YENİ PANOPTİZM UYGULAMALARI: SAĞLIK HİZMETLERİNDE DİJİTAL GÖZETİM

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 105 - 116, 24.03.2022

Hilal Akman Dömbekci Şerife Güzel

Öz

Panoptizm kısaca görünmeden görmek olarak ifade edilebilir. 19. Yüzyılda Batı’da ortaya çıkan bir yönetim ve denetim biçimini ifade eden bu kavramın günümüzde insan yaşamının pek çok alanında karşılık bulduğuna şahit olmaktayız. Modern hayat ve teknolojik gelişmeler panoptizmin yaygınlaşmasına olanak sağlamaktadır. Güvenliği sağlamak ve toplum düzenini sürdürebilmek adına insanların toplu olarak bulunduğu alışveriş merkezleri, otoyollar, bankalar vb. gibi pek çok yerde görüntü ve ses kaydı yapılmaktadır. Ayrıca akıllı teknolojik cihazlar da çeşitleri bilgileri kaydetme ve işlenmek üzere depolama gibi işlevler görmektedir. 2019 yılının son ayında Çin’de ortaya çıkan ve insan yaşamını tehdit eden covid 19 virüsü de dijitalleşmeyi desteklemiştir. Küresel salgın haline gelen covid 19 virüsünden kurtulma çabalarının da çeşitli şekillerde panoptik düşünceye hizmet ettiği düşünülmektedir. Toplum sağlığını korumak ve geliştirmek üzere, bulaşıcı virüse bağlı hastalığa sahip olan kişilerin konumunun ve hastalık durumunun gözetilmesine imkan veren dijital uygulamalar günümüzde panoptik düşünceyi simgelemektedir. Toplumsal faydanın gözetilmesi adına gerçekleştirilen bu uygulamalar güvenlik, mahremiyet, kişisel verilerin korunması gibi bazı tartışmaları beraberinde getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Panoptizm, Foucault, Sağlık Hizmetleri, Dijital Gözetim

NEW APPLICATIONS OF PANOPTICISM: DIGITAL SURVEILLANCE IN HEALTHCARE

Öz

Panoptism can be briefly described as seeing without being seen. We are witnessing that this concept, which expresses a form of management and control that emerged in the West in the 19th century, finds its way in many areas of human life today. Modern life and technological developments allow panoptism to become widespread. In order to ensure security and maintain the social order, shopping centers, highways, banks, etc., where people are collectively located. In many places, such as video and sound recordings are made. In addition, smart technological devices also serve functions such as recording information and storing it for processing. The covid 19 virus, which emerged in China in the last month of 2019 and threatens human life, also supported digitalization. Efforts to get rid of the covid 19 virus, which has become a global epidemic, are thought to serve panoptic thinking in various ways. In order to protect and improve public health, digital applications that allow monitoring of the position and disease status of people with infectious virus-related diseases symbolize panoptic thinking today. These practices, which are carried out for the sake of social benefit, bring some discussions such as security, privacy and protection of personal data.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Panoptism, Foucault, Health Services, Digital Surveillance

Kaynakça

• Altuncu, S. N., & Altuncu, M. T. (2021). Mahremiyet, Verileştirme ve Dijital Kovid-19 Takip Uygulamaları. TRT Akademi, 6(11), 72-87.
• Arpacı, M. (2016). Foucault, Biyopolitika ve Biyotarih: Tarihsel Çalışma Alanları Olarak Tıp, Beden ve Nüfus. Viraverita E-Dergi, (3), 80-97.
• Aşkın, D. Covid-19 Pandemisi, Yeni Dışlanma Zeminleri ve Sorumluluk Alanları: Türkiye’de Virüsün Yayılışını Engelleme Politikaları ve Toplumsal Bağlam. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5(1), 145-165.
• Baştürk, E. (2016). Panoptikon’dan Post Panoptikon’a Gözetimin Soykütüğü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Bauman, Z. & Lyon, D.(2016). Akışkan gözetim. (E.Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bentham, J.(2016). Panoptikon ya da gözetim evi. B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.) Panoptikon: Gözün iktidarı içinde (ss.9-77). (B. Çoban, Z. Özarslan, Çev.). İstanbul: Su Yayınları
• Best, K. (2010) “Living in the Control Society: Surveillance, Users and Digital Screen, Technologies”, International Journal of Cultural Studies, sayı: 13 (1), s. 5-24.
• Bostan, E., Kocaman, G., & Altınok, B. (2017). Social media and Instagram mothers in the context of surveillance society. Route Educational and Social Science Journal, 4(7), 313-321.
• Büyük, K., & Keskin, U. (2012). Panoptikon’un elektronik dirilişi: etik bir sorun olarak işyeri izleme. İş Ahlakı Dergisi, 5(10), 55-88.
• Canalp, A., (2018). Mıchel Foucault’nun Panoptikon Kuramı Bağlamında Sanat ve İktidar, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, İstanbul.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2021). Pandemi İzolasyon Takip Projesi, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/duyurular/detay/kovid-19a-karsi-pandemi-izolasyon-takip-projesi-gelistirildi
• Çamuroğlu Çığ, E., (2016). Dijital Çağda Bakışın Politikası: Panoptikon ve Aleniyet İlkesi, Toplum ve Demokrasi, 10(21), 91-113.
• Çoban, B. (2009). Yeni Panoptikon Gözün İktidarı ve Facebook. Yeditepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 10, 1-18.
• Demir, H., & Demirhan, Y. (2019). Sağlık Çalışanları Arasında Panoptik Korku. İş ve İnsan Dergisi, 6(2), 209-227.
• Dolgun, U. (2004). Gözetim toplumunun yükselişi: Enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 55-74.
• Foucault, M. (1980). The eye of power. In, C. Gordon (Ed.), Power/knowledge: selected ınterviews and other writings (1972-1977) (pp. 146-165). New York: Pantheon Books
• Foucault, M. (2006) Hapishanenin Doğuşu, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Yayınevi.
• Foucault, M. (2018). Kliniğin Doğuşu (Çev. Şule Ünsaldı), Ankara: Epos Yayınları.
• Foucault, Michael (2011) Büyük Kapatılma. (Çev. I. Ergüden & F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Güven, H. (2008). Michel Foucault'nun Sosyal Bilim Anlayışı ve Metodolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Illich, I. (2017). Sağlığın Gaspı. Çev. Süha Sertabiboğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaminskas, R., & Darulis, Z. (2007). Peculiarities of medical sociology: application of social theories in analyzing health and medicine. Medicine, 43(2), 110-117.
• Karakaya A, Ertin H. (2021). Politika, Sosyal Bilimler ve Tıp Sarmalında (Tıbbın Çıkmazında) COVID19. Demirhan Erdemir A, editör. COVID-19 Pandemisi ve Etik. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, s. 10-17.
• Karakaya, A., & Dorukbaşı, N. (2019). Yönetim Bilgi Sistemleri Kapsamında E-Nabız Uygulamasının Analizi. I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri E-Kitabı, 145-155, 18- 20 Ekim, Karabük.
• Kılıç, T., & Tosun, N. (2021). Akıllı Sağlık Ekosistemi ve Güncel Uygulama Örnekleri. İşletme Bilimi Dergisi, 9(3), 543-564.
• Özdel, G. (2012). Foucault Bağlamında İktidarın Görünmezliği ve ‘’Panoptikon’’ İle ‘’İktidarın Gözü’’ Göstergeleri, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 2(1), 22-29.
• Özdemir, Ş. (2020). Post- Panoptikon Çağı: Gözetimin Dijitalleşmesi ve Çevrimiçi Kimliğin Gizliliği Üzerine Bir Analiz, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), 81-108.
• Özgenç Erdoğdu, N. ve Ertop, S. (2021). Foucault’nun heterotopyaları: Kapatma ve Kapanma Pratiklerinin Çağdaş Sanata Yansıması. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 25, 133-146.
• Polat, N. (2020). Dijital Pandemi Gözetimi, Beden Politikaları ve Eşitsizlikler, Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 41, 94-107.
• Sevli, S. G. (2020). Koronavirüs ve Biyopolitika Tartışmaları: Agamben ve Foucault. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(22), 315-341.
• Sönmez, G., & Çelik, E. Covıd-19 ile Dijital Mücadele ve Uluslararası Rekabet, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, ORSAM, Ankara.
• ŞİMŞİR, İ., & Mete, B. (2021). Sağlık Hizmetlerinin Geleceği: Dijital Sağlık Teknolojileri. Journal of Innovative Healthcare Practices (JOINIHP), 2(1), 33-39.
• TC. Sağlık Bakanlığı (2021). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, https://sbsgm.saglik.gov.tr/TR-73584/fitas.html; Erişim tarihi: 15.10.2021
• Tecim, E. (2021). Sağlık Sosyolojisi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/saglikyonetimilt_ao/sagliksosyolojisi.pdf.
• Tunçer, A. (2020). Coronavirüs Döneminde Dijital Devlet Uygulamaları. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 9-26.
• Turner, S. Bryan (2017). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. Çev. Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Tümurtürkan, M. (2010). Gündelik Hayatın Gözetimi: “Panoptikon Toplumu”. ETHOS: Felsefe ve toplumsal bilimlerde Diyaloglar, 2(3), 1-19.
• Ulutaş, Ç. Ü. (2002). Proleterleşme ve profesyonelleşme tartışmaları ışığında Türkiye’de sağlık emek sürecinin dönüşümü. Ankara: NotaBene Yayınları.
• Yılmaz, G. (2005). Elektronik performans izleme sistemlerinin çalışanlar ve işletmeler üzerindeki etkileri.4(7), 1-19.