BİR GÖSTERGE OLARAK TÜRKÇEDE EKLER

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 81 - 86, 15.06.2018

Osman Akteker

Öz

Gösterge,
gönderge–gösterilen- gösteren zincirinden oluşan dil bilimsel bir kavramdır. Bu
terim zincirinin ilk halkası olan gönderge ,gösterilenin kaynağı; gösteren ise
gösterilenin dil ile ifade ediliş şeklidir. Bu 
ilişki  her göndergenin zihinde
bir gösterileni, her gösterilenin de zihinde bir göstereninin olması sonucunu
doğurur. Gösterilen, göndergenin zihindeki yansıması olduğuna göre
gösterilen  insan zihninin göndergeye
yüklediği anlamdır. Bu takdirde gösterge bilimsel bir anlam tanımı yapacak
olursak gösterilen bir başka deyişle gösterenin anlamıdır. Dil de bir
göstergeler dizgesi olduğu için her gösteren aynı zamanda bir anlama tekabül
eder. O halde;  dilde basit, birleşik,
kelime grubu, ek şeklinde gördüğümüz bütün gösterenlerin bir gösterileni ve
bunun doğal sonucu olarak bir anlamı vardır.

  Geleneksel Türk dil bilgisi yazımında basit,
birleşik, kelime grubu şeklinde olan yapılar tek başına anlamlı olarak kabul
edilirken ekler ve edatlar tek başına anlamsız olarak tanımlanır. Bu çalışmamız
gelenksel dil bilgisinin bu yaklaşımını dil bilimin gösterge verileri ışığında
yeniden analiz etme çabasının bir sonucudur. Temel ilkemiz, dizgede yer alan
her gösterenin bir gösterileni olduğudur. Ekler ve  edatlar da dil dizgesinde gösteren olarak var
olduğuna göre onların da birer gösterileni vardır. Dolayısıyla insan zihninde
de tek başına manalıdırlar. Çalışmamızda öncelikle eklerin
gönderge-gösterilen-gösteren zincirindeki yeri analiz edildi. Bu analizin
neticesinde her ekin bir gösterileni olduğu sonucuna varıldı ve eklerin
gösterilenin tespit edileceği genellemesine ulaşıldı. Bu genellememizi ispat
etmek için bir örneklem seçimi yaptık .Bu seçim için de –m fiilden isim yapma
ekini random (tesadüfi) olarak seçtik. Örneklemin gösterilenini dil dizgesinden
faydalanarak tespit ettik ve Türkçedeki tüm eklerin gösterileninin olduğu
sonucuna vardık.

 

Anahtar Kelimeler

Gösterge kuramına göre ekler, eklerin gösterileni

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dilş Kurumu Yayınları
• Banguğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Chomsky, N. (2014). Dilin Mimarisi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Bayraktar, N. (2014). Dil Bilimi. Ankara: Nobel
• Demirci, K.(2015). Türkoloji İçin Dilbilim. Ankara: Anı Yayıncılık
• Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Ferdınand De Saussure, (1998). Genel Dilbilim Dersleri (B.Vardar, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları (Orijinali 1957’de yayımlanmıştır).Ferdınand De Saussure, (2014). Genel Dilbilim Yazıları ( S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İthaki
• Gencan, T. (1997.Dilbilgisi. İstanbul: Kanaat Yayınları.
• Kerimoğlu, C. (2016). Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi
• Kıran, Z-A. (2010). Dilnilimine Giriş. Ankara: Seçkin
• Korkmaz, Z.(2004). Türkçenin Grameri Şekil Bilgisi. Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toklu, O. (2015). Dilbilimine Giriş. Ankara: Akçağ
• Yaylagül, Ö. (2015). Göstergebilim ve Dilbilim. Ankara: Hece