Toprağın Dili: Ad Bilimi Çerçevesinde Sinop İli İlçe Köyleri Adları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 3, 1 - 12, 11.10.2020

Gizem Gülşah Karaoğlu

Öz

Birçok toplumda, adın bir gücü olduğuna inanılır. Anadolu’nun çeşitli köylerinde, yeni doğan çocuklara verilecek adlar kişi adıyla yaşar, adını taşır inancıyla seçilir. Dildeki güzel adlandırmalar da metaforik değer taşımalarının yanında, söylenmesi rahatsız edici bulunan ya da uğursuzluk getireceği düşünülen ifadeleri örtmek niyetiyle yaratılmıştır. Adın, adı olduğu unsurla bütünleştiği inancı birçok toplumun dil kullanımında kendini gösterir. Pek çok toplumda olduğu gibi Türk toplumunda da ad, kimliktir. Adların açıklanması ve buna hizmet eden çalışmalar; tarih, ağız, coğrafya, psikoloji, sosyoloji araştırmaları; dilbilim, lehçebilim, halkbilim, kökenbilim, etnografya gibi pek çok disiplinin çalışmalarına katkı sağlayacaktır. Yerleşim yerlerine verilen adlar, sadece dile değil; kültüre, sosyo-ekonomik yapıya, tarihe dolayısıyla o yerde yaşayan insana dair izler taşır. Yer adı bilimi; dilsel malzemeyi taşıyan bu adların kayıt altına alınması açısından büyük önem arz eder. Bunun yanında, dış etkenlere kapalılığı yönüyle en az deformasyona uğrayan köylerde bugün halihazırda korunan milli kültür malzemesini de kaydetmiş olur. Bu çalışmada ilgili alanda yapılmış ve yapılacak çalışmalara katkı sağlamak amacıyla Sinop ilinin merkez ve ilçe köylerinin adlandırılmaları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

adbilim, dilbilim, yeradıbilim, sinop

Kaynakça

• Acar, E. (2016). Sinop Yöresi Söz Varlığı. Ankara: Gazi Kitabevi, 2. Baskı.
• Aksan, D. (1972). Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar. XV. Uluslararası Adbilimleri Kurultayı (Sofya, 28, VI 1972; 3. VIII. 1972).
• Aksan, D. (1982). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yay.
• Aras, M. Ö. (1988). TDV İslam Ansiklopedisi ‘’ Ad Koyma’’ maddesi (1. cilt). İstanbul, s. 332-333.
• Baranoğlu, Ş. (2005). Türkçede Ad Verme ve Tanımlama. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies: C. V, S. 1, ss. 21-30, İzmir.
• Başkan, Ö. (1970). Türkiye Köy Adları Üzerine Bir Deneme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten: 18, 237-251.
• Başoğlu, B. (1978). Sinop İli Tarihi. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Bayraktar, N. (2014). Tarihten Bugüne Yeşil Renk Adının Biçim, Anlam ve Kavram Alanı. Journal of Language and Linguistic Studies: 10(1), 179-193.
• Boysal, Y. (1959). Sinop'un En Eski Buluntuları ve Kolonizasyonu Hakkında. Türk Arkeoloji Dergisi: C, 8, 23-29.
• Lewis, C. (1992). Alices Adventures and Through the Looking Glass.
• Ergin, M. (nşr.) (1958). Dede Korkut Kitabı I. Ankara, s. 83, 118, 120.
• Demir, G. Y. (2005). G. Lakoff & M. Johnson (Yazarlar) Metaforlar: Hayat, anlam ve dil. İstanbul: İthaki Yay., s. 11-15.
• Deutcher, G. (2013). Dilin Aynasından Kelimeler Dünyamızı Nasıl Renklendirir? (Çev. Cemal Yardımcı). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Eren, H. (1966, 2018). Yer Adlarımızın Dili. TDAY-B. Ankara.
• Güner, İ., Ertürk, M. (2004). Türkiye’de İl Merkezi Kent Adlarının Kaynakları Üzerine Bir Araştırma. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar Sayısı 12, Muğla, s. 52.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kerimoğlu, C. (2019). Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi, 5. Baskı.
• Kitab-ı Mukaddes, ‘’Tekvin’’, 2:19, , İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi 1993, s. 2.
• Porzig, W. (2018). Dil Denen Mucize Dil Biliminin Araştırma Konuları, Yöntemleri ve Ulaştığı Sonuçlar. (Çev. Vural, Ülkü). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Saussure, F. d. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• “Sinop”, Yurt Ansiklopedisi, İstanbul: 1982, C. 9, s. 6760.
• Şahin, İ. (2019). Adbilim. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı.
• Ünal, M. A. (2014). Osmanlı Devrinde Sinop. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, S., Şenel, M. (2013). Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/8 Summer.
• Yediyıldız, B. (1985). Ordu Kazası Sosyal Tarihi (1455-1613). (Vol. 598). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Yıldırım, F. (2012). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü ‘Sinop’. Ankara: Korza Yayıncılık.
• http://www.ayancik.gov.tr/ilcemiz-tarihi Erişim tarihi: 03.11.2020
• http://www.duragan.gov.tr/ Erişim tarihi: 03.11.2020
• http://www.erfelek.gov.tr/Erişim tarihi: 03.11.2020
• http://www.gerze.bel.tr/ Erişim tarihi: 03.11.2020
• https://sinop.ktb.gov.tr/TR-107043/tarihce.html Erişim tarihi: 03.11.2020
• https://sozluk.gov.tr/ Güncel Türkçe Sözlük, Derleme Sözlük için Erişim tarihi: 07.11.2020