Renklerin Lezzet İllüzyonu: Gıda Seçimlerinde Görsel Uyarıcıların Rolü

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 202 - 219, 04.07.2025

Ercan Erkocaaslan Murat Ay

https://doi.org/10.56590/stdarticle.1588455

Öz

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Bu çalışmada, renklerin bireylerdeki beş duyu organını harekete geçirmesi ile gıda seçimlerine olan etkisini ölçmek amaçlanmıştır.
Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Renk algısı, gıda seçimlerini psikolojik, biyolojik ve kültürel faktörlerle şekillendirir, tat, tazelik ve sağlık algısını etkiler. Gastronomide ise renk, lezzet ve kalite algısını yönlendirerek tüketicinin psikolojik ve duyusal izlenimlerini belirler.
Yöntem: Araştırmada, 7 farklı renkte kurabiye (kırmızı, mor, mavi, sarı, yeşil, siyah, açık sarı) hazırlanmış ve eğitimli panelistlere duyusal analiz yaptırılarak tat, görünüş, koku, doku, yapışkanlık, sertlik ve genel kabul edilebilirlik gibi kriterlere göre, 9'lu Likert ölçeğiyle değerlendirme yapmaları istenmiştir. Tüm renklerde elde edilen verilerin betimleyici istatistikleri için Spearman Korelasyon testi uygulanmıştır.
Bulgular: Analizler sonucunda, tat ve görünüşte en yüksek puanın mor, en düşük puanların ise tatta mavi, görünüşte ise siyah renkli kurabiyelerin aldığı belirlenmiş ve aralarındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Koku, doku, yapışkanlık ve sertlik boyutlarında anlamlı bir fark yoktur. Genel kabul edilebilirlikte en çok tercih edilen rengin mor, en az tercih edilen rengin mavi olduğu görülmektedir.
Sonuç: Görselliğin yiyecek sunumundaki öneminin yanı sıra gıdaların renkleri ve renklerinin uyumu gıda tercihlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, yemeği daha keyifli bir hale getirebilmektedir. Renklerin tercihler üzerine etkisini belirlemek için farklı renkler ve farklı gıdalar kullanılarak daha fazla panelist ile araştırma yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Koku, Renk, Algı, Duyusal Değerlendirme, Renk Tercihleri

The Taste Illusion of Colors: The Role of Visual Stimuli in Food Choices

Öz

The Purpose of the Study: In this study, it was aimed to measure the effect of colors on food choices by activating the five senses in individuals.
Literature Review/Background: Color perception shapes food choices with psychological, biological and cultural factors, affecting the perception of taste, freshness and health. In gastronomy, color determines the psychological and emotional impressions of the consumer by directing the perception of taste and quality.
Method: In the study, cookies in 7 different colors (red, purple, blue, yellow, green, black, light yellow) were prepared and trained panelists were asked to make sensory analysis and evaluate them according to criteria such as taste, appearance, odor, texture, stickiness, hardness and general acceptability with a 9-point Likert scale. Spearman Correlation test was applied for descriptive statistics of the data obtained in all colors.
Results: As a result of the analysis, it was determined that purple cookies had the highest score in terms of taste and appearance, blue cookies had the lowest score in terms of taste and black cookies had the lowest score in terms of appearance, and the difference between them was found to be statistically significant (p<0.05). There was no significant difference in dimensions of odor, texture, stickiness and hardness. In general acceptability, it was seen that purple was the most preferred color and blue was the least preferred color.
Conclusion: In addition to the importance of visuality in food presentation, the colors of foods and their color harmony play an important role in food preferences. In addition, it can make the meal more enjoyable. It is recommended to conduct research with more panelists using different colors and different foods to determine the effect of colors on preferences.

Anahtar Kelimeler

Odor, Color, Perception, Sensory Evaluation, Color Preferences

Kaynakça

• ADAK, N. (2020). Tüketim kültüründe beslenme: Sağlıklı/sağlıksız yiyecekler. İstanbul University Journal of Sociology, 40 (1), 197-218. doi: 10.26650/SJ.2020.40.1.0030.
• AKGÜN, V. Ö. (2010). Modern alışveriş merkezlerinin tüketici davranışları üzerindeki etkisi ve Konya ilinde bir uygulama. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştrmalar Dergi̇si, 12 (19), 153-163.
• AKOGLU, H. (2018). User's guide to correlation coefficients. Turkish journal of emergency medicine, 18 (3), 91-93. doi: 10.1016/j.tjem.2018.08.001.
• AKTÜRK, B. (2024). Yetişkin bireylerin hedonik açlık durumu ile öz kontrol ve öz yönetimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• BİROL, E. (2023). Gıda ambalajlarının tüketici satın alma kararına etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (85), 159-172. doi:10.17755/esosder.1070925.
• COŞKUN. S. & ŞAHİN, E. Ö. (2024). Gastronomide Görsellerle Yiyecek İçecek Stilistliği. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 6 (14), 149-164. doi: 10.47994/usbad.1442182.
• ÇELİK, E. & EVREN, S. (2024). Renklerin Yemek Tercihleri ve Algıları Üzerindeki Etkisi: Türk ve Alman Kültürleri Karşılaştırması. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism Recreation and Sports Sciences, 7 (2), 367-393. doi: 10.53353/atrss.1401280.
• ÇELİK., E. (2021). Yemek renklerinin insanların algıları ve tercihleri üzerindeki etkisi: Kültürlerarası bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi.
• ÇUKUR, D. (2011). Erken çocukluk döneminde görsel algı gelişimine uygun 25 mekân tasarımı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7 (24), 25-36.
• DOĞAN, E. (2023). Gastrofizik perspektifinden mutfak çalışanlarının renk algısı: Nitel bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). KMÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı, Karaman.
• DOTY, R. L. (2012). Has Human Olfaction Evolved Primarily to Provide Flavor to Foods? Erişim tarihi: 26.09.2024, https://www.cell.com/action/showPdf?pii=S0166-2236%2811%2900171-8.
• ELLIOT, A.J. & MAIER, M.A. (2014). Color Psychology: Effects of Perceiving Color on Psychological Functioning in Humans. Annual Review of Psychology, 65, 95-120. doi: 10.1146/annurev-psych-010213- 115035
• GÖLEMEZLİ, M., (2022). Duyusal pazarlamada görsel unsurların tüketicilerin organik ürün algısı ve tercihindeki rolü: Zeytinyağı ambalajı üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• HAYKIR, M. (2021). Tabak Tasarımı ve Tüketici Yemek Davranışı İlişkisi: Kuramsal Bir Model Önerisi. The. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9 (2), 1356-1378. doi:10.21325/jotags.2021.844
• HERZ, R. S. (2016). Birth of a neurogastronomy nation: The inaugural symposium of the International Society of Neurogastronomy. Chemical senses, 41 (2), 101-103. Doi: 10.1093/chemse/bjv073.
• HOEGG, J. & ALBA, J. W. (2007). Taste perception: More than meets the tongue. Journal of Consumer Research, 33 (4), 490-498. doi:10.1086/510222.
• İÇLİ, G. E., & ÇOPUR, M. E. (2008). Pazarlama iletişiminde renklerin rolü. Trakya üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 10 (1), 22-33.
• KARACA, K. Ç., (2024). Simülasyon teorisi kapsamında etnik restoranlarda algı yönetiminin müşteri deneyimi üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYIŞKIRAN, A. & EMİROĞLU, E., (2024). Nörogastronomi ve sağlıklı besin seçimini geliştirme üzerindeki rolü. Toros University Journal of Food Nutrition and Gastronomy, 3 (1), 57-68. doi:10.58625/jfng-2475
• KOCH, C. & KOCH, E. C. (2003). Preconceptions of taste based on color. The Journal of psychology, 137 (3), 233-242 doi:10.1080/00223980309600611
• KUMAŞ, G. & BİLGİLİ, B. (2024). Turizm İşletmelerinin Hizmet Kalitesi Algısında Temizlik ve Hijyenin Öneminin İrdelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 8 (1), 153-177 doi:10.32958/gastoria.1387557
• KURGUN, O. A. (2016). Gastronomi trendleri, İçinde: H. Kurgun & D. Bağıran Özşeker (Ed.), Gastronomi ve Turizm, Detay Yayıncılık.
• KYUTOKU, Y., MINAMI, Y., KOIZUMI, T., OKAMOTO, M., KUSAKABE, Y. & DAN, I., (2012). Conceptualization of Food Choice Motives and Consumption Among Japanese in Light of Meal, Gender, and Age Efects. Food Quality and Preference, 24 (1), 213-217. doi:10.1016/j.foodqual.2011.10.002.
• LABRECQUE, L. I. & MILNE, G. R. (2013). To Do or Not to Do: The Impact of Color on First Impressions of Websites. Journal of Business Research, 66 (5), 717-723. doi: 10.1007/s11002-012-9210-5.
• MAGHRABY, T. M., ELHAG, A. E., ROMEH, R. M., ELHAWARY, D. M. & HASSABO, A. G. (2024). The psychology of color and its effect on branding. Journal of Textiles, Coloration and Polymer Science, 21 (2), 355-362. doi: 10.21608/jtcps.2024.259014.1270
• O'MAHONY, M. (1983). Gustatory responses to nongustatory stimuli. Perception, 12 (5), 627- 633. https://doi.org/10.1068/p120627.
• ÖZBEKLER, T. M. (2019). Değişen Beslenme Alışkanlıkları Perspektifinde Takviye Edici Gıdalar: Tüketiciler Ne Kadar Bilinçli? Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5 (51), 6866-6882. doi:10.26449/sssj.1937.
• ÖZMEN, Ş. & DENİZ, G. (2024). Gastronomi Turizmi Kapsamında Coğrafi İşaretli Ürünlerin Yiyecek İçecek İşletmelerinde Kullanımı: Niğde İli Örneği. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 538-560. doi:10.32572/guntad.1513414
• POSLON, S., KOVAČEVIĆ, D. & BROZOVIĆ, M. (2021). Impact of packaging shape and material on consumer expectations. Journal of Graphic Engineering and Design, 12 (2), 39-44.doi:10.24867/JGED-2021-2-039.
• RAGHUBIR, P. & GREEN, R. D. (2006). Color and food perception: Effects of color on taste judgments. Journal of Consumer Psychology, 16 (3), 264-276. doi: 10.1207/s15327663jcp1603_9
• SARI, D., MURAT, B. D., MURAT, E. & SAMANCI, M. (2024). Nörogastronomi Kavramı ve Uygulamalarının Bibliyometrik Analiz Yöntemi İle İncelenmesi. Journal of Recreation and Tourism Research, 11 (3), 66-84. doi:10.5281/zenodo.13853921.
• SHAHID, S., PAUL, J., GILAL, F. G. & ANSARI, S. (2022). The role of sensory marketing and brand experience in building emotional attachment and brand loyalty in luxury retail stores. Psychology & Marketing, 39 (7), 1398-1412. doi:10.1002/mar.21661
• SEN, A. (2023) Plating for Perfection: An Exploration of Techniques for Optimal Food Decorating Strategies and Aesthetic Visual Appeal in Indian Cuisine. Asian Journal of Food Research and Nutrition, 2 (4), 612-624.
• SERİN, Y. & ŞANLIER, N. (2018). Duygusal Yeme, Besin Alımını Etkileyen Faktörler ve Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9 (2), 135- 146. doi:10.14744/phd.2018.23600.
• SPENCE, C. (2015). On the psychological impact of food colour. Flavour, 4, 21. doi: 10.1186/s13411-015-0031-3.
• SPENCE, C. (2024). On the psychological effects of food color. Handbook on natural pigments in food and beverages (pp. 33-60). Woodhead Publishing. doi:10.1016/B978-0-323-99608-2.00004-5.
• SUZUKI, M., KIMURA, R, KIDO, Y., INOUE, T., MORITANI, T. & NAGAI, N. (2017). Color of hot soup modulates postprandial satiety, thermal sensation, and body temperature in young women, Appetite, 114, 209-216. doi:10.1016/j.appet.2017.03.041
• ŞENGÜL, A. & ADABALI, M. M. (2023). Nörogastronominin Duyular ve Lezzet ile İlişkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (7), 934-951. doi: 10.26677/TR1010.2023.1257
• TARHAN, N. & KORKMAZ, M. (2023). Duyusal Unsurların Tat Algısına Etkisinin Gastrofizik Bağlamında Değerlendirilmesi. Akademik Gıda, 21 (3), 284-300. doi: 10.24323/akademik-gida.1382946
• Technogezgin, (2024). Renklerin anlamı ve duygular üzerindeki etkisi. Erişim tarihi: 17.10.2024, https://technogezgin.com/renklerin-anlami-ve-duygular-uzerinde-etkisi/
• Turizm Günlüğü Turizm & Seyahat Gazetesi, (2021) Gastronomi ve renkler arasındaki ilişki Erişim Tarihi: 15.12.2024, https://www.turizmgunlugu.com/2021/12/11/gastronomi-ve-renkler-arasindaki-iliski/
• TÜRKER, A. & YILMAZ, İ. (2023). Yetişkin Bireylerde Renklerle Yeme Arzusu İlişkisinin Araştırılması, Journal of Gastronomy, Hospitalityand Travel, 6 (1), 349-364. doi: 10.33083/joghat.2023.268.
• UÇUK, C. (2023). Sinestetik yemek: Gastronomi ve sinestezi ilişkisi üzerine sistematik derleme ve meta-analiz. Journal of Tourism Research Institute, 4 (1), 1-16.
• VARELA, P., & ARES, G. (2012). Sensory profiling, the blurred line between sensory and consumer science. A review of novel methods for product characterization. Food Research International, 48 (2), 893-908. doi: 10.1016/j.foodres.2012.06.037.
• VELASCO, C., ESCOBAR, F. B., SPENCE, C. & OLIER, J. S. (2023). The taste of colours. Food Quality and Preference, 112, 105009. doi:10.1016/j.foodqual.2023.105009
• WAN, X., WOODS, A. T., VAN DEN BOSCH, J. J., MCKENZIE, K. J., VELASCO, C. & SPENCE, C. (2014). Cross-cultural differences in crossmodal correspondences between basic tastes and visual features. Frontiers in psychology, 5, 1-13. doi:10.3389/fpsyg.2014.01365
• YÜCE, A. & KERSE, Y. (2018). Kişiliğin Kompulsif Satin Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32 (1), 143-156.
• YÜCEL, N. & ÇUBUK, F. (2024). Nöropazarlama penceresinden marka değeri. International Journal of Social Science, 8 (25-I), 221-233. doi: 10.9761/JASSS2226.