Nakkaşlar Gözüyle Yunus Peygamber Tasvirleri

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 4, 98 - 108, 24.06.2022

Nilhan Özaltın

Öz

Geçmişimizde yaşanmış bazı olaylar ya da efsaneler aradan uzun yıllar geçse de güncelliğini kaybetmeden her dönem farklı yorumlarla karşımıza çıkmaktadır. Bu yineleme işi olayların taşımış olduğu önem ve bırakmış oldukları etkiden kaynaklanmaktadır. İnsanoğlu duygularını yazarak, çizerek ifade etme yolları bulmakta, bunu da yaparken içinde bulunduğu toplumun yapısından yola çıkarak gerçekleştirmektedir. Yaşanmış olayların görsel aktarımı içerisinde kültürel ve dinsel nitelik taşıyan olayların yansımaları sanatsal yönden uygulama alanı olarak eşsiz bir kaynak oluşturmaktadır. İslâm dininin peygamber olarak kabul ettiği Hz. Muhammed, Hz. Âdem, Hz. İbrâhim, Hz. Nûh, Hz. Yunus, Hz. Süleyman, Hz. Eyyûb, Hz. Dâvûd, Hz. İsâ, Hz. Mûsâ, Hz. Yakûb, Hz. Yahyâ her dönem ele alınan konular arasındadır. Bu çalışmada semavi dinlere ait kutsal kitaplarda yer alan ve İslam ikonografisinde yer alan peygamberlerden Yunus Peygamberin kıssasının nakkaşlar tarafından sanatsal yansımaları sonucu ortaya çıkan minyatürlerden bazı örnekler verilmeye çalışılmaktadır. Arşiv tarama yöntemiyle Hz. Yunus Peygamberi konu alan örnekler incelenmiştir. Örnekler arasında “Hz. Yunus ve Balık”, “Yunus, Yeremya ve Üzeyr Peygamberin Öyküsü” (Zübdet-ül Tevarih), “Yunus Peygemberin Cebrâil Meleğinin Yardım ile Balığın Karnından Çıkması” (Kısasü’l-Enbiya), “Cebrâil Meleğinin Yunus Peygemberi Balığın Karnından Çıkarması” (Ravzatü’s-Safa), “Hz. Yunus’un, Cebrâil Meleği Yardımı ile Balığın Karnından Çıkması” (Falnâme), “Hz. Yunus ve Balık”, (Câmi’ut –Tevarih) minyatürleri yer almaktadır.
Anahtar Sözcükler: Osmanlı, Minyatür, Peygamber, Yunus, Balık.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Minyatür, Peygamber, Yunus, Balık

Kaynakça

• And, M. (2015). Minyatürlerle Osmanlı‐İslam Mitologyası, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Çağman, F. (2016). Osmanlı Sarayı Tasvir Sanatı, İstanbul, Masa Yayınevi.
• Çatalbaş, R. (2011). Türklerde Hayvan Sembolizmi ve Din İlişkisi, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, Sayı: 12, Cilt: 3, Kars, 49‐60.
• Dalkesen, N. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Kültüründe Geyik Kültü, Millî Folklor, Yıl 27, Sayı 106, Ankara, 58‐69.
• Duman, M. F. (2015). Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Zübdetü’t‐Tevârih Adlı Eserinin Tahlili, Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 43, Erzurum, 389‐421.
• Ferrari, N. K. (2014). Hıristiyan ve İslâm Dünyasındaki Peygamber Tasvirleri: Bir Değerlendirme, İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul, 63‐100.
• Kabakçılı, O. (2011). Hz. Yunus Kıssasında İşari Anlamlar, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar‐2011 Cilt:10 Sayı:36, 369‐380.
• Milstein, R., Ruhrdanz, K., ve Schmitz, B. (1999). Stories of the Prophets, Mazda Publishers, California, ABD.
• Özdemir, A. (2007). Vahiy Sürecinde Yunus Peygamber Kıssası, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı, Ankara.
• Özer, V. (2018). Efsane ve Halk Hikâyelerinde Peygamberler ve Veliler Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Konya.
• Renda, G. (1971). İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’ndeki Zübdetü’t Tevârih’in Minyatürleri, Sanat, Kültür Bakanlığı Yayınları, Sayı:6, Haziran 1977, Ankara, 58‐67.
• Rȗmî, M. C., (2012). Mesnevi, Konya Büyükşehir Belediyesi, Mevlana Kültür Merkezi, Erman Ofset, Konya.
• Görsel 1. Prof. Dr. Bahattin Yaman fotoğraf arşivi.
• Görsel 2. Milstein, R., Ruhrdanz, K., ve Schmitz, B. (1999). Stories of the Prophets, Mazda Publishers, California, ABD.
• Görsel 3. And, 2015: 220) And, M. (2015). Minyatürlerle Osmanlı‐İslam Mitologyası, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 220.
• Görsel 4. Prof. Dr. Bahattin Yaman fotoğraf arşivi.
• Görsel 5. Prof. Dr. Bahattin Yaman fotoğraf arşivi.
• Görsel 6. Prof. Dr. Bahattin Yaman fotoğraf arşivi.
• Görsel 7. And, 2015: 220) And, M. (2015). Minyatürlerle Osmanlı‐İslam Mitologyası, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 218.
• Görsel 8. And, 2015: 220) And, M. (2015). Minyatürlerle Osmanlı‐İslam Mitologyası, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 218.
• Görsel 9. https://metmuseum.org/art/collection/search/453683 sayfasından erişilmiştir.
• Görsel 10. https://www.artbible.info/art/large/810.html sayfasından erişilmiştir.
• Görsel 11. Çağman, F. (2016). Osmanlı Sarayı Tasvir Sanatı, İstanbul, Masa Yayınevi, 60.