploratory survey of opportunities and barriers to creative leisure activity for people with learning disabilities. British Journal of Learning Disabilities, 30(2), 63-67.
• Rimmer, J. H., Riley, B., Wang, E., Rauworth, A., & Jurkowski, J. (2004). Physical activity participation among persons with disabilities: Barriers and facilitators. American Journal of Preventive Medicine, 26(5), 419-425.
• Roth, D., Pure, T., Rabinowitz, S., & Kaufman-Scarborough, C. (2018). Disability awareness, training, and empowerment: A new paradigm for raising disability awareness on a university campus for faculty, staff, and students. Social Inclusion, 6(4), 116-124.
• Sarol, H. (2017). Examination of the constraints and facilitators to physical activity participation of individuals. Journal of Human Sciences, 14(4), 4354-4364.
• Sarol, H. (2024). Empowering motivation: the journey of wheelchair basketball athletes to overcome constraints. Frontier in Psychology. 15, 1330971.
• Seufert, M., Hoßfeld, T., Schwind, A., Burger, V., Tran-Gia, P. (2015). Group-Based Communication In WhatsApp. Mobile Networks and Management: 7th International Conference. Santander, İspanya, Eylül 16-18, 2015, 536-541.
• Sevinç, İ., & Çay, M. (2017). Fiziksel engelli bireylerin üniversite eğitimi sırasında karşılaştıkları sorunlar (Akdeniz Üniversitesi örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (13), 219-238.
• Sirgy, M. J., Uysal, M., & Kruger, S. (2017). Towards a benefits theory of leisure well-being. Applied Research in Quality of Life, 12(1), 205-228.
• Sivan, A. (2003). Has leisure got anything to do with learning? An exploratory study of the lifestyles of young people in Hong Kong universities. Leisure Studies, 22(2), 129-146.
• Van Naarden Braun, K., Yeargin-Allsopp, M., & Lollar, D. (2006). Factors associated with leisure activity among young adults with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 27(5), 567–583.
• Vaquero-Cristóbal, R., Maciá-Andreu, M. J., Díaz-Aroca, Á., Meroño, L., García-Roca, J. A., Abenza-Cano, L., ... & Leiva-Arcas, A. (2023). Exploring the perception of barriers to a dual career by student-athletes with/out disabilities. Plos One, 18(5), e0286152.
• Yıldırım, A., Simsek, H. (2018). Qualitative Research Methods in Social Sciences. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Wicker, P., Hallmann, K., & Breuer, C. (2012). Micro and macro level determinants of sport participation. Sport, Business and Management: An International Journal, 2(1), 51-68.