Endokrin Bozucu Bir Kimyasal Olan Bisfenol A’nın Sağlık Üzerine Etkileri

Yıl 2020, , 439 - 445, 15.01.2021

Yeter Çelik , Selen Şahin

https://doi.org/10.17942/sted.771150

Öz

Endokrin bozucu kimyasallar organizmada bakım, homeostasis, düzenleme ve gelişme işlemlerinden sorumlu hormonların üretimi, salınımı, taşınması, metabolizması, eliminasyonu veya aktivitesini etkileyerek endokrin sistemin fonksiyonunu değiştiren ekzojen maddelerdir. Bisfenol A, 1940’lardan itibaren polikarbonat plastiklerin ve epoksi reçinelerin bileşiminde geniş ölçüde kullanılan en çok bilinen endokrin bozucudur. Bisfenol A’nın insan östrojen reseptörüne bağlandığı ve aktive ettiği bildirilmiş; bunun sonucunda bisfenol A sentetik östrojen olarak rapor edilmiştir. Bisfenol A, gıda paketlemede, yiyeceklere teması olan materyallerde, kozmetiklerde, oyuncaklarda, çantalarda, ayakkabılarda, ilaçlarda, medikal malzemelerde ve yapı malzemeleri gibi birçok alanda yaygın olarak bulunabilmektedir. İnsanlarda bisfenol A maruziyeti temel olarak diyet ve su vasıtasıyla (yiyecek veya yiyecek ile temas eden malzemeler) oluşur. Çalışmalar insan idrarında, kanda, tükürükte ve sütte düşük dozlarda bisfenol A olduğunu göstermiştir. Bisfenol A’ya maruziyetin bu kadar fazla olması sağlık üzerine etkilerinin incelenmesini kaçınılmaz hale getirmiştir. Bu nedenle bu yazıda bisfenol A’ya maruz kalma sonucu oluşabilecek potansiyel riskler tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bisfenol A, sağlık, endokrin bozucu kimyasallar, sentetik östrojen

Kaynakça

• Alonso-Magdalena, P., Ropero, AB., Soriano, S., Quesada, I., Nadal, A. Bisphenol-a: A new diabetogenic factor? Hormones 2010; 9(2):118-26.
• Ayazgök, B., Küçükkılınç, TT. Düşük doz bisfenol a’nın büyük etkileri. FABAD J Pharm Sci 2017; 42(2): 139-150.
• Durmaz, E., Giray, KB. Çevresel bir endokrin bozucu: Bisfenol a ve toksik etkilerinin değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2013; 56:192-199.
• Andújar, N., Gálvez-Ontiveros, Y., Zafra-Gómez, A., Rodrigo, L., Álvarez-Cubero, MJ., Aguilera, M. et al. Bisphenol a analogues in food and their hormonal ans obesogenic effects: A review. Nutrients 2019; 11(9):21-36.
• Siracusa, JS., Yin, L., Measel, E., Liang, S., Yu, X. Effects of bisphenol a and its analogs on reproductive health: A mini review. Reprod Toxicol 2018; 79:96–123.
• Er, B., Sarımehmetoğlu, B. Gıdalardaki bisfenol a varlığının değerlendirilmesi. Vet Hek Der Derg 2011; 82(1): 69-74.
• Konieczna, A., Rutkowska, A., Rachon, D. Health risk of exposure to bisphenol a (BPA). Rocz Panstw Zakl Hig 2015; 66(1):5-11.
• Balcı, A., Erkekoğlu, P., Gümüşel, KB. Endokrin bozucu kimyasallar ve obezite arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: Ftalatlar ve bisfenol a. J Pharm Sci 2014; 3(1):1-16.
• Iribarne-Durán, LM., Artacho-Cordón, F., Peña-Caballero, M., Molina-Molina, JM., Jiménez-Díaz, I., Vela-Soria, F. et al. Presence of bishenol a and parabens in a neonatal intensive care unit: An exploratory study of potential sources of exposure. Environ Health Perspect 2019; 127(11).
• Hafezi, SA., Abdel-Rahman, WM. The endocrine disruptor bisphenol a (BPA) exerts a wide range of effetxt in carcinogenesis and response to threapy. Curr Mol Pharmacol 2019; 12(3): 230-238.
• Mahan, KL., Raymond, LJ. Besin&Beslenme Süreci. Çev.:Akbulut, G 14. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri; 2019.
• Göney, G. Obezojenler. Uluslararası Hakemli Beslenme Araştırmaları Dergisi (DBHAD) 2016; 6:56-70.
• Jacobson, MH., Woodward, M., Bao, W., Liu, B., Trasande, L. Urinary bisphenols and obesity prevalence among U.S. children and adolescents. J Endocr Soc 2019; 3(9):1715–1726.
• Carwile, JL., Michels, KB. Urinary bisphenol a and obesity: NHANES 2003-2006. Environ Res 2011; 111(6):825–830.
• Wang, T., Li, M., Chen, B., Xu, M., Xu, Y., Huang, Y. et al. Urinary bisphenol a (BPA) concentration associates with obesity and insulin resistance. J Clin Endocrinol Metab 2012; 97(2).
• Wassenaar, P., Trasande, L., Legler, J. Systematic review and meta analysis of early-life exposure to bisphenol a and obesity-related outcomes in rodents. Environ Health Perspec 2017; 125(10).
• Kim, KY., Lee, E., Kim, Y. The Association between bisphenol a exposure and obesity in children-a systematic review with meta analysis. Int J Environ Res Public Health 2019; 16(14):2521.
• Jacobson, MH., Woodward, M., Bao, W., Liu, B., Trasande, L. Urinary bisphenols and obesity prevalence among U.S. children and adolescents. J Endocr Soc 2019; 3(9):1715–1726.
• Gündoğdu, T., Akdevelioğlu, Y. Bisfenol a ve erkek üreme sağlığı. Androl Bül 2019; 21:32-40.
• Caporossi, L., Alteri, A., Campo, G., Paci, E., Tranfo, G., Capanna, S. et al. Cross sectional study on sxposure to BPA and phthalates and semen parameters in men attending a fertility center. Int J Environ Res Public Health 2020; 17(2):489.
• Sözlü, S., Akdevelioğlu, Y. Bisfenol a ve insan üreme sağlığı. Mersin Üniv Sağ Bilim Derg 2018; 11(1):86-99.
• Leonardi, A., Cofini, M., Rigante, D., Lucchetti, L., Cipolla, C., Penta, L., Esposito, S. The effect of bisphenol a on puberty: A critical review of the medical literature. Int J Environ Res Public Health 2017; 14(9):1044.
• Chen, Y., Wang, Y., Ding, G., Tian, Y., Zhou, Z., Wang, X. et al. Association between bisphenol a exposure and idiopathic central precocious puberty (ICPP) among school-aged girls in Shanghai, China. Environ Int 2018; 115:410-416.
• Pergialiotis, V., Kotrogianni, P., Christopoulos-Timogiannakis, E., Koutaki, D., Daskalakis, G., Papantoniou, N. Bisphenol a and adverse pregnancy outcomes: A systematic review of the literature. J Matern Fetal Neonatal Med 2018; 31(24):3320-3327.
• Zhou, Z., Lei, Y., Wei, W., Zhao, Y., Jiang, Y., Wang, N. et al. Association between prenatal exposure to bisphenol a and birth outcomes: a systematic review with meta-analysis. Medicine 2019; 98(44).
• Rochester, JR., Bolden, AL., Kwiatkowski, CF. Prenatal exposure to bisphenol a and hyperactivity in children: A systematic review and meta analysis. Environ Int 2018; 114:343-356.
• Shen, M., Kumar, SP., Shi, H. Estradiol regulates insulin signaling and inflammation in adipose tissue. Horm Mol Biol Clin İnvesting 2014; 17(2):99–107.
• Rancière, F., Botton, J., Slama, R., Lacroix, MZ., Debrauwer, L., Charles, MA. et al. Exposure to bisphenol a and bisphenol s and incident type 2 diabetes: A case-cohort study in the French cohort D.E.S.I.R. Environ Health Perspect 2019; 127(10):107013.
• Shankar, A., Teppala, S. Relationship between urinary bisphenol a levels and diabetes mellitus. J Clin Endocrinol Metab 2011; 96(12):3822–3826.
• Melzer, D., Rice, NE., Lewis, C., Henley, WE., Galloway, TS. Association of urinary bisphenol a concentration with heart disease: Evidence from NHANES 2003/06. PloS One 2010; 5(1):8673.
• Li, L., Ying, Y., Zhang, C., Wang, W., Li, Y., Feng, Y. et al. Bisphenol a exposure and risk of thyroid nodules in Chinese women: A case-control study. Environ Int 2019; 126:321-328.
• Chailurkit, LO., Aekplakorn, W., Ongphiphadhanakul, B. The association of serum bisphenol a with thyroid autoimmunity. Int J Environ Res Public Health 2016; 13(11):1153.
• Fendenoğlu, YB., Gümüşel, KB., Erkekoğlu, P. Endokrin bozucu kimyasal maddeler ve kanser arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi ve korunma önerileri. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy 2019; 39(1):44-57.
• Awada, Z., Nasr, R., Akika, R., Cahais, V., Cuenin, C., Zhivagui, M. et al. DNA methylome-wide alterations associated with estrogen receptor-dependent effects of bisphenols in breast cancer. Clin Epigenetics 2019; 11(1):138.
• Lloyd, V., Morse, M., Purakal, B., Parker, J., Benard, P., Crone, M. et al. Hormone-like effects of bisphenol a on p53 and estrogen receptor alpha in breast cancer cells. BioRes Open Access 2019; 8(1):169–184.
• Prins, GS., Hu, WY., Xie, L., Shi, G. B., Hu, DP., Birch, L. et al. Evaluation of bisphenol a (BPA) exposures on prostate stem cell homeostasis and prostate cancer risk in the NCTR-sprague-dawley rat: An NIEHS/FDA CLARITYBPA consortium study. Enviro Health Perspect 2018; 126(11):117001.