Kavramsal Ve Nesnel Bağlamda Sanat Eserinde “Boşluk” Unsuru: Hiçliğin Nesneden Hareketle Tezahürü

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 2, 889 - 913, 31.12.2023

Yunus Aslan

https://doi.org/10.29135/std.1299040

Öz

Sanat daima farklı okumalara açık, büyük oranda belirsizliğe sahip uyaranlar ve boşluklar içeren, farklı olasılık alanları açan bir yapıya sahip olmalıdır. Eğer bir eser tek bir yoruma kapanarak tasarlanmış ise o eserin vereceği mesaj verilmiş ve yapıt tamamlanmıştır. Fakat yoruma açık olan ve içeriğinde hem kavramsal hem nesnel olarak boşluklar, belirsizlikler olan bir yapıt, her izleyende farklı kapılar açacak ve yaşamaya devam edecektir. Sanat özne, nesne ve hayal gücü gibi üç ana unsurdan meydana gelmektedir. Özne burada, eserin yapıcısı olan aracıyken, hayal gücü eserin belirleyicisi olan yönlendirici güçtür. Nesnenin ise bahsedilen bu iki unsur aracılığıyla, formunda ve özünde değişimler oluşmaktadır. Boşluk unsuru ise eserin imgesel ve nesnel dengesini sağlamak adına, bu şekillendirici unsurlar tarafından, istenilen oranda yapıt üzerinde sunulmaktadır. Boşluk kullanımı eserin estetik değerini de belirlemekle beraber “boşluk” yapıtta bazen sezgisel olarak, bazen de doğrudan fiziksel olarak verilmektedir. Algılanabilir unsurların haricinde kalan şeyler, zihnimizde “boşluk” olarak anlam bulmaktadır. Bu çalışmayla “boşluk” unsuru, hem “kavram-imge” hem de “nesne-eser” ilişkisi bakımından, sanat özelinde sorgulanmıştır. Varlık-hiçlik ilişkisi, süslemelerde uyum-kompozisyon, Türk sanatı, İslam sanatı, Batı ve çağdaş sanat açısından değerlendirilen “boşluk” unsuru, ayrıca çeşitli sanat eserleri, süsleme unsurları üzerinden kültürel bağlantılar aracılığıyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Boşluk, Sanat Eseri, Boşluk Korkusu, Resim, Türk-İslam Sanatları Tarihi.

The Manner of Non-Thing from the Object: In Conceptual and Objective Context the Element of "Void" in a Work of Art

Öz

Art should always have a structure that is open to different readings, contains highly uncertain stimulis and voids, and opens up different possibilities. If a an art work is designed to a single interpretation, that work has given the message it will give and has been completed. However, a work is open to interpretation and has voids and ambiguities in its content, both conceptually and objectively, it will open different perspectives for each viewer and will continue to live.
Art consists of three main elements; subject, object and imagination. Here, the subject is the mediator, the creator of the work, while the imagination is the guiding force that determines the work. On the other hand, changes occur in the form and essence of the object through these two elements. The element of void is presented on the work at the desired rate by these shaping elements in order to provide the imaginary and objective balance of the work. Although the use of void determines the aesthetic value of the work, “void” is sometimes given intuitively and sometimes directly physically in the work.
Things that are out of perceptible elements find meaning in our minds as “void”. Object or matter, which is one of the three main elements of art (subject-object-imagination), is the physical representation of existence. Here, the subject is the tool that is the creator of the work, while the imagination is the guiding force that determines the work. The element of space is also presented or not presented on the work at the desired rate by these shaping elements in order to provide the imaginary and objective balance of the work. The use of space also determines the aesthetic value of the work from time to time. This “void” is given in the work, sometimes intuitively, sometimes directly, physically.
The objective use of space in works is different in different geographies; the meanings behind it vary in almost every work and style. While the first reason can sometimes be a function-oriented background, it sometimes contributes to conveying an emotion or a message. We clearly see the balanced void distribution in geometrical arrangements. Although the measured arrangement of geometry makes it difficult to understand the background - foreground dichotomy, it supports the balance of space. The same situation causes a decrease in the ground-space when examined in herbal ornamented contents. Natural or unnatural leaves, folded branches are never perceived as ground. This pushes the void into the background.
In this study, the element of “void” has been questioned specifically in art in terms of both “concept-image” and “object-work” relationship. The relationship between existence-nothingness, harmony-composition in ornaments, the element of “void” evaluated in terms of Turkish art, Islamic art, Western and contemporary art, as well as various works of art, through cultural connections through ornamental elements. As a result, this study, which examines “absence”, reveals the indispensable existence of void in the name of existence and our obligation to it.

Anahtar Kelimeler

Void, Art Piece, Horror Vacui, Painting, History of Turkish-İslamic Arts.

Kaynakça

• Alpay, Y. (2020). Yapı(t)söküm. İstanbul: Destek Yay.
• Altın, A. (2021). İslam Sanatına İsnat Edilen Horror Vacui (Boşluk Korkusu) Üzerine Bir Eleştiri, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları XXIII, Edirne.
• Artsandculture.google.com. https://artsandculture.google.com/asset/m%C3%B6nch-am-meer/KwEv_TMiJhn5kA?hl=tr&ms=%7B%22x%22%3A0.5%2C%22y%22%3A0.5%2C%22z%22%3A9.067274256822856%2C%22size%22%3A%7B%22width%22%3A1.638184757519167%2C%22height%22%3A1.2374999999999994%7D%7D Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• Aslan, Y. ve Duran, R. (2020), Türk Sanatında Tengri-Tanrı Damgası, Ulakbilge Dergisi, 8(54), Ankara, 1378-1398.
• Ayvazoğlu, B. (2019). Aşk Estetiği. İstanbul: Kapı Yay.
• Broug, E. (2016). İslam Sanatında Geometrik Desenler. İstanbul: Klasik Yay.
• Burckhardt, T. (1970). The Void in İslamic Art, Studies in Comparative Religion, 16, 1-2.
• Burckhardt, T. (2020). Aklın Aynası: Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler ( Volkan Ersoy, Çev.). İstanbul: İnsan (Sanat) Yay.
• Çaycı, A. (2015). Oryantalizm, Oksidentalizm ve Sanat. İstanbul: İnsan Yay.
• Çaycı, A. (2017). İslam Mimarisinde Anlam ve Sembol. Konya: Palet Yay.
• Dede, E. (2021). Hiçlik ve Boşluk Kavramlarına İlişkin Çağdaş Sanat Örnekleri, Sanat ve Tasarım Dergisi, 11(2), 384-399. doi: 10.20488/sanattasarim.1048710
• Demiriz, Y. (2004). İslam Sanatında Geometrik Süsleme: Bir Envanter Denemesi. İstanbul: Yorum Sanat ve Yay.
• Duran, R. (2017), Motiflere Dönüşmüş Türk Damgaları - Geometrik Motiflere Farklı Bir Bakış, 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (25-27 Ekim 2017), Antalya.
• Eco, U. (2016). Açık Yapıt (T. Esmer, Çev.). İstanbul: Can Sanat Yay.
• En.wikipedia.org Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Black_Square_%28painting%29 Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• Eyice, S. (1981). XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu, Sanat Tarihi Yıllığı, 9(10), İstanbul, 163-190. 
• Grabar, O. (2018) İslam Sanatı’nın Oluşumu (N. Yavuz, Çev.). İstanbul: Alfa Yay.
• İndependent; History. Erişim: https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-soldier-911-attack-memorial-b1789884.html Erişim Tarihi: 15.07.2022 ; Erişim: https://www.history.com/topics/21st-century/911-rebuilding-of-ground-zero Erişim Tarihi: 15.07.2022.
• İstanbulsanatevi.com 1. Erişim: https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-m/magritte-rene/rene-magritte-insani-durum-11447/ Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• İstanbulsanatevi.com 2. Erişim: https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-m/magritte-rene/rene-magritte-insani-durum-02-11449/ Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• Kaçmaz Ateş, Ö. (2021). Goya’nın Kara Resimleri ve “Köpek” Adlı Resminin Analizi, Sanat Dergisi, 37, 317-336. doı: 10.47571/ataunigsfd.874505
• Konak, R. (2014). Minyatür Sanatında Boşluk ve Mekân Anlayışı, Akdeniz Sanat Dergisi, 7(14), 34-54.
• Listelist; Tarihlisanat 2. Erişim: https://listelist.com/mona-lisa-calinma-hikayesi/ Erişim Tarihi: 15.07.2022 ; Erişim: https://www.tarihlisanat.com/mona-lisa/ Erişim Tarihi: 15.07.2022.).
• Mülayim, S. (1994). Sanat Tarihi Metodu. İstanbul: Bilim Teknik Yay.
• Mülayim, S. (2015). Değişimin Tanıkları: Türk Sanatında İkonografik Dönüşümler. İstanbul: Kaknüs Yay.
• Nasr, S. H. (2019). İslam Sanatı ve Maneviyatı, İstanbul: İnsan Yay.
• Necefoğlu, H. (2016). Geometrik Desenler Olarak İslami İsimler ve Kutsal İfadeler, 3. Uluslararası İslam Sanatında Geometrik Desenler Çalıştayı, 24 Eylül-2 Ekim: İstanbul.
• Öztürk, R. (2019). Osmanlı Öncesi Konya ve Çevresinde Bulunan Mimari Eserlerdeki Ma’kılî Yazılar, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• Sartre, J. P. (2010). Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi. (T. Ilgaz, G. Çankaya Eksen, Çev.). İstanbul: İthaki Yay.
• Tarihlisanat. Erişim: https://www.tarihlisanat.com/mona-lisa/ Erişim Tarihi: 15.07.2022.
• Tatar, B. (2017). Kutsal Mekân: Fenomenolojik Bir Analiz, Milel ve Nihal, 14, 8-22.
• Tatar, B. (2020). Bilinmeyen Alan (Terra Incognita)’ın Keşfine Bir Vesile Olarak Ötekinin Boşluğu, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 1-16.
• Tr.Pinterest. Erişim: https://tr.pinterest.com/pin/479211216614785679/ Erişim Tarihi: 15.07.2022.
• Tr.wikipedia.org Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mgelerin_%C4%B0haneti#/media/Dosya:MagrittePipo.jpg Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• Trthaber.com. Erişim: https://www.trthaber.com/haber/dunya/endulusun-zarafeti-el-hamra-sarayi-680132.html Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• Turani, A. (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Toplum Yay.
• Türkan, M. (2020). Platon’da Formlar Arası İlişkiler Bağlamında Olumsuz Önermeler ve Hiçlik Problemi, Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 1, 219-244. http://www.beytulhikme.org/DergiTamDetay.aspx?ID=1546&Detay=Ozet (Erişim Tarihi: 10.04.2022).
• Youtube 1. Dücane Cündioğlu: Hangi Tabloları Görmeliyim? | Resim Sanatına Giriş; Erişim: https://www.youtube.com/watch?v=49wO55VTPc0&ab_channel=D%C3%BCcaneC%C3%BCndio%C4%9Flu “59:26” Erişim Tarihi: 16.07.2022.
• Youtube 2. Erişim: https://www.youtube.com/watch?v=JTEFKFiXSx4&ab_channel=JoelHochberg Erişim Tarihi: 21.04.2022.