‘‘KÜTÜK’’ SÖZCÜĞÜNÜN ETİMOLOJİK SERÜVENİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 63 - 75, 28.12.2022

Deniz Şahin

Öz

Kütük sözcüğünün kökeni tartışmalıdır. Sözcüğün Türkçe kökenli olduğunu savunanların yanında sözcüğün Latince kökenli olduğunu dile getirenler de vardır. Sözcüğün Latince kökenli olduğu görüşünün temelinde, kütük sözcüğünün, Latince cōdex, cōdic- sözcüğünden alıntı olduğu düşüncesi yatmaktadır. Türkçede küt+ ad kökünün bulunması sözcüğün kökeninin Türkçe olduğunu kanıtlamaktadır. Kütük sözcüğünün yapısı incelendiğinde Türkçede addan ad yapan +k ekinin yaygın olmadığı gerçeği açığa çıkmaktadır. Türkçede eylemden ad yapan -k eki bulunmaktadır. Bu sebeple sözcüğün, küt- ‘‘bir şeyi kesmek, eksik bırakmak’’ anlamındaki eylem köküne dayandırılması mantıklı gözükmektedir. Sözcük, eylemden ad yapan -k eki ile oluşmuş gözükmektedir. Türkçede eylemden ad yapım eki -k yaygın olarak kullanılmaktadır. Sözcüğün yapısında da bu ekin görülmesi, sözcüğün Türkçe kökenli olduğu görüşünü desteklemektedir. Küt- eyleminin sonradan adlaşmış olması ihtimali bulunmaktadır. Kanımızca var olduğunu söylediğimiz küt+ ad kökünün, küt- eyleminden adlaşmış bir kök olması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

kütük, küt+, küt-, -k, etimoloji

The Etymological Adventure of the Word ‘‘Kütük’’

Öz

The origin of the word kütük (log) is controversial. In addition to those who argue that the word is of Turkish origin, there are also those who say that the word is of Latin origin. The idea that the word kütük (log) is loaned the Latin cōdex, cōdic- is the basis of the view that the word is of Latin origin. The existence of küt+ noun radix in Turkish proves that the root of the word is Turkish. When the structure of the word 'kütük' is examined, it becomes clear that the +k suffix, which makes a noun from a noun, is not common in Turkish. In Turkish, there is the suffix -k, which makes nouns from verbs. For this reason, it seems logical to base the word on the verb küt- "to cut something, to leave it missing". The word seems to be formed with the suffix -k, which makes a noun from the verb. In Turkish the suffix -k, which makes nouns from verbs, is widely used. The presence of this suffix in the structure of the word supports the view that the word is of Turkish origin. There is a possibility that the verb of küt- was nominalisation later. The noun root küt+, which we say exists in our opinion, can be nominalisation root from the verb küt-.

Anahtar Kelimeler

kütük (log), küt+, küt-, -k, etymology

Kaynakça

• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, A. (2016). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı (C. IV.). Ankara: TÜBA.
• Kanar, M. (2017). Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.
• Yavuzarslan, P. (2019). Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eyuboğlu, İ. Z. (2017). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Püsküllüoğlu, A. (2012). Çağdaş Türkçe Sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Dilçin, C. (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Rado, Ş. (1970). Büyük Türk Sözlüğü. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Kaçalin, M. S. (2016). Bölge Ağızlarındaki Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gedizli, M. (2019). Türkçede Öbek İsimler Sözlüğü. Sakarya: Değişim Yayınları.
• Xhanari, L. L. (2015). Balkan Dillerindeki Ortak Türkizmalar Sözlüğü. Ed. TOK, Turgut. Pamukkale Üniversitesi Yayınları.
• Karaağaç, G. (2021). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2009). Derleme Sözlüğü: Halk Ağzından (3. bsk.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eyuboğlu, İ.Z. (1989). Türkçe Kökler Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayram, B. (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük. Konya: Tablet Kitabevi.
• Kültür Bakanlığı (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (II Dizin). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2019). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Erman, A. C. (2020). Türk Dilinin Köken Sözlüğü. İstanbul: Sarmal Kitabevi.
• Tuğlacı, P. (1996). Türkçede Anlamdaş Ve Karşıt Kelimeler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aksoy, Ö.A., Dilçin, D. (2009). Tarama Sözlüğü: XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Baskakov, N.A., Toşçakova, O. (2019). Altayca – Türkçe Sözlük. Haz. NASKALİ GÜRSOY, Emine, DURANLI, Muvaffak. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, S. (2012). Karahanlı Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tavkul, U. (2020). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Garkavets, A. N. (2019). Urumca Sözlük. Çev. LOGVYNENKO, İryna, ROMANENKO, Yuliia. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, M. (2016). Büyük Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Dankoff, R. (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. Çev. TEZCAN, Semih. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 37.
• Güner, G. (2006). ‘’Türkiye’de Kelime Etimolojisi Üzerine Yayımlanan Makalelere Dair Bir Bibliyografya Denemesi’’. Türklük Bilgisi Araştırmaları, 30 (2), (s. 77-93).
• Yücel, D. (2020). ‘’Peştucada Türkçe/Moğolca Kelimeler ve Türkçe Dil Unsurları’’. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Haziran 2020/25, (s. 98-135).
• https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCt%C3%BCk_(defter) (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/k%C3%BCt%C3%BCk (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://lehcei.cagdassozluk.com/osmanlica-turkce-sozluk-madde-9362.html (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://turklehceleri.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/hepsi/anlam/k%C3%BCt%C3%BCk (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://www.etimolojiturkce.com/arama/k%C3%BCt%C3%BCk (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/k%C3%B6tek (Erişim tarihi: 16.04.2022).
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kodeks (Erişim tarihi: 18.04.2022).