1851 Yılı ve Sanayi Devrimi Sonrası Endüstride Seri Üretim Bağlamında Tasarımın Rolü

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 31 - 39, 25.06.2021

Pınar Karabacak , Sehran Dilmaç

Öz

Sanayinin gelişimi her alanda olduğu gibi sanat alanında da köklü değişimlere neden olmuştur. Özellikle 1750 ve 1850’li yıllar arasında yaşanan Sanayi Devrimi ile sanat ve tasarım anlamında büyük ölçüde dönüşüm yaşanmıştır. Sanayileşme ve seri üretimin 1860 sonrasında II. Sanayi Devrimi ile günlük hayatın neredeyse tamamını etkisi altına almıştır. Bu noktada sanat ve tasarımın öncülerinden William Morris, Chiristopher Dresser, John Ruskin, Joseph Paxton, Owen Jones, başta olmak üzere birçok sanatçı harekete geçmiştir. 1851 yılında açılan Londra Büyük Sergisi de bunu kanıtlar nitelikte olmuştur. Sergiye tren lokomotiflerinden, sanatsal tablolara ve geleneksel el sanatlarına kadar birçok eser katılmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası yaşanan toplumsal seri üretim, iş bölümü ve belirli ölçütlerde üretime dayanan Fordist üretim anlayışı 1970’lere kadar sürmüştür. Sonrasında bu modelin tekdüze ve standart seri üretim anlayışı bunalımlara neden olmuştur. Bunun üzerine daha esnek anlayışa sahip Post-Fordist üretim modeline geçilmesi tekdüze üretim siteminden sonraki Post-Fordist düzen hem insani açıdan hem de sanatsal açıdan gelişmelere olanak sağlamıştır. Bunların başında da “Londra Büyük Sergisi” gelmektedir. Bu çalışmada; sanayi devriminden günümüze kadar sanata dair yaşanan köklü değişimler ve teknolojinin etkileri araştırılmıştır. Çalışmanın amacı; sanayiye geçişle birlikte sanatta ve tasarım anlayışlarında meydana gelen değişim, dönüşüm ve etkileşimleri göstererek kendi dönemi içinde anlamlandırmaya çalışmak, günümüzde olan etkilerini gösterebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Sanayi Devrimi, Sanat, Seri Üretim, Fordizm, Post-Fordizm

The Role of Design in The Context of Serial Production in The Industry After 1851 and The Industrial Revolution

Öz

The development of the industry has caused radical changes in the field of art, as in every field. Especially with the Industrial Revolution between 1750 and 1850, there was a great transformation in terms of art and design. Industrialization and mass production after 1860 II. It has influenced almost all of the industry and daily life. At this point, many artists, notably William Morris, Christopher Dresser, Joseph Paxton, Owen Jones, who were among the pioneers of art and design, took action. The London Great Exhibition, opened in 1851, has proven this. Many works from train locomotives to artistic paintings and traditional handicrafts participated in the exhibition. The Fordist production understanding based on social mass production, division of labor and production in certain criteria experienced after World War II continued until the 1970s. Later, the uniform and standard mass production understanding of this model caused depressions. Upon this, the transition to the Post-Fordist production model with a more flexible understanding after the monotonous production system enabled both humanitarian and artistic developments. The leading one of these is the "London Great Exhibition". In this study, radical changes in art and the effects of technology from the industrial revolution to the present day have been investigated. The aim of the study is to try to make sense in its own period by showing the changes, transformations and interactions that have occurred in art and design concepts with the transition to industry, and to be able to show their current effects.

Anahtar Kelimeler

Industrial Revolution, Art, Mass Production, Fordism, Post-Fordism

Kaynakça

• Ar, B. Saner, T. (2019). Beylerbeyi Sarayı Dekorasyonunda Owen Jones' un Yayınlarından Uyarlanmış Elhamra Desenleri, Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, sayı 17
• Ayantaş, T. (2020). Sanayi Devrimi. İsmail Güven (Ed.), Uygarlık Tarihi içinde (s. 414-432). Ankara: Pegem.
• Baktır, Ö. (2006). Bauhaus Felsefesi ve Endüstriyel Tasarımdaki İşlevsellik Boyutu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya
• Berber A. (2016) İşletmecilik Tarihi Bağlamında İlk Dünya Fuarı (Londra, 1851), İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 45, Özel Sayı 2016, 174-181
• Birinci Endüstri Devrimi (2018), Endüstri Döneminin etkileri, https://teknoloji-tasarim.com/endustridonemlerinin-etkileri/ (Erişim tarihi: 27.03.2021) 1851 Yılı ve Sanayi Devrimi Sonrası Endüstride Seri Üretim Bağlamında Tasarımın Rolü 39 2021, 2(2), 31-39
• Braga, A. V. (2015). Owen Jones and the Oriental Perspective. The Myth of the Orient. Architecture and Ornament in the Age of Orientalism, Edited by Francine Giese and Ariane Varela Braga, 149–164.
• Burdek, B. E. (2001) Design: The History, Theory and Practice of Product Design, Birkhäuser – Publishers for Architecture
• Dilmaç, O. (2015). Tasarım Eğitimi Tarihi ve William Morris. İdil, 4 (16), s.1-16.
• Güney, Z. (2011) Erişim adresi: https://v3.arkitera.com/g125-.html?year=&aID=2412&o=2411 (Erişim tarihi: 29.03.2021)
• Pamuk, N, Soysal, M. (2018). Yeni Sanayi Devrimi Endüstri 4.0 Üzerine Bir İnceleme. Verimlilik Dergisi, (1), 41-66.
• Saklı, A. (2007). Saklı, A. R. (2007), Kapitalist Gelişim Sürecinde Fordizm ve Post- Fordizm, Ankara, http://www.sakli.info/Fordizm.pdf, (Erişim tarihi: 27.03.2021)
• Kennedy, P. (2002). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mursallı, İ. (2020). Fordist ve post-fordist yaklaşımları arasındaki farklar. Kariyervar insan kaynakları bloğu, https://www.kariyervar.com/fordist-ve-post-fordist-yaklasimlari-arasindaki-farklar/(Erişim tarihi: 29.03.2021)
• Özcan. Ş. (2019). Post-Fordizm ve Küresel Çağdaş Sanat, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 9 Sayı. 1
• Saklı, A. (2007) fordizm-ve-post-fordizm Erişim adresi: http://www.halksahnesi.org/2019/04/28/fordizm-vepost-fordizm-ali-riza-sakli/ (Erişim tarihi: 26.03.2021)
• Tekdemir, A. (2018). 1851 Londra Sergisi ve Osmanlı Devleti’nin Katılışı Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1 (Nisan 2018)
• Türkiye’nin Endüstri 4.0 Platformu. (2017) https://www.endustri40.com/endustri-tarihine-kisa-bir-yolculuk/ (Erişim tarihi: 28.03.2021)
• Wikipedia (2010), William Morris, https://tr.wikipedia.org/wiki/William_Morris (Erişim tarihi: 26.04.2021)
• Behance (2016) The Crystal Palace, https://www.behance.net/gallery/36205167/THE-CRYSTAL-PALACE. (Erişim tarihi: 30.03.2021)
• Güney, Z. (2011) Erişim adresi: https://v3.arkitera.com/g125-.html?year=&aID=2412&o=2411 (Erişim tarihi: 29.03.2021