I. DÜNYA SAVAŞI’NDA TEKE ATLI POLKI

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 4, 57 - 65, 15.10.2017

Tahir Aşirov Jumadurdı Annaorazov

Öz

I. Dünya Savaşında Türkistan’dan aktif olarak katılan süvari alayının da görülmektedir. Bu süvari alayı, Türkmenlerden at üzerinde savaşabilmek için eğitilmiş ve donatılmış askerlerden oluşan “Teke Atlı Polkı” (Teke Süvari Alayı)’dır. Bu alay ilk olarak Rusya İmparatorluğu döneminde 1892 yılında Aşkabat’ta “Düzensiz Türkmen Atlı Taburu” (Turkmenskiy konnıy irregulyarnıy divizion) ismi altında süvari askerlerden oluşurdu. 1911 yılında “Türkmen Atlı Divizion Ordusu” (Turkmenskiy konnıy divizion) adlandırılmıştır. Türkmen atlı yiğitlerinden oluşan “Teke Atlı Polkı” (Tekinskiy konnıy polk полк) hakkında N.N. Broşko – Brelkovskiy “Dikaya diviziya” adlı eserinde “Budapeşte ve Viyana Macar ovalarında… Rus cephesinde korkunç süvariler Asya’nın derinliklerinden gelen” demektedir. Bununla birlikte dönemin Rusya İmparatorluğunun Silahlı Kuvvetlerin komutanı L. G. Kornilov “Teke Atlı Polkı”nın I. Dünya Savaşı’ndaki gösterdiği mücadelesine karşı duyduğu saygı kaynaklarda dile getirilmektedir. Aynı şekilde “Zakaspiyskaya Tuzemnaya” gazetesinde Türkmen Süvari Alayının, I. Dünya Savaşı’ndaki gösterdiği mücadeleden ve kazandığı madalyonlardan bahsedilmektedir. “Teke Atlı Polkı” adıyla meşhur olan Türkmen süvari alayı hakkında I. Dünya Savaşı yıllarında etkisiyle ilgili başta arşiv kaynakları olmak üzere yazılar görülmektedir. Makalede, “Teke Atlı Polkı” adlı Türkmen süvari alayının tarihi ve o dönemdeki mücadelesini irdeleyerek, I. Dünya Savaşı’ndaki konumuna açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

1. Dünya Savaşı, Teke Atlı Polkı

Kaynakça

• Abaza, K.K. (1902). Zavoyevaniye Turkesta. SPb.
• Annaorazov, J. - Gündogdıyev, Ö. (1992). Teke Atlı Polkı: Gahrımançılıgın ve helakçiliğin tarihi (1914- 1918 y.) Aşgabat: “Ruh” neşir.; (1992). Tekinskiy konnıy polk: slava i tragediya (1914–1918 gg.). Aşkabat.
• Ashabad / Gazeta Ashabad/. 1914-1915.
• Aşirov, T. (2015). Türkmenlerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığının Serüveni. I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı (23-25 Ekim 2014 Zonguldak- Türkiye)
• Breşko-Breshkovskiy N.N. (1994). Dikaya diviziya. Yekaterinburg.
• Grodekov N. I. (1983). Voyna v Turkmenii, Pokhod Skobeleva v 1980 - 1981 gg. Tom I – IV. S. - Peterburg.
• Gündogdıyev, Ö. (2012). Boyevoy put’ Tekinskogo konnogo polka (1914–1918 гг.). Aşkabat; (2013). Teke Atlı Polkunın Söveş yolı (1914-1918 y.). A: Türkmen dövlet neşiryat gullugı.
• Hajiyev, H. (1929). Velikiy Boyar. Belgrad
• Hajiyev, R.B. (2014) Jizn’ i smert’ generala Kornilova. - M: Veche.
• Han Haciyev, “Batır Türkmenler”, Ruzname-yi Mavera-ı. Bahr-ı Hazar gazeti. 1914.
• Ioffe G. (1989). 3. “Beloye delo” General Kornilov. M: Nauka.
• Karpov, G. (2015). 1916 Tarihinde Türkmenlerin Ayaklanması. (çev. T. Aşirov), Journal of History School, 8 (XXIV), 809–826.
• Kerbabayev, B. (1955). Aygıtlı Adim. Aşkabat: Turkmenistan Devlet Neshiryatı.
• Kersnovskiy, A.A. (1992-1994).İstoriya Russkoy Armii, t. I-IV. M.
• Kurbanov, A. V. (1995). Stavropol’skiye turkmenı: İstoriko-etnografiçeskiye oçerki. SPb: İzdatel’skiy otdel Yaıkovogo tsentra SPbGU.
• Lomakin A. (1994). Obychnoye Pravo Turkmen (Adat). Aşkabat.
• Markov. Ye. L. (1901). Rossiya v Sredney Azii: Ocherki puteshestviya po Zakavkaz’yu, Turkmenii, Bukhare, Samarkandskoy, Tashkentskoy i Ferganskoy oblastyam, Kaspiyskomu moryu i Volge. - SPb.
• Soltanov, A. (2012). Zakaspi Türkmenlerinin Rus Goşunındaki Gahrımançılıgı, Okuv Gollanması. Aşgabat.
• Terent’yev, M.A. (1906). Istoriya Zavoyevaniya Sredney Azii. SPb.
• Tihomirov, N. M. (1960). Prosoyedineniye Merva k Rossii, Moskova.
• Togan, Z. V. (1999). Hatıralar (Türkistan ve Diğer Müslüman Doğu Türklerinin Milli Varlık ve Kültür Mücadeleleri). Ankara.
• Türkmenistan SSR-nin Tarıhı. (1960). I tom, ikinci kitap, Aşgabat.
• Vosstaniye 1916 goda v Turkmenii (dokumentı i materialı). (1938). Aşhabad: Turkmenskoye Gosudarstvennoye izdatel’stvo.