Huzur Romanında Bergson Felsefesinin Süre ve Mekânsal Zaman ile Bilinç Hallerinin İzlerini Sürmek

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 35 - 41, 25.07.2023

Emir Can Tuğra Ergün

Öz

Edebiyat metinlerinde zaman kavramı üzerine her dönem farklı yorumlar yapılmıştır. Fakat modernizmle beraber bireyin, metnin merkezine koyularak iç gerçekliği ön plana alınması romanda zaman meselesine yeni bir bakış açısı getirmiştir. Bu durum, bilinç akışı, iç monolog gibi yeni teknikleri ortaya çıkmasıyla psikolojik hallerin aktarımını sağlamakla beraber vaka ve anlatı zamanını da etkilemiştir. Bu dönemde, yirminci yüzyıl düşünürlerinden Henri Bergson’un süre kavramı ve bilinç üzerine yorumları modern romanın içeriğini ve teknik yapısını etkileyecek ölçüde önem kazanmıştır. Huzur romanı da bu bağlamda Bergson felsefesinden izler taşımaktadır. Çalışmamızda, Bergson felsefesinin temel dinamikleri ortaya koyularak bir çerçeve çizilmiş ve bu bağlamda Huzur romanını; süre ve mekânsal zaman, zamansal iç içelik, bilinç hallerinin akışı ve iç monolog tekniğinin zaman ile ilişkisi, maddeleriyle inceleme yoluna gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Huzur, Bergson, Zaman, Süre, Bilinç, İç Monolog

Tracing the Traces of Bergson's Philosophy of Duration and Spatial Time, and States of Consciousness in the Novel Huzur

Öz

In literature there are always different remarks about the concept of time. But with modernism, bringing fore the inner reality by putting the individual in the center of the text brought a new perspective to the matter of time. This situation, with the appearence of stream of consciousness and inner monologue, not just helped transfering psychological state but also telling of time and event. At this era, Henri Bergson’s, one of the twentieth century philosophers, comments on concept of time and conciousness gained enough importance to change content and technical structure of the modern novel. In this context Huzur carries traces of Berhson’s philosophy. In this study, by making a frame out of the foundational dynamics of Bergson’s philosophy and the novel Huzur is examined on its time and spatial time, temporal interpenetration, stream of states of consciousness and relation between time and inner monologue.

Anahtar Kelimeler

Huzur, Bergson, Time, Duration, Consciousness, Inner Monologue

Kaynakça

• Acar, Z. B. (2016). “Nasıl Düşünüyoruz Sorusuna Bir Yanıt: William James ve Bilincin Varlık Olarak Reddedilmesi”. FLSF, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 333-349.
• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Aytaç, G. (2012). Çağdaş Türk Romanı Üzerine İncelemeler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bergson, H. (1997). Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri. (Çev. M. Ş. Tunç). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bergson, H. (2021). Süre ve Eşzamanlılık. (Çev. E. Baykal). Ankara: Fol Yayınları.
• Bergson, H. (2021). Yaratıcı Tekamül. (Çev. M. Ş. Tunç). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bergson, H. (2022). Madde ve Bellek. (Çev. I. Ergüden). Ankara: Fol Yayınları.
• Buran, S. (2021). “Virginia Woolf ve James Joyce’un Modern Anlatım Teknikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 27-43.
• Can, A. (2013). “Romanda Zaman Meselesi”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9, 107- 137.
• Cengiz, C. A. (2017). “Bergson Felsefesinde Bilinç, Süre, Madde ve Evrim İlişkisi Bağlamında Hayat”. Mütefekkir, 4 (7), 73-98.
• Cevizci, A. (2021). Felsefenin Kısa Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. (Ö. Yaren Çev.). Ankara: De Ki Yayınları.
• Demir, M. N. (2011). Henri Bergson’un Felsefesinde Sezginin Yeri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Mantık Bilim Dalı), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Demir, Z. (2019). Bergson felsefesi ışığında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirinde zaman. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (3), 1-20.
• Ecevit, Y. (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Emil, B. (2010). “Huzur’un İstanbul’u”. İçinde A. Uçman ve H. İnci (Ed.), Ahmet Hamdi Tanpınar (s. 109-141). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Eroğlu, A. (2012). “Henri Bergson’da Bilinç-Sezgi İlişkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012 (27), 81-102.
• Gündoğan, A. O. (2013). Fikir Mimarları Disizi-10 Bergson. Ankara: Say Yayınları.
• Gündüz, O. (2009). “Geleneksel Anlatma Formlarından Çağdaş Romana”. Electronic Turkish Studies, 4.
• Gürbüz, M. & Aydın, A. H. (2012). Zaman Kavramı ve Yönetimi.
• Gürpınar, A. B. (2016). Tanpınar'ın “Enstitü"sünün odalarında Bergson’u Aramak. Varlık. s. 25-31.
• James, W. (2021). Bilinç Akışı. (Çev. C. Türer, R. Yılmaz, N. Durmaz) Ankara: Fol Yayınları.
• Kale, Ö. (2015). “Edebiyatta Bilinç Akışı Tekniğine Başvurulma Sebepleri Üzerine Bazı Dikkatler”. Humanities Sciences, 10 (2), 88-93.
• Kantarcıoğlu, S. (2004). Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARABULUT, D. (2018). “Modernite ve Mekân İlişkisinin Virginia Woolf ve Arnold Bennett Üzerinden Okunuşu”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58 (1), 440- 461.
• Kern, S. (2013). Zaman ve Uzam Kültürü (1880-1918). (Çev. A. Selman). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kavak, E. (2020). Henri Bergson Düşüncesinde Zaman, Yaratma ve Özgürlük. İstanbul: Doctoral Dissertation, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı Sistematik Felsefe ve Felsefe Tarihi Bilim Dalı.
• NARLI, M. (2002). “Romanda Zaman ve Mekan Kavramları”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (7), 91-106.
• Odacı, S. (2009). “Ulysses ve Tutunamayanlar’da Bilinçakışı Tekniği”. Journal Of Turkish Studies
• Oktav, C. & Taslaman, C. (2017). “Felsefe Tarihinde Zaman Düşünceleri”. Kader, 15 (3), 718-742.
• Okumuş, S. & Şahin, İ. (2012). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Romanlarında Zaman ve Mekân Bağlamında Yabancılaşmanın Tezahürleri. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(5), 108-120.
• Öztürk, K. (2007). “Henri Bergson’da Süre”, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sağıroğlu, B. (2020). Türk Romanında Zaman (1923-1950).
• Sürücü, G. (2015). Ahmet Hamdi Tanpınar ve Marcel Proust'ta zaman, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tanrıtanır, B. C. & Tütak, B. (2015). “Henri Bergson’un Süre Felsefesinin William Faulkner ve Ahmet Hamdi Tanpınar’da Yansımaları”. International Journal Of Social Science, (40).
• Tanpınar, A. H. (2016). Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekin, M. (2020). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Topakkaya, A. (2012). “Zaman Kavramı Bağlamında Platon-Aristoteles Karşılaştırması”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 219-232.
• Topakkaya, A. (2013). Felsefe, Din ve Kültür’de Zaman. İstanbul: Paradigma Yayınları. Yılmaz, Erdal. (2020). Varlık ve Zamanı Anlamak. İstanbul: Küre Yayınları.
• Yalçın Çelik, S. D. (2021): “1940’tan Günümüze Türk Romanı”, Türk Edebiyatı Tarihi. (Ed. Öztürk Emiroğlu). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, sf: 1021-1116.
• Yürek, H. (2007). “Modernist Romanda Zaman Anlayışı”. Türkbilig, 0 (13), 182-190.
• Yürek, H. (2008). “Türk Romanında Modernist Etkinin Boyutları”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (1), 187-202.