Postmenopoz Dönemdeki Kadınlarda Sağlık İnanç Modeli Temelli Kısa Görüşmelerin Osteoporozdan Korunma Bilgi, Tutum ve Davranışlarına Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 145 - 151, 27.03.2019

Nurcan Kolaç , Ayşe Yıldız

https://doi.org/10.17942/sted.436306

Öz

Osteoporoz,
günümüzde gittikçe artan ve toplumun büyük bir kesimini etkileyen önemli bir
halk sağlığı problemidir. Uluslararası Osteoporoz Vakfına (International
Osteoporozis Foundation) göre, dünyada 34 milyon kişinin osteoporoz hastalığı
ile karşı karşıya olduğu tahmin edilmektedir. Osteoporozun en önemli
komplikasyonu kırıklara neden olmasıdır. Özellikle kalça kırığı yaşayanlarda
mortalite oranı ilk iki yıl içinde %12-20 dir. Dünya’da osteoporozdan etkilenen
kişilerin yaklaşık olarak %40’ını postmenopoz dönemdeki kadınlar
oluşturmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından osteoporoz mortalite ve
morbidite açısından, postmenopoz dönemdeki kadınlar için kardiyo-vasküler risklerden
sonra ikinci sırada gösterilmektedir. Osteoporozdan korunma, birinci basamak
sağlık hizmetleri içinde önemli bir yer tutmaktadır. Hemşirelerin
postmenopoz   dönemdeki kadınların   sağlık
inançlarında olumlu davranış değişikliği oluşturmak amacıyla planlanmış sağlık
eğitim çalışmaları bulunmaktadır. Bu çalışmalarda kadınların diyette kalsiyum
alma oranında, egzersiz yapma davranışlarında   olumlu
gelişmeler olduğu belirtilmektedir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin
yürütülmesinde hemşirelerin hizmet verdiği gruplara kaliteli zaman ayırma
konusunda sınırlılıklar yaşayabileceği düşünülmektedir. Hemşireler aile hekimliğini sık kullanma
olasılığı bulunan postmenopoz dönemde ki, kadınları, osteoporozdan koruyabilmek
için    onların sağlık inanç ve tutumlarını
belirleyebilir özellikle beslenme, egzersiz yapma güneşlenme gibi  kemik sağlığını korumaya yönelik bilgi ve
davranışları konusunda motive edebilirler.

ABSTRACT

Responsibilities
of Nurses at Osteoporosis, Prevention from Osteoporosis and Health Belief at
Postmenopausal Woman

 

Osteoporosis
is a very important public health problem which effects vast majority of
population and it’s incidence increases nowadays.According to International
Osteoporozis Foundation 34 million people around the world are facing risk of
osteoporisis.Most importanrt complicaiton of osteoporosis is bone
fractures.Especially  mortality of hip
fractures is %12-20 in two years.In the world %40 of people who effected by
osteoporosis are post menopausal women.Osteoporosis has the second highest
mortality and morbidity rate  after
caridovascular risk factors according to WHO. Protection from osteoporosis has
a big part at primary care health services.In this researches it is found that
;calcium intake by diet,exercising behaviours,health belief are improved. It is
thougt that nurses may have limitations at quality time spending with patients
at primary care health services. Nurses have public health researches which aim
creating positive health  belief changes
at postmenopausal women.Nurses can
motivate  patients ,who often visit
family physician at preventing osteoporosis, improving
diet,exercising,sunbathing,determining health belief, health attitudes and
teach them bone health proteciton.

 

 
Key word : postmenopausal , osteoporosis women ,
prevention, health belief

Anahtar Kelimeler

postmenapoz, kadın osteoporoz önleme

Kaynakça

• 1 Nguyen VH. Osteoporosis prevention and osteoporosis exercise in community -based public healt programs. Osteoporosis And Sarcopenia. 2017; 3:18.31.
• 2 Endicott RE. Knowledge, health beliefs, and self-efficacy regarding osteoporosis in perimenopausal women. Journal of Osteoporosis. 2013; 6.
• 3 Smeltzer SC, Qi B.) Pratical implications for nurses caring for patients being treated for osteoporosis Dovepress 2013: volume 4 pages 19-33.
• 4 Kalkım A, Dağhan Ş. Osteoporozu önlemede teori temelli eğitim programıuygulanan araştırmalar: teori, eğitim, değişim. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi.2016;13.(3): 179.186.
• 5 Lawrence SA, Azhar A. Osteoporosis: Prevention and implications for social work practice and policy. Social Work in public Health. 2010; 255:5 511-52.
• 6 Janiszewska M, Firlej E., Dziedzic M., Żołnierczuk-Kieliszek D. Health beliefs and sense of one’s own efficacy and prophylaxis of osteoporosis in peri- and post-menopausal women. Ann Agric Environ Med. 2016; 23(1): 167–173.
• 7 Chan P, Young KL, Kyung HK. Knowledge on osteoporosis amaong nurses. J Bone Metab, 2017; 24(2):111-115.
• 8 Fidan F,Alkan Tosun A. Çağın pandemisi: D vitamini eksikliği ve yetersizliği. Türk Osteoporoz Dergisi. 2014; 20: 71-74.
• 9 Demir B, Haberal A, Geyik P, Baskan B, Ozturkoglu E, Karacay O.Identifiy Cation of the risk factors for osteoporosis among postmenopausal women. Maturitas.2008;60:253-6.
• 10 Taşkale MG, Sermez Y. Osteoporosis and its relationship with various risk factors in postmenopausal women in Denizli province. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2010;30:1958-64
• 11 Bilgen E, Cebeci S, Tekin O. Menapoz dönemindeki kadınlarda osteoporoz sıklığı.Osteoporoz Dünyasından. 2008; 14: 77- 108.
• 12 Meray J, Peker Ö, Tüzün Ş.). Epidemiyoloji Türkiye çalışması FRACTURK osteoporozda tanı ve tedavi. Türkiye Osteoporoz Derneği, Baskı. I Galenos Yayınevi İstanbul. 8-21. 2012.
• 13 Aslan A, Karakoyun, Ö Güler E., Aydın, Gök M, Akkurt S.(KASTÜRKOS) study. Eklem Hastalık Cerrahisi.2012 23(2):62-67.
• 14 Altın E, Karadeniz F, Türkyön F ve ark. Kadın ve erkek yetişkinlerde osteoporoz bilgi ve farkındalık düzeyinin karşılaştırılması. Türk J Osteoporos. 2014 ;20: 98-103.
• 15 Gaines, J M., Narrent M, Parrish JM. The effect of the addition of osteoporosis education to a bone health screening program for older adult. Geriatric Nursing, 2010; Volüme 31, Number 5.
• 16 Huang CM, Su CY, Chen LY, Gno JL. The effectivenesss of on osteoporosis prevention program among women in Taiwan. Applied Nursing Research, 2011; 11-01, 24: 4, 29-37.
• 17 Kılıç D. Premenopozal dönemdeki kadınlara verilen eğitimin osteoporoza ilişkin sağlık inançları ve bilgi düzeylerine etkisi. Erzurum Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2004. (Danışman Behice Erci)
• 18 Jeihooni AK, Hidarnia A, Kaveh MH, Hajizadeh E, Askari A. Aplication on the health belief model and social cognitive theory for osteoporosis preventive nutritional behaviors in a sample of iranian women İran J Widwife Res.Mar-Ap. 2016;21(2): 131-141.
• 19 Cândido FG, Bresan J. Vitamin D: Link between Osteoporosis, Obesity, and Diabetes Bressan Int. J. Mol. Sci. 2014; 15, 6569-6591
• 20 Tussing LC., Novakofski KC. Osteoporosis prevention education behavior theories and calcium intake, J. Am Diet Assoc. Jan. 2005; 105 (1): 92-7.
• 21 Winzenberg TM., Oldenburg B., Frendin S., De WL., Jones G. () Effects of bone density feedback and group education on osteoporosis knowledge and osteoporosis self-efficacy in premenopausal women: a randomized controlled trial. J Clin .8(1);95-103.
• 22 Angın E. Yaşlılarda osteoporoz ve egzersiz. Turkiye Klinikleri J Physiother Rehabil-Special Topics 2015;1(3)
• 23 Tan AM, Lamontagne AD, Sarmugam R, Howard PA cluster-randomised, controlled trial to assess the impact of a workplace osteoporosis prevention intervention on the dietary and physical activity behaviours of working women: study protocol. BMC Public Health, Apr .2013 ;29;13:405
• 24 Karadağ G, Uçan Ö, Ovayolu N, Karadağ E, Torun S. (Ortopedi polikliniğine başvuran menopoza girmiş kadınların bazı özellikleri ile kemik mineral yoğunluğu arasındaki ilişki. Osteoporoz Dünyasından. 2007; 13:75-9.
• 25 Koç A, Koç, Aypak C, Yıkılkan H, Akbıyık Dİ, Görpelioğlu S. On sekiz-35 Yaş Arası Kadınların Osteoporoz Hakkındaki Bilgi Tutum ve Davranış Düzeyleri. Turk J Osteoporos 2016;22:11-6.
• 26 El Sayed Hossein Y. Osteoporosis: knowledge practices and prevention among female adolescent in El-Minia, Journal Of Research İn Nursing And Widwifery. Vol. 2014; 3(4) pp. 66-72.
• 27 Pamuk G,Kutlu R, Çivi S.Osteoporozu Olan ve Olmayan Postmenopozal Kadınlarda QUALEFFO-41 Ölçeği ile Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Türk Fiz Tıp Rehab Derg 2014;60:139-46.
• 28 Metabolik Hastalıklar Tanı ve Tedavi Klavuzu Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Yayını. 2015. www.turkendokrin.org/files/5_metabolık khosteoporozpress.pdf.
• 29 Seçginli S. Kadınların osteoporoza ilişkin bilgi, inanç ve risk faktörlerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007; 10: 1.23.
• 30 Brecher LS. Osteoporosis prevention project: A model multidisciplinary educational intervention. JAOA, 2002; 102(6): 327.
• 31 Rouzi AAA, Sibiani SA, Al Senani NS. Independent predictors of all osteoporosis-related fractures among healthy Saudi postmenopausal women. The CEOR Study. Bone, 2012; 50:713.
• 32 Peters BSE, Martini LA. Nutritional aspects of the prevention and treatment of osteoporosis. Arq Bras Endocrinol Metabol. 2010; 54:179–185.
• 33 Warensjo E, Byberg L, Melhus H. Dietary calcium intake and risk of fracture and osteoporosis prospective longitudinal cohort study. Br Med J. 2011; 13: 9.
• 34 Tang BM, Eslick GD., Nowson C.) Use of calcium or calcium in combination with vitamin D supplementation to prevent fractures and bone loss in people aged 50 years and older: a meta analysis. Lancet. 2007; 370:657–666.
• 35 Sedlak, CA, Doheny MO, Estok PJ., Zeller, Richard A. Tailored ınterventions to enhance osteoporosis prevention in women Orthopaedic Nursing. 2005; July/August, 24 :4 , 270–27.
• 36 Wahba S, El-Shaheed A, Tawheed M. Osteoporosis knowledge, beliefs, and behaviors among Egyption female students. Journal of the Arab Society for Medical Research. 2010 :2:173–180.