Van Gölü Su Seviye Modellemesi

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 1, 27 - 40, 01.03.2009

Eşref Batur Mikdat Kadıoğlu Mustafa Özkaya Mustafa Saban İbrahim Akın

Öz

Van Gölü’nde su seviyesi, 1967-1970 yılları arasında olduğu gibi, 1987-1996

döneminde ortalama 2 m yükselmiştir. Bu yükselme, göl civarında sosyo-ekonomik faaliyetlerin

aksamasına ve Van Gölü civarının doğal afet bölgesi ilan edilmesine, 1655

m kotu altının yerleşime kapatılmasına ve 1652 m kotunun altındaki özel mülkiyetin

kamulaştırılmasına neden olmuştur. Van Gölü, kapalı bir havzaya sahip olduğu için

göldeki su seviyesi doğrudan havzaya hakim hidrometeorolojik değişkenlerin etkileşimine

ve rejimine bağlıdır. Hidrometeorolojik değişkenler, stokastik (rastgele) bir yapıya

sahip olduğu için geçmişte gözlenen sulak dönemler gelecekte de tekrarlanabilir ve

su seviyesi tekrar artabilir. Bu çalışmada, Tatvan’da ölçülen 1944-2007 periyoduna ait

yıllık ortalama su seviyeleri kullanılarak çoklu regresyon analizi yöntemi ile su seviyesi

modellenmiştir. Geçmişte gözlenmiş yüksek yağış düşük buharlaşma periyotları dikkate

alınarak gelecek için oluşturulan 4 yıllık yağış-buharlaşma senaryoları kullanılarak gelecekteki

ekstrem su seviyeleri model yardımıyla tahmin edilmiştir. Yapılan bu çalışma

sonucunda; gölün kotu 2007 su yılı kotuna yakın kotlarda iken 1988 yılında gözlenmiş

775 mm’lik alansal yağış düşmesi durumunda 1 yılda 1996’daki seviyesine yükselebileceği

tespit edilmiştir. Ayrıca, geçmişte gözlenmiş ardışık 4 yıllık yüksek yağış ve

düşük buharlaşma periyotları gelecekte de tekrarlandığında su seviyesi özel mülkiyetin

kamulaştırıldığı 1652 m kotuna rahatlıkla yükselebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü, Su Seviye Modellemesi, Yağış-Akış Katsayısı, Buharlaşma

Kaynakça

• Acreman, M.C., Meigh, J.R., and Sene, K.J., (1993). Modelling the decline in water level of Lake Toba, Indonesia, Advanced in Water Resources, 16, 207-222.
• Altunkaynak, A., Özger, M., ve Şen, Z., (2003). Triple diagram model of level fluctuations in lake Van, Turkey, Hydrology and Earth System Sciences, 7, 2, 235-244.
• Altunkaynak, A., ve Şen, Z., (2007). Fuzzy logic model of level fluctuations in lake Van, Turkey, Theoretical and Applied Climatology, 90, 3-4, 227-233.
• Barka, A., ve Şaroğlu, F., (1995). Van Gölü su seviye yükselmesinin tektonik ile ilişkisi, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van.
• Batur, E., (1996). Van Gölü’nün su bütçesi ve havza iklimi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 127 s.
• Batur, E., ve Kadıoğlu, M., (1997). Van Gölü’nün su bütçesi, I. Ulusal Su Kaynaklarımız Sempozyumu, 22-24 Eylül 1997, İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü, 115-128.
• Batur, E., Kadıoğlu, M., ve Şen, Z., (1997). Van Gölü’ndeki su seviye yükselmesinin nedeni: meteoroloji ve su dengesi, Meteorolojik Karakterli Doğal Afetler Sempozyumu, 7-9 Ekim 1997, DSİ, Ankara, 334-346.
• Brunk, I.W., (1959).Precipitation and the levels of Lake Michigan-Huron, Journal of Geophysics Research., 64, 1591-1595.
• Burroughs, W.J., (1992). Weather cycles real or imaginary?, Cambridge Univ. Press, pp 201.
• Changnon, S.A., (1987). Climate fluctuations and record-highlevels of Lake Michigan, Bulletin of American Meteorology Society., 68, 11, 1394-1402.
• E.İ.E.İ., (2007). Göl seviyeleri(1943-2005), EİE İdaresi Genel Müd., Temmuz 2007, Ankara, 755 s.
• E.İ.E.İ., (2008). 1965-2008 Su yıllarının akım yıllıkları, EİE İdaresi Genel Müd., Ankara.
• Erol, E., (1996). Van gölü seviye değişimlerine matematik model yaklaşımı, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bil. Enstitüsü, 55 s.
• Kadıoğlu, M., (1994a). Van Gölü su düzeyi neden yükseliyor?.Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı: 384, 30 Temmuz 1994, 8-9.
• Kadıoğlu, M., (1994b). Van Gölü’nün yükselen suları, İstanbul Teknik Üniversitesi Vakıf Dergisi, 3, 36-38.
• Kadıoğlu, M., (1994c). İklim ve Van Gölü su seviyesindeki değişimler arasındaki ilişkinin tespiti, Van Gölü’nde Su Seviye Değişimleri ve Çevreye Olumsuz Etkileri Sempozyumu, 27-29 Eylül 1994, Van.
• Kadıoğlu, M., Sezen, G., ve Çepniler, B., (1995a). Yağışlar ile Van Gölü su seviyesindeki değişimler arasındaki ilişkinin tespiti, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi, 1-5 Mayıs 1995, Ankara, Cilt 3, 717-726.
• Kadıoğlu, M., Batur, E., ve Özgüler, H., (1995b). Güneş lekeleri ile Van Gölü’ndeki su seviye değişimleri arasındaki ilişkinin tespiti, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi, 1-5 Mayıs 1995, Ankara, Cilt 3, 736-745.
• Kadıoğlu, M., (1995a). Van Gölü ve yükselen su seviyesi, Türkiye Müh. Haberleri Dergisi, 379, 95-96.
• Kadıoğlu, M., (1995b). Van Gölü’ndeki Su Seviye Yükselmesinin Meteorolojik Faktörler ile Olan İlgisi, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van, 21-39.
• Kadıoğlu, M., Şen, Z., and Batur, E., (1997). The Greatest soda-water Lake in the world and how its Influenced by climatic change, Annales Geophysicae, 15, 273-279.
• Kadıoğlu, M., Şen, Z., and Batur, E., (1999). Cumulative departures model of lake- water fluctuations, Journal of Hydrologic Engineering, 4, 245-250.
• Kempe, S., Khoo, F., and Gürleyik, Y., (1978). Hydrography of lake Van and its drainage area and the geology of lake Van ed. by E.T. Degens and F. Kurtman, M.T.A. Press, Ankara, 169 s.
• Khavich, V. and Ben-zvi, A., (1995). Forecast of daily water Levels for Lake Kinneret, Israel, Hydrological Sciences Journal, 40, 2.
• Mather, J.R., (1961). The Climatic Water Balance. Publications in Climatology, 14 , 3, 251-264.
• Ponce, V.M. and A.V.Shetty, (1995a). A conceptual model of catchment water balance: 1. Formulation and calibration, Journal of Hydrology, 173, 27-40.
• Ponce, V.M. and Shetty, A.V., (1995b). A conceptual model of catchment water balance: 2. Application to runoff and base flow modelling, Journal of Hydrology, 173, 41-50.
• Quinn, F.H., (1981). Secular changes in annual and seasonal Great Lakes precipitation, 1854-1979, and their implications for Great Lakes water resource studies, Water Resources Research, 17, 6, 1619-1624.
• Quinn, F.H. (1982). Trends and extrems of Lake Erie water supplies, Proceedings Internarional Symposium on Hydrometeorology, American Water Resources Association, Minnepolis, 267-270.
• Quinn, F.H. (1986). Causes and consequences of the record high 1985 Great Lakes water levels, Reprinted from the Preprint Volume of the Conference on Climate and Water Management-A Critical Era and Conference on the Human Consequences of 1985’s Climate, American Meteorological Society, Boston, 281-284.
• Quinn, F.H. and Guerra, B., (1986). Current perspectives on the lake Erie water balance, Journal of Great Lakes Research, 12, 2, 109-116.
• Özgür, R., (1995). Van Gölü havzasının genel jeomorfolojik özellikleri ve tektonik hareketlerin göl düzeyi değişimlerine etkisi, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi Özet kitapcığı, 1-5 Mayıs 1995, MTA Kültür Sitesi, Ankara.
• Sanderson, M., (1966). A Climatic water balance of the lake Erie basin 1958-1963, C.W: Thornthwaite Associates Laboratory of Climatology, Pub. in Climatology, Vol. XIX, Number 1, Elmer, New Jersey.
• Sezen, G., (1996). Van Gölü’nde su seviyesi değişimi ile Van havzasında iklim elemanlarındaki değişimler arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enst., 112 s.
• Şen, Z., Kadıoğlu, M., ve Satılmış, S., (1995). İstanbul su toplama havzaları yağış-akış katsayı çokgeni, İstanbul ve Civarı Su Kaynakları Sempozyumu, 22-25 Mayıs 1995, İstanbul, 201-205.
• Şen, Z., Kadıoğlu, M., and Batur, E., (1999). Clusteral regression model and level fluctuation features of Van lake in Turkey, Annales Geophysicae, 17, 273-279.
• Şen, Z, Kadıoğlu, M., and Batur, E., (2000). Stochastic modelling of the Van lake monthly level fluctuations in Turkey, Theoretical and Applied Climatology, 65, 99- 110.
• Şen, Z, (2002). İstatistik veri işlem yöntemleri (hidroloji ve meteoroloji), Su Vakfı Yayınları, İstanbul, 243 s.
• Turner, B.F., Gardner, L.R., and Sharp, W.E., (1996). The hydrology of Lake Bosumtwi, a climate-sensitive lake in Ghana, West Africa., Journal of Hydrology, 183, 243-261.
• Tüksoy, M. ve Seçkin, U., (1995). E.İ.E. Van Gölü hidrometri çalışmaları, Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası, Ekim 1995, 2, 3-8.
• Tüksoy, M. ve Seçkin, U., ve Özkaya M., (1995). Van Gölü’nün 1995 yılı seviye yükselmesi hidrolojik tahmin çalışmaları, Van Gölü Su Seviyesi Yükselmesi Nedenleri ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 20-22 Haziran 1995, Van, 102-114.
• Utkucu M. (2006). Implications for the water level change triggered moderate (M>=4.0) earthquakes in lake Van basin, eastern Turkey, Journal of Seismology, 10, 105-117.
• Yıldırım, T., (1995). Van bölgesi volkanizmasının genel özellikleri ve volkanizmanın göl seviye değişimlerine etkisi, Türkiye Ulusal Jeodezi-Jeofizik Birliği Kongresi Özet kitapcığ), 1-5 Mayıs 1995, MTA Kültür Sitesi, Ankara.
• Yin, X. and S.E.Nicholson, (2002). Interpreting annual rainfall from the levels of lake Victoria, Journal of Hydrometeorology, 3, 406-416.