Ekolojik Baskıda Yenilikçi Yaklaşımlar: Pas Baskı Shibori

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 3, 279 - 289, 29.12.2021

Duygu Karakoç Duygu İrem Can

Öz

Tekstilde kimyasal boya kullanımının doğaya ve insana verdiği zararlardan dolayı doğal boyama ve ekolojik baskı tekniklerine yönelim artmıştır. Ekolojik baskı çiçek, yaprak, paslı metaller gibi doğal malzemeler kullanılarak tekstil yüzeyi üzerinde renk ve desen oluşturma işlemidir. Kumaşı rulo halinde suda kaynatarak, buharlayarak, güneşte bekleterek, toprağa gömerek veya paslı materyallere sararak ekolojik baskı yapılabilmektedir. Ekolojik baskı ipek, yün, pamuk, keten gibi doğal liflerden elde edilmiş kumaşlara ayrıca kağıt ve deri üzerine de uygulanabilmektedir. Yeni teknik ve malzeme arayışı ile birlikte pas baskı keşfedilmiştir. Önceden çıkartılması zor bir leke olarak görülen pas lekesi, günümüzde tekstil üzerinde doğanın bırakmış olduğu izler olarak görülmektedir. Geleneksel Japon boyama tekniklerinden shibori çok eski bir ipek boyama tekniği olarak bilinmektedir. Kumaşın büzme, bükme, ilmikleme, katlama, pilileme gibi işlemler ile biçimlendirilmesi ve bağlama, düğümleme, kenetleme, sıkıştırma gibi tekniklerle muhafaza edilmesidir. Pas baskı ve shibori tekniğinin bir arada kullanımının ekolojik baskı tekniğine yeni bir yaklaşım getireceği düşünülmektedir.
Bu makale kapsamında ekolojik baskı yöntemlerinden biri olan pas baskının, shibori tekniği ile uygulanmasının sonuçları aşamalarıyla sunulacaktır. Yapılan uygulamalar ile beraber pas baskı tekniğinde kullanılan farklı yöntemler karşılaştırmalı bir biçimde açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Baskı, Pas Baskı, Shibori

Kaynakça

• Bozacı, B. (2017). Doğanın şarkısı: Ekolojik baskı. İzmir.
• Bradley Ross, C. (2015). Unusual eco design technique: Rust dyeing Erişim adresi: https://www.the-sustainable-fashion-collective.com/2015/05/27/unusual-eco-design-technique-rust-dyeing
• Can, D. İ. ve Oyman, N. R. (2017). Giyilebilir sanatta eko boyama-baskı teknikleri ve uygulamaları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 6 (36), 2291-2310.
• Çakalgöz Yavuz, S. ve Eltez, S. (2014). Ceroplastesruscı L. (Hemiptera: Coccıdae) Dişi bireylerinin kabuklarından antik dönemlerde kullanılan boya çıkarma yöntemleri ile boya eldesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 39-44.
• Çermikli, M.A. (2019). Ekolojik baskılar ve tekstil yüzeylerde uygulanması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil ve Moda Tasarımı Anasanat Dalı, İstanbul.
• Demirarslan, Z. (t.y.). Canan Tolon'dan "Sen Söyle". Erişim adresi https://benimsanatim.com/canan-tolondan-sen-soyle
• Duyar Özel, C. (2019). Doğal mordanlar ve farklı bitkilerle ekolojik baskı uygulamaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Tasarımı Anabilim Dalı, Ankara.
• Fashion Trendsetter. (2015). Sanat akademisi üniversitesi moda okulu, Ozanhan Kayaoğlu sonbahar 2015 koleksiyonu. Erişim adresi https://www.fashiontrendsetter.com/v2/2015/03/29/academy-of-art-universitys-school-of-fashion-ozanhan-kayaoglu-fall-2015-collection/
• Fıçıcıoğlu, A. (2015). Tokat yazmacılığı ve shibori sentezi ile çağdaş uygulamalar. (Sanatta Yeterlilik Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Flint, I. (2008). Eco colour botanical dyes for beautiful textiles. U.S: Interweave.
• Halaçeli, H. (2011). Dokuma-sıkıştırma-rezerve boyama tekniği ile kumaş yüzeylerinde üç boyutluluk araştırmaları, TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası, 84, 32-37.
• Koyuncu Okça, A. ve Genç, M. (2015). Anadolu halı ve kilimlerinde renk, Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 235-246.
• Kut Kaya Sanatı Grubu. (t.y.). Erişim adresi http://kutkayasanati.com/hakkimizda/
• Özgüney, A. T., Özdoğan E. ve Gülümser T. (2014). Kökboyanın çeşitli doğal liflere basılmasında ekolojik olanakların geliştirilmesi, Akdeniz Sanat Dergisi, 4 (8), 90-93.
• Özkan Tağı, S. (2018). Tekstil tasarımında alışılmadık bir ekolojik baskı yöntemi “Pas Baskı”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 7(43), 327-333.
• Özkimsan. (2019). Kimya Pas Nedir? Erişim adresi https://www.ozkimsan.com/kimya-pas-nedir/
• Southan, M. (2008). Shibori design & techniques. İngiltere: Search Press Limited Yayınevi.
• Tambaş, C. (2019). Ekolojik baskıda farklı yüzey ve teknikler kullanılarak yeni tekstil yüzeyleri oluşturma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Tasarımı Anabilim Dalı, Ankara.
• Tambaş, C. ve Akpınarlı, H.F. (2019). Pamuklu-ipekli kumaşlara ekolojik baskı uygulaması ve haslık düzeylerinin belirlenmesi. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 62, 1295-1311.
• Yeten, D. (t.y.). Pas(Oksitlenme) nedir? Nasıl oluşur? Erişim adresi https://www.bilgiustam.com/pas-oksitlenme-nedir-nasil-olusur/
• Görsel 1. https://thelansdownehouseofstencils.files.wordpress.com/2020/04/cover-.jpg?w=1440 Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Görsel 2. http://www.gillianchapmanfelts.info/p/xperiments-with-rust-1-rust-dyeing-has.html Erişim tarihi: 22.05.2021.
• Görsel 3. https://www.vincentaa.com/product/corten-steel-sculpture-10/ Erişim tarihi: 28.05.2021.
• Görsel 4. https://tr.pinterest.com/pin/406731410069529939/ Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Görsel 5. https://fashionschooldaily.com/mbfw-fall-2015-ozanhan-kayaoglu-mfa-fashio.n-design/32694/ Erişim tarihi: 28.05.2021.
• Görsel 6. http://kutkayasanati.com/product/dogal-boyali-pas-baski-ipek-fular/ Erişim tarihi: 16.12.2021.
• Görsel 7. https://www.artsy.net/artwork/canan-tolon-alidade Erişim tarihi: 16.12.2021.