A Comparison of Mentality Worlds Through the Relationship between Hyperrationalism and Unemployment in Costa-Gavras's Le Couperet and Erdem Tepegöz's Zerre

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 36 - 55, 30.06.2022

Emre Doğan

Öz

Purpose of the study: The aim of this study is to examine hyperrationalism, from the simulation theory put forward by Jean Baudrillard, through two movies, and to evaluate the reflections of this concept in two different mentality worlds over the unemployment problem. The point that Baudrillard emphasizes is that although the western world lives in the simulation universe, there are still non-modernized societies that are not immanent to the simulation universe due to the historical process difference. In this context, Costa Gavras’ Le Couperet and Erdem Tepegöz’s Zerre are the subjects of this study.

Literature Background: The theoretical framework of this study is Jean Baudrillard's simulation theory and a concept of the theory, 'hyperrationalism'. In this study, 'simulation theory' will be evaluated in the context of the relationship between cinema and sociology, and unemployment representations in sample films will be discussed on the basis of historical process and difference in mentality worlds.

Method: The fact that the study is a qualitative study and has an interdisciplinary approach points to the descriptive method. In this way, a plane that is free from harsh methodological constraints and limitations will be built, and philosophical meaning outputs will not be overlooked.

Findings: The findings obtained in the study are that the historical process difference between France and Turkey and the related mentality worlds create a difference in the hyperrational mind's activation and circulation, and the perspective on the unemployment problem varies.

Conclusion: As a result, it is seen that Bruno, in Le Couperet, resorts to hyperrational, absurd and amoral solutions, while in the movie Zerre it is seen that Zeynep, lives under difficult life conditions, does not engage in any hyperrational or even irrational action. This contrast between the two films is related to the effect of the historical process difference between the French and Turkish society in the context of thyperrationalism.

Anahtar Kelimeler

Simulation theory, Cinema, Hyperrationalism, Unemployment, Historical process difference

Costa-Gavras’ın Le Couperet ve Erdem Tepegöz’ün Zerre Filmlerinde Hiperrasyonalizm ve İşsizlik İlişkisi Üzerinden Zihniyet Dünyaları Karşılaştırması

Öz

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, Fransız düşünür Jean Baudrillard’ın ortaya attığı simülasyon kuramının en önemli kavramlarından biri olan ‘hiperrasyonalizm’i iki sinema filmi üzerinden inceleyerek bu kavramın işsizlik sorunu üzerinden iki farklı zihniyet dünyasında yansımalarını değerlendirilmektir. Baudrillard’ın önemle üstünde durduğu nokta, batı dünyasının simülasyon evreni içerisinde yaşamasına karşın tarihsel süreç farklılığı nedeniyle simülasyon evrenine içkin olmayan modernleşmemiş toplumların hala var olduğudur. Bu bağlamda 2005 yılı yapımlı Costa Gavras filmi Le Couperet ve 2012 yılı yapımlı Erdem Tepegöz filmi Zerre bu incelemenin ana özneleri konumundadırlar.

Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Bu çalışmanın kuramsal çerçevesi, Jean Baudrillard’ın simülasyon kuramı ve kuramın en önemli kavramlarından ‘hiperrasyonalizm’dir. 20. yüzyılda insani bilimler alanında ortaya atılan en etkili kuramlardan olan ‘simülasyon kuramı’, bu çalışmada sinema ve sosyoloji ilişkisi bağlamında değerlendirilecek, örneklem filmlerdeki işsizlik temsilleri tarihsel süreç ve zihniyet dünyaları farklılığı temelinde tartışılacaktır.

Yöntem: Çalışmanın nitel bir çalışma olması ve interdisipliner bir yaklaşıma sahip olması betimleyici (desktriptif) yönteme işaret etmektedir. Bu sayede sert metodolojik kısıtlamalar ve sınırlandırmalardan arındırılmış bir düzlem inşa edilecek, filozofik anlam çıktıları es geçilmeyecektir.

Bulgular: Çalışmada elde edilen bulgular, Fransa ve Türkiye’nin içinde bulunduğu tarihsel süreç farklılığının ve buna bağlı zihniyet dünyalarının hiperrasyonal aklın devreye girmesi ve dolaşıma geçmesi konusunda başkalık yarattığı ve işsizlik sorununa bakışın değişkenlik gösterdiğidir.

Sonuç: Sonuç olarak Le Couperet’de işsiz kalan Bruno’nun hiperrasyonal, absürt ve amoral çözümlere başvurduğu görülürken Zerre filminde işsiz olan ve Bruno’yla kıyaslanamayacak derece zor hayat şartları altında yaşamını sürdüren Zeynep’in herhangi bir hiperrasyonal ve hatta irrasyonel eylemde bulunmadığı görülmektedir. Buna ek olarak filmin sonunda Zeynep hayat şartlarına teslim olsa da yaptığı bu eylem sadece kendine zarar verebilecek bir eylemdir. İki film arasında ortaya konulan bu karşıtlık, Fransız ve Türk toplumunun içinde bulunduğu tarihsel süreç farklılığının simülasyon kuramının ifade ettiği hiperrasyonallik bağlamında etkisiyle ilişkilidir.

Anahtar Kelimeler

Simülasyon kuramı, Sinema, Hiperrasyonalizm, İşsizlik, Tarihsel süreç farklılığı

Destekleyen Kurum

İstanbul Gelişim Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi

Teşekkür

Bu makalenin ortaya çıkışında emeği geçen kardeşim Erdem Doğan'a teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.

Kaynakça

• ADANIR, O. (2010). Gerçeklik İlkesi, Simülasyon ve Patafizik. Fikir Mimarları Serisi - 22: Baudrillard (s.51). İstanbul: Say Yayınları.
• ADANIR, O. (2008). Simülasyon kuramı üzerine notlar ve söyleşiler. İstanbul: Hayal Et Kitap.
• ARDA, E. (Ed.). (2003). Sosyal bilimler el sözlüğü. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• BAUDRILLARD J. (2009). Gösterge ekonomi politiği hakkında bir eleştiri. (O. Adanır & A. Bilgin, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• BAUDRILLARD, J. (2012). Kusursuz cinayet. (N. Sevil, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BAUDRILLARD, J. (2013). Simülakrlar ve simülasyon. (O. Adanır, Çev.) Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• BAUMAN, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik. (İ. Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BOUTHOUL, G. (1975). Zihniyetler. (S. Evrim, Çev.) İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• CORRIGAN, T. (2013). Film eleştirisi el kitabı. (A. Gürata, Çev.) Ankara: Dipnot Yayınları.
• DOĞAN, E. (2020). Cemiyet Ahlakı, Doğu Dünyası ve Zihniyet Kavramlarının Girift Dışavurumu: Sonsuz Zaman İçinde. Film Yapmak: Kurmaca, Deneysel, Belgesel, Animasyon (s.585). İstanbul: Doruk Yayınları.
• DOĞAN, E. (2021). Postmodern dönemde bilimsel bilginin başkalaşımı ve Amerikan bilim kurgu sineması (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, 2021.
• FERRERI, M. (Yönetmen). (1973). La grande bouffe. İtalya & Fransa: Films 66 & Mara Films.
• GAVRAS, C. (Yönetmen). (2005). Le couperet. Fransa & Belçika & İspanya: K.G. Productions.
• HABERMAS, J. (1994). Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje. Postmodernizm. (çev. G. Naliş & D. Sabuncuoğlu & D. Erksan) İstanbul: Kıyı Yayınları.
• HARVEY, D. (2010). Postmodernliğin durumu. (S. Savran, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• HASSAN, I. (2019). Orpheus’un parçalanışı. (E. Aras, Çev.) Ankara: Hece Yayınları.
• JAMESON, F. (2011). Postmodernizm ya da geç kapitalizmin kültürel mantığı. (N. Plümer & A. Gölcü, Çev.) Ankara: Nirengi Kitap.
• KABADAYI, L. (2013). Film eleştirisi: kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• LYOTARD, J. F. (1997). Postmodern durum. (A. Çiğdem, Çev.) Ankara: Vadi Yayınları.
• MAHÇUPYAN, E. (2000). Batıdan doğuya, dünden bugüne zihniyet yapıları ve değişim. İstanbul: Patika Yayıncılık.
• MUCCHIELLI, A. (1991). Zihniyetler. (A. Kotili Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• TEPEGÖZ, E. (Yönetmen). (2012). Zerre. İstanbul: Kule Film.
• TOSCANO, A. (2014). İsyan zamanlarında felsefe. (M. Öznur, Çev.) İstanbul: Encore Yayınları.
• ÜLGENER, S. (2006). Zihniyetler, aydınlar ve izm’ler. İstanbul: Derin Yayınları
• WIKIPEDIA (01.01.2022). Penrose stairs. Erişim Tarihi: 20.04.2022, https://en.wikipedia.org/wiki/Penrose_stairs